งานวัด...ของชาวจีน

สาวน้อยปะแป้ง การยิงปืน ชิงช้าสวรรค์ ไสไหมหลากสี ฯลฯ สิ่งที่เอ่ยถึงเหล่านี้เป็นโลโก้งานวัดประจำปีของไทยที่เรารู้จักกันเป็นอย่างดี คิดว่าครั้งหนึ่งในชีวิตหลายคนคงได้มีโอกาสไปร่วมงานรื่นเริงที่จัดกันแบบโต้รุ่งเช่นนี้ แม้ว่าชาวจีนจะนับถือศาสนาที่หลากหลาย แต่ก็มีงานวัดที่เป็นเสมือนตัวแทนความสัมพันธ์ระหว่างชาวจีนกับความเชื่อทางศาสนาเช่นกัน เพียงแต่รายละเอียดของตัวงานก็แตกต่างไปตามสภาพสังคมที่มีวิถีชีวิตและความเชื่อของชาวจีนในแต่ละท้องถิ่น

 

วันนี้เราลองไปสัมผัสกับบรรยากาศงานวัดแบบจีนๆ กัน

งานวัดเป็นกิจกรรมทางศาสนาที่อยู่คู่สังคมจีนมาช้านาน เพียงแต่ลักษณะของงานวัดในยุคแรกเริ่มนั้น เน้นหนักไปที่การประกอบพีธีกรรมเซ่นไหว้เทพเจ้าต่างๆ ที่นับถือ หลังจากที่พุทธศาสนาเผยแผ่เข้าสู่ประเทศจีนราวยุคฮั่นตะวันออก รูปแบบงานวัดก็มีสีสันมากขึ้น ผู้คนที่เดินทางไปร่วมงานต่างพกพาทั้งความสุขและของเล็กๆ น้อยๆ ติดไม้ติดมือกลับบ้านกันด้วยใบหน้าที่อิ่มเอมใจ

ชาวจีนในยุคโบราณมักไปงานวัดเพื่อขอพรให้พระคุ้มครอง ขอให้มีลูกหลานสืบสกุล ขอให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ รูปแบบกิจกรรมเหล่านี้ปรากฏให้เห็นตามงานวัดเกือบทุกแห่ง ในส่วนของกิจกรรมรื่นเริงที่เพิ่มบรรยากาศให้กับงานอย่าง อาหารการกินที่ละลานตา การร้องรำทำเพลงที่เข้ากับยุคสมัย ศิลปะพื้นบ้านที่น่าอนุรักษ์ ฯลฯ ล้วนเป็นส่วนประกอบของงานวัดที่เกิดขึ้นตามสภาพสังคมที่มีพัฒนาการทางเศรษฐกิจในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา ดังนั้น งานวัดที่เป็นอยู่ในปัจจุบันของชาวจีนจึงไม่จำเจอย่างที่แล้วๆ มา ที่สำคัญ สถานที่จัดงานแต่ละแห่งต่างมีจุดเด่นของงานที่มีเอกลักษณ์และเป็นที่นิยมชมชอบของคนในท้องถิ่นอย่างมาก

หากเอ่ยถึงงานวัดของชาวจีน หลายคนมักเชื่อมโยงไปถึงเทศกาลตรุษจีน เพราะถือเป็นทางเลือกหนึ่งของกิจกรรมวันหยุดยาวที่ชาวจีนหลายคนชื่นชอบ เราสามารถหาของรับประทาน เล่นที่มีกลิ่นอายของท้องถิ่นต่างๆ จับจ่ายซื้อของอย่างสนุกมือ ทั้งยังเป็นแหล่งรวมของเล่นราคาย่อมเยาที่หาซื้อเป็นของขวัญให้ลูกรักในช่วงเทศกาลได้อย่างสบายใจ จึงไม่แปลกที่ผู้คนเรือนแสนจะมารวมตัวกันในมหกรรมงานวัดที่จัดในช่วงเทศกาลดังกล่าว สร้างบรรยากาศที่ครึกครื้นให้แก่ผู้ร่วมงาน

สำหรับชาวต่างชาติที่ต้องการสัมผัสบรรยากาศงานวัดที่แสนประทับใจในหมู่ชาวจีน ขอแนะนำให้เดินทางไปตามเมืองที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศ เพราะส่วนใหญ่จะคงไว้ซึ่งรูปแบบหลักๆ ที่มีมาของการจัดงาน เนื่องจากหลังการสถาปนาประเทศ งานวัดค่อยๆ ห่างหายไปจากสังคมของชาวจีนทางตอนใต้ จะหลงเหลือก็เพียงแต่ซูโจว อู่ฮั่น เฉิงตู แต่ก็ถือเป็นเมืองส่วนน้อยทางตอนใต้ที่ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมดังกล่าวไว้เป็นอย่างดี

 

แน่นอนว่า งานวัดที่จัดตามเขตภูเขากับเขตที่ราบของจีน ย่อมมีความแตกต่างกันไปตามธรรมเนียมปฏิบัติของคนแต่ละถิ่น ทั้งนี้ ชาวจีนแบ่งงานวัดออกเป็น 3 ชนิดใหญ่ๆ คือ งานวัดที่เน้นวัฒนธรรมเต๋า งานวัดที่เน้นวัฒนธรรมพุทธศาสนา และงานวัดที่เน้นวัฒนธรรมประวัติศาสตร์ ในจำนวนนี้ งานวัดชนิดแรกถือว่าแพร่หลายและมีจำนวนมากที่สุด มีอิทธิพลอย่างฝังรากลึกลง โดยมากมักจัดงานตามพื้นที่ริมฝั่งแม่น้ำของทั้งเขตภูเขาและเขตที่ราบ ขณะที่งานวัดที่เน้นวัฒนธรรมพุทธศาสนาจะกระจุกตัวอยู่ตามภูเขาลูกใหญ่ๆ แต่พุทธศาสนาที่ว่านี้ไม่ได้หมายถึงคำสอนที่เผยแผ่มาจากอินเดีย หากเป็นพุทธศาสนาที่ผสมผสานกับความเชื่อแบบดั้งเดิมของชาวจีน กลายเป็นพุทธศาสนาที่สอดคล้องกับชีวิตความเป็นอยู่มากขึ้น

ในบรรดางานวัดที่มีอยู่ไม่นับถ้วนของจีน งานวัดในปักกิ่งถือว่ามีชื่อเสียงกว่างานวัดของเมืองอื่นๆ อาจเป็นเพราะมีการปรับเปลี่ยนสาระของการจัดงานให้สอดรับกับความต้องการของผู้คนในสังคม ทำให้งานวัดของเมืองแห่งนี้เป็นที่ยอมรับกันในหมู่ชาวจีนและชาวต่างชาติ ทั้งๆ ที่ในระยะแรกเริ่ม งานวัดของปักกิ่งก็เหมือนงานวัดทั่วไปที่เน้นเรื่องพิธีกรรมเซ่นไหว้ ทว่า ภายหลังมีการเสริมทัพด้วยการออกร้านสินค้านานาพรรณ กิจกรรมสันทนาหลากหลายชนิด ศิลปะการร่ายรำ อาหารท้องถิ่นที่หากินยาก ฯลฯ นานวันเข้า การเที่ยวชมงานวัดหลายๆ แห่งของเมืองแห่งนี้ก็เท่ากับเป็นการพักผ่อนหย่อนใจและถือเป็นโอกาสดีในการจับจ่ายซื้อของในตลาดนัด ถือว่าตอบโจทย์ความต้องการพื้นฐานของคนหมู่มาก เพราะไม่ต้องปวดหัวกับการซื้อของราคาแพงตามซูเปอร์มาร์เก็ต เมื่อเป็นเช่นนี้ การไปงานวัดของชาวปักกิ่งที่มุ่งเน้นเรื่องพิธีกรรมทางศาสนาย่อมมีความสำคัญในลำดับรองลงไปจากเดิม

สืบเนื่องจากแม่บ้านชาวปักกิ่งเมื่อหลายสิบปีก่อนมีนิสัยไม่ชอบเดินห้างใหญ่ๆ พวกเธอชอบซื้อของที่นำมาขายตามงานวัดมากกว่า ทั้งได้เลือกของที่ถูกใจ และมีราคาถูก ของที่วางขายกันก็มีให้เลือกหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นถ้วยโถโอชาม ของใช้ประจำวัน เสื้อผ้า รองเท้า เรียกว่าอยากได้อะไร ก็หาซื้อได้เกือบทั้งนั้น แต่ต้องอย่าลืมว่า ของที่วางขายในงานย่อมมีความทนทานตามราคาสินค้า สำหรับผู้ที่ต้องการไปงานวัดเพื่อกราบไหว้เทพเจ้าที่นับถือ ก็สามารถเลือกไปงานวัดของวัดหวงซื่อ วัดหงเหยิน วัดลามะ วัดเฮย ฯลฯ ถึงบอกไว้แต่ต้นแล้วว่า งานวัดของเมืองแห่งนี้มีความหลากหลาย

ความอิ่มใจ อิ่มท้อง และอิ่มบุญในการไปร่วมงานวัดที่เมืองจีนไม่ได้เป็นสิ่งที่กล่าวเกินจริง เพราะเราสามารถชมการแสดงอย่างการเชิดมังกร อุปรากรจีน การชมดอกไม้ การเริงระบำประจำถิ่น รับประทานอาหารพื้นเมืองที่ผู้มาร่วมงานคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี ทั้งยังได้สักการะเทพเจ้าที่นับถือ นอกจากนี้ ยังสามารถเลือกงานวัดที่ตรงตามความชอบส่วนบุคคลอีกด้วย เช่น ผู้ที่ชื่นชอบการแสดงการประกอบพิธีกรรมของกษัตริย์ยุคโบราณ สามารถเลือกที่จะไปงานวัดที่ตี้ถาน (ปักกิ่ง) เพราะที่นั่นจะมีการแสดงการประกอบพิธีบวงสรวงของกษัตริย์ยุคโบราณของจีน ผู้ร่วมแสดงทุกคนจะสวมชุดโบราณและสวมบทบาทตามท้องเรื่อง สร้างมนต์ขลังให้แก่ผู้ที่ได้พบเห็น

ไม่ว่างานวัดของชาติไหนๆ ต่างมีกุศโลบาย ในการนำพามนุษย์ที่อาศัยอยู่ในสังคมที่วุ่นวายให้มีโอกาสเข้าวัดเข้าวา (ที่พึ่งทางใจยามเกิดทุกข์) ยิ่งในยุคที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวัน วัตถุเข้าครอบงำจิตใจ ทำให้ผู้คนห่างหายจากการเข้าวัด อย่างน้อยงานวัดปัจจุบันเน้นความบันเทิงเป็นหลัก ก็ยังทำให้คำว่า “วัด” ไม่เลือนหายไปจากความคิดของผู้คน

แล้วคุณล่ะ จำได้ไหมว่าไปเที่ยวงานวัดครั้งล่าสุดเมื่อไหร่ !