ปาล์มสำหรับป่าเขตร้อน

...มล.จารุพันธุ์ ทองแถม

ปาล์มเป็นกลุ่มพืชโบราณที่มีทั้งความหลากหลายและโดดเด่นไม่แพ้พืชอื่นใด ปาล์มมีความใกล้ชิดกับพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เช่น ไผ่ หญ้า และลิลี่ ส่วนใหญ่เราจะพบปาล์มอยู่ในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนของโลก หากพูดถึงความหลากหลายแล้ว ปาล์มจะเป็นรองก็แต่กล้วยไม้เท่านั้น

ปาล์มเขตร้อนหลายสกุล หลายชนิด สามารถปรับตัวให้อยู่ได้แม้แต่ในพื้นที่เป็นพรุ หรือห้วย หนอง คลอง บึง และบางชนิดอยู่ได้ในที่ร่ม แสงสว่างน้อย และหลายชนิดพัฒนาตัวให้มีลำต้นสูงชะลูด เพื่อแข่งขันกับไม้ยืนต้นต่างๆ ในการรับแสงแดดเพื่อสร้างอาหารเลี้ยงต้น ปาล์มบางสกุลพัฒนาลำต้นให้ไต่เลื้อยขึ้นไปตามลำต้นไม้ใหญ่อื่นๆ เพื่อรับแสง อาทิ หวาย (Calamus) ชนิดต่างๆ

แม้เราจะพบปาล์มประดับหลายสกุล หลายชนิดในป่าเขตร้อนชื้น แต่ก็ยังมีปาล์มหลายชนิดพบได้ในเขตอบอุ่น และมีอีกหลายสกุลที่ชอบอยู่ตามภูมิประเทศที่เป็นเกาะแก่ง หรือชายทะเล

ปาล์มเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว ซึ่งอธิบายได้ว่ามันมีใบเลี้ยงในเมล็ดเพียงใบเดียวคล้ายกับพวกหญ้า ข้าว ข้าวโพด หรือไผ่ชนิดต่างๆ ใบของปาล์มมีเส้นใบที่เกิดขนานกันไปตามความยาวของตัวใบ ปาล์มไม่สร้างเนื้อไม้ที่แท้จริง ดังเช่นไม้ยืนต้นใบเลี้ยงคู่ทั้งหลาย จุดเจริญของต้นปาล์มต่างๆ อยู่ที่ส่วนปลายยอดลำต้น ดังนั้นหากส่วนยอดนี้ตายไปปาล์มทั้งต้นก็จะตาย

ปาล์มเป็นกลุ่มพืชซึ่งมีคุณค่าสำหรับการจัดสร้างสวนในงานภูมิทัศน์ เนื่องจากมันมีทรงต้นและพุ่มใบที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นของสภาพป่าดงดิบเขตร้อน ปาล์มให้ภาพลักษณ์ในทรงต้นที่สูงชะลูด อีกทั้งให้พุ่มใบที่อ่อนช้อย ใบเขียวสดที่เพิ่มความอ่อนหวานแก่งานสวนของเรา นอกจากจะให้ความงามแก่ภูมิประเทศหรือภูมิทัศน์ ซึ่งให้ความรู้สึกของป่าเขตร้อนแล้ว ปาล์มจำนวนไม่น้อยให้ผลสุก ซึ่งเป็นอาหารสำคัญของสัตว์นานาชนิดในป่า ไม่ว่าจะเป็นค้างคาว หนู กระรอก ลิง และนกนานาชนิด ดังนั้นปาล์มจึงเป็นอาหารป่าในระบบห่วงโซ่อาหารที่สำคัญกับชีวิตสรรพสัตว์ทั้งหลาย

ปาล์มกลายเป็นพืชพลังงานซึ่งมีความสำคัญด้านเศรษฐกิจขึ้นมาในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา ไม่ว่าจะเป็นพืชพลังงานด้านคาร์โบไฮเดรตแก่มนุษย์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่กึ่งทะเลทรายหรือทะเลทราย เช่น แอฟริกาเหนือ หรือตะวันออกกลาง ปาล์มดังกล่าว ได้แก่ อินทผลัม (Date Palm : Phoenix Dactylifera) ในแอฟริกาตะวันตก เช่น กินี เราพบว่าปาล์มน้ำมัน (Elaeis Guineensis) กลายเป็นพืชพลังงานทั้งไบโอดีเซล น้ำมันพืชสำคัญแก่การหุงต้มอาหารในครัวเรือนของประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สาคูเป็นชื่อปาล์มที่ขึ้นอยู่ตามพื้นที่เป็นป่าทึบในนิวกินี และแม้แต่ภาคใต้ของไทย มันเป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรตของผู้คนในป่าดงที่ห่างไกลและไม่มีทางเลือกมากนัก