ลาพิส ลาซูลี....หินสีเลอค่า

เรื่อง ไพรำ วิทยาคม สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน) / ภาพ เจมสโตน ควอลิตี แอนด์ แวลู # 1

&<2288;

เมื่อกล่าวถึงอัญมณี เรามักจะนึกถึงหินมีค่าที่มีความสวยงาม ซึ่งโดยทั่วไปอัญมณีที่เป็นที่รู้จักกันก็ได้แก่เพชรและทับทิม ปะการัง และไข่มุก ทั้งที่เพชร และทับทิมต่างเป็นแร่ ส่วนปะการัง และไข่มุกนั้นมาจากสิ่งมีชีวิต แล้วอัญมณีจริงๆ แล้วคืออะไร และมีหลักเกณฑ์ใดที่จะบอกให้เรารู้ว่าสิ่งใดที่สามารถจัดให้เป็นอัญมณีได้

ตามศัพท์บัญญัติของคำว่าอัญมณีในภาษาไทยนั้น ให้ความหมายว่า

อัญมณี หรือรัตนชาติ หมายถึง แร่ หิน หรืออินทรียวัตถุ ที่ใช้ตกแต่เป็นเครื่องประดับได้โดยมีคุณสมบัติ 3 ประการ คือ สวยงาม หายาก และคงทน โดยจะผ่านการเจียระไน หรือแกะสลักหรือไม่ก็ได้ (สมอ, 2537)

ผู้อ่านหลายท่านคงคุ้นเคยกับอัญมณีที่เป็นแร่ อย่าง ทับทิม ไพลิน บุษราคัม มรกต ส่วนอัญมณีที่เกิดจากหิน น้อยครั้งที่เราจะมาทำความรู้จักกัน

หิน (Rock) เกิดจากการรวมกลุ่มของแร่หลายชนิด เช่น หินแกรนิต ประกอบด้วย ควอตซ์ และ เฟลด์สปาร์ เป็นสำคัญ และยังมีแร่อื่นๆ ปนเข้ามาอีกเล็กน้อย

ตัวอย่างของอัญมณีที่เป็นหินที่จะมาเล่าให้ทุกๆ ท่านได้ทราบในวันนี้ก็คือ อัญมณีสีน้ำเงินที่เรียกกันว่า Lapis Lazuli ซึ่งเดิมเคยเป็นพลอยที่มีค่ามากในสมัยอียิปต์ และในปัจจุบันก็ยังคงที่ได้รับความนิยมมากในหมู่ผู้คนแถบตะวันออกกลาง ด้วยความที่เป็นอัญมณีทึบแสงที่มีสีน้ำเงินเข้มสวยงาม และมีความแวววาวของประกายสีทอง จึงทำให้อัญมณีที่เกิดจากหินชนิดนี้ได้รับความนิยมมาตตั้งแต่อดีตจวบจนถึงปัจจุบัน

ลาพิส ลาซูลี ประกอบขึ้นจากแร่หลักๆ หลายชนิด เช่น ลาซูไรต์ (Lazurite) ไพรอกซีน (Pyroxene) ไพไรต์ (Pyrite) และ แคลไซต์ (Calcite) เป็นสำคัญ แต่ก็อาจจะยังมีแร่อื่นๆ ปะปนอยู่ได้อีก

การค้าทำมาตั้งแต่โบราณจนปรากฏในเครื่องประดับที่พบในอียิปต์โบราณก่อนยุคราชวงศ์ และลูกปัดลาพิส ลาซูลี ที่พบในที่ฝังศพที่เมห์รการ์ห์ คอเคซัส หรือแม้แต่ที่ไกลไปจากอัฟกานิสถานในมอริเตเนีย

ในสมัยโบราณนิยมที่จะใช้ลาพิส ลาซูลี เป็นหินที่ขัดแล้วจะเป็นเงา ดังนั้นโดยส่วนใหญ่จึงมักที่จะนำไปใช้เป็นเครื่องประดับ งานแกะสลัก งานโมเสก เครื่องตกแต่ง และแจกัน ในด้านสถาปัตยกรรมก็ใช้ในการตกแต่งประดับเสาของวังหรือศาสนสถาน

นอกจากจะใช้เป็นเครื่องประดับตกแต่งแล้ว ก็ยังใช้ในการทำรงควัตถุสีน้ำเงินเข้ม (Ultramarine) สำหรับสีฝุ่น และบางครั้งก็ใช้สำหรับสีน้ำมันแต่น้อย การใช้ทำเป็นส่วนผสมสำหรับสีน้ำมันมาหมดความนิยมลงไปเมื่อต้นคริสตศตวรรษที่ 19 เมื่อมีสารเคมีที่สามารถทำสีที่ต้องการได้ที่มักจะเรียกว่าสีน้ำเงินเข้มฝรั่งเศส

ในด้านความเชื่อ เชื่อกันว่าผู้ที่ได้สวมใส่ลาพิส ลาซูลี จะได้รับการปกป้องให้พ้นจากอำนาจของสิ่งชั่วร้าย เนื่องจากหินชนิดนี้มีพลังแห่งการปกป้องคุ้มครอง เป็นหินที่เสริมสร้างสติปัญญาของผู้สวมใส่ได้ และจากคุณสมบัติพิเศษของลาพิส ลาซูลี นี้เอง จะสังเกตเห็นว่า ผู้ที่ทำหน้าที่นักพยากรณ์มักจะชอบใส่เครื่องประดับที่มีหินชนิดนี้

ลาพิส ลาซูลี ที่ดีจะต้องเป็นสีน้ำเงินข้มสด อาจมีแร่ไพไรต์ปะปนเล็กน้อย สีน้ำเงินที่อ่อนและไม่สม่ำเสมอจะถือว่าเป็นคุณภาพที่รองลงมา โดยพิจารณาจากการดูที่เนื้อของอัญมณี ต้องปรากฏเป็นสีน้ำเงินสม่ำเสมอทั้งเม็ด ถ้าพบว่ามีแร่สีขาวปรากฏให้ถือว่ามีคุณภาพด้อยลงมา ยิ่งมากเท่าไหร่คุณภาพก็ยิ่งต่ำลงเท่านั้น ส่วนแร่สีทองที่ผสมอยู่นั้นมีบทบาทก็คือ ทำให้พลอยมีความสวยงามแปลกตามากขึ้น แต่ข้อเสียก็คือ ยิ่งมีมากเท่าไหร่ พลอยเม็ดนั้นก็จะขรุขระไม่เรียบเนียน แต่โดยปกติแล้วอัญมณีชนิดนี้จะมีพื้นผิวไม่ค่อยเรียบ ดังนั้นจึงต้องมีการชัดเงาที่ผิวโดยใช้ขี้ผึ้งเคลือบที่ผิวเพื่อให้เกิดเงา ดังนั้นผู้สวมใส่ควรการดูแลรักษาโดยหลีกเลี่ยงการสวมใส่พลอยในบริเวณที่มีแดดจัด หรือเสี่ยงต่อการโดนแสงแดด หรือความร้อนนานๆ เพราะอาจจะทำให้สีซีดลงได้ ส่วนในการทำความสะอาดนั้น ทำได้ด้วยการใช้ผ้านุ่มชุบน้ำสบู่อุ่นๆ เช็ด และที่สำคัญไม่ควรทำความสะอาดโดยการนำเข้าเครื่องอัลตราโซนิกค่ะ

ล้อมกรอบ