ทางออกพระรับเงินและสิกขาบทมหายาน

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

พระรับเงินเป็นอาบัติแน่นอน ชัดเจนในข้อวินัยทั้งฝ่ายเถรวาทและมหายาน ล้วนแต่ระบุว่า ห้ามพระสงฆ์รับเงิน ถือเป็นอาบัตินิสสัคคียปาจิตตีย์ในพระวินัยเถรวาทและมหายานกำหนดอาบัติตรงกัน ไปพลิกอรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา ปกรณ์ต่างๆ บอกตรงกันหมดว่า อาบัติโดยไม่มีข้อแม้

แต่ไม่ใช่ว่าจะทำบุญด้วยเงินไม่ได้ การที่จะไม่ให้เงินพระเลย มันสุดโต่งเกินไปพอๆ กับประเคนเงินให้พระแบบไม่ยั้งคิด

วัดในยุคใหม่ขาดผู้อุปถัมภ์ที่เป็นชนชั้นสูงและกระฎุมพี พระอารามหลวงเองแม้จะได้รับพระราชูปถัมภ์ก็ยังไม่ทั่วถึง เงินจากปัจเจกชนชาวพุทธจึงสำคัญต่อวัดมากในแง่การบำรุงรักษา ค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าใช้จ่ายในการเผยแพร่ธรรมะ ฯลฯ ที่สำคัญเดี๋ยวนี้ของฟรีหายาก 

ความจริงผมอยากรู้ว่า ถ้าไม่มีเงินศาสนาพุทธจะพังพินาศไหม หรือว่าจะบริสุทธิ์ผุดผ่องกว่าเดิม แต่พอจะเดาได้ว่าคงจะพังและไม่ผุดผ่องกว่าเดิม เงินกลายเป็นของจำเป็นไปเสียแล้ว อันที่จริงมันจำเป็นมาตั้งแต่ครั้งหลังพุทธกาล หาไม่แล้วคงไม่เกิดกรณีวัตถุ 10 ประการของพวกวัชชีบุตร หนึ่งในนั้นคือการสนับสนุนให้พระถือเงินได้ จนเกิดการสังคายนาครั้งที่ 2

ผมเดาว่าภิกษุวัชชีบุตรคงจะไม่โลภเงินเท่านั้น แต่คงเห็นว่าเงินจำเป็น เพียงแต่ฝ่ายพระเถระเห็นว่าการถือเงินเป็นโทษมากกว่าคุณสำหรับพระ

ในเมื่อพระสงฆ์รับเงินไม่ได้ วิธีแก้คือมอบให้โดยผ่านไวยาวัจกร หรือผู้จัดการวัดนั่นแหละ ทุกวัดควรจะกำหนดเรื่องนี้ให้ชัด พระสงฆ์เองก็ควรจะบอกกับโยมให้ชัดว่ารับเงินไม่ได้ ส่วนโยมก็ควรจะรู้ว่าพึงถวายแก่ใคร (วิชาพระพุทธศาสนาควรจะสอนเรื่องนี้)

ไม่เห็นจะยาก ยกเว้นว่าโยมสะเพร่า เจ้ากูละโมบในทรัพย์

ผมบอกว่าพลิกอรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา ปกรณ์ต่างๆ บอกตรงกันหมดว่า อาบัติไม่มีข้อแม้ แต่จริงๆ แล้วมีตำรายุคใหม่ที่วิเคราะห์หาทางออกในเรื่องนี้แบบบัวไม่ให้ช้ำน้ำไม่ให้ขุ่นเหมือนกัน เช่น หนังสือ The Buddhist Monastic Code ของหลวงพ่อเจฟฟรีย์ ฐานิสฺสโร

ท่านวิเคราะห์ได้อย่างแยบยลว่าพระสงฆ์ควรจะจัดการกับเงินอย่างไรโดยผ่านไวยาวัจกร หรือให้ความรู้โยมว่า สามารถนำเงินถวายไปจัดการของจำเป็นถวายพระแทน หรือสร้างถาวรวัตถุให้เลย แล้วแจ้งความคืบหน้ากับพระสงฆ์ ไม่ให้ท่านต้องลำบากเรื่องเงิน และอีกหลายวิธี โดยสรุปก็คือมีวิธีที่จะให้เงินพระโดยไม่อาบัติ นั่นคือไม่ให้โดยตรง และหากเงินถึงกองกลางเป็นสังฆทาน พระสงฆ์พึงใช้จ่ายอย่างประหยัดเพื่อเลี้ยงตัวให้รอดเท่านั้น ใน
อรรถกถาระบุไว้ชัด

ปัญหาคือโยมไม่มีเวลา และพระกลัวว่าไม่มีเงินแล้วจะทำกิจไม่ได้ แล้วศาสนาจะพัง น่าเห็นใจทั้งสองฝ่าย

บางคนบอกว่า หน้าที่ของพระสงฆ์คือการสละออก สลัดตนให้พ้นจากความเกี่ยวพันทางโลก แล้วปฏิบัติให้พ้นๆ ไป ถึงวัดจะพัง คัมภีร์จะสูญ ก็พึงตั้งจิตใจไว้ที่ไตรลักษณญาณ ให้เป็นธุระของโยมจะดีกว่า

แต่ไม่ใช่พระสงฆ์ทุกรูปที่อยากจะไปนิพพานชาตินี้ หลายท่านคิดจะช่วยสัตว์โลก ค้ำชูพระศาสนาก่อน เงินเป็นปัจจัยสำคัญในการทำตามปณิธานช่วยเหลือผู้ตกทุกข์ได้ยากในทางธรรม แต่ระดับนี้มีไม่มาก ถ้าปณิธานไม่แข็งแกร่ง ตกเป็นทาสเงินเอาง่ายๆ

แล้วคนจะมองศาสนาเสียหาย จนกลายเป็นข้อเรียกร้องให้ปฏิบัติตามสิกขาบทอย่างเคร่งครัด ดังที่เป็นอยู่

ป.ล.

ผมแปลสิกขาบทของฝ่ายมหายานที่เกี่ยวกับเงินไว้ จากพระวินัย 4 ฉบับที่ใช้กันในเอเชียตะวันออก เผื่อจะสงสัยกันว่า พระมหายานจับเงินได้ ที่จริงจับไม่ได้เหมือนกันทั้งหมด

ในมหาสางฆิกวินัย ผูกที่ 10 กล่าวว่า “พระพุทธองค์ตรัสว่า สมณศากยบุตรไม่ควรครอบครองเงินทอง หากมีผู้กล่าวว่า พึงถือครอบครองเงินทอง คำนั้นเป็นคำคนตู่เรา ไม่ใช่คำจริง ไม่ใช่ธรรม ไม่พึงกระทำตาม” (佛言：「沙門釋子不應畜金銀。若有人言：『應畜金銀。』是誹謗我，非實、非法、非隨 順)

พระภควันตรัสว่า “สมณพระชินบุตรไม่ควรครอบครองเงินทอง หากครอบครองเงินทอง ไม่ใช่สมณธรรม ไม่ใช่ธรรมของศากยบุตร” (如世尊說：『沙門釋子不應畜金銀。若畜金銀者，非沙門法、非釋種法。)

ในคัมภีร์พระวินัยยังแนะว่า “หากมีผู้จะถวายเงินทองให้ภิกษุพึงกล่าวว่า อาตมาสละทางโลก คนในทางธรรมไม่จำเป็นต้องใช้” (我出家人法不得用。)

ในมูลสรวสติวาทวินัย ผูก 60 มีดังนี้ว่า “ถามว่าเงินทองของสมบัติเป็นของบริสุทธิ์หรือไม่ ตอบว่า ภิกษุเมืองเวสาลี (กรณีพระอุปนันทะ) รับเงินทองของสมบัติ กล่าวถึงความบริสุทธิ์ สมบัติที่ครอบครองบริสุทธิ์หรือ? ตอบว่า ไม่บริสุทธิ์” (還問：「云何金銀寶物淨？」 答：「毘耶離諸比丘，取金銀寶物，言是事淨。 實淨不？」答：「不淨。」) และในมูลสรวสติวาทวินัยวิภังค์ ความว่า “เรา (พระพุทธองค์) ยังกล่าวว่า สมณศายบุตรไม่ควรรับถือไว้ซึ่งเงินทองและรูปิยะ” (我 亦說言：沙門釋子不應受捉金銀錢等)

ในธรรมคุปตกวินัย ผูก 50 กล่าวว่า “ท่านทั้งหลายพึงรู้ไว้ สมณศกยบุตรไม่พึงครอบครองเงินทอง” (汝等當知，沙門釋 子不應受取金銀)

ในมหีษาสกวินัย ผูก 5 กล่าวว่า “ภิกษุใช้เงินทองและรูปิยะสิ่งซื้อขายต่างๆ ถือเป็นอาบัตินิสสัคคีย์ ให้ภิกษุสละออก จึงพ้นมลทิน” (比丘，以金銀及錢賣買， 犯捨墮。今於僧中捨。白如是。)