80 ปี ‘เพื่อนยาก’ มิตรภาพ ความฝัน ความจริง

โดย...เพ็ญแข สร้อยทอง

วรรณกรรมอเมริกัน เรื่อง Of Mice and Men ซึ่งเผยโฉมในบรรณพิภพครั้งแรกเมื่อเดือน ก.พ. ปี 1937 และ 80 ปีต่อมา หนังสือเล่มนี้ยังคงอยู่ในหัวใจผู้คน

เล่าเรื่องราวแก่นแท้แห่งมิตรภาพ การพึ่งพา และความใฝ่ฝันของชายคู่หนึ่งซึ่งแตกต่างกันอย่างเรียกว่าโดยสิ้นเชิง คือ จอร์จ มิลตัน นักวางแผนร่างเล็กผู้แคล่วคล่อง กับ เลนนี สมอลล์ ผู้เต็มเปี่ยมด้วยพละกำลัง แต่สมองเชื่องช้า พวกเขาเป็นเพื่อนกันมาตั้งแต่เล็ก จอร์จเป็นเหมือนกับคนดูแลเลนนี ทั้งสองตั้งใจทำงานใช้แรงเพื่อเก็บเงินซื้อไร่ และฝันที่จะมีชีวิตที่เป็นสุข ระหว่างนั้นทำให้เขาได้พบปะรู้จักกับผู้คนมากมายหลากหลาย เรื่องมาเกิดตอนที่เลนนีฆ่าคนตายโดยไม่ได้ตั้งใจ เขาจึงหนีไปเพราะกลัวและถูกไล่ล่า สุดท้ายชายร่างยักษ์ก็ล้มลงสิ้นลม เพราะกระสุนนัดนั้นที่ลั่นไกโดยจอร์จผู้เป็นเพื่อนยาก!

Of Mice and Men ทำให้ จอห์น สไตน์เบ็ค ได้รับการยอมรับ และมีชื่อเสียงอย่างกว้างขวาง หลังจากแนะนำตัวให้คนรู้จักและประสบความสำเร็จจาก Tortilla Flat ในปี 1935 ภายหลัง Of Mice and Men ถูกนำไปปรับเป็นบทละคร มีคณะละครทั้งอาชีพและสมัครเล่นนำไปแสดงบนเวทีเรื่อยมาจนปัจจุบันไม่ได้ขาด วรรณกรรมเรื่องนี้ยังนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์อีกหลายครั้ง หนังสือเล่มนี้ถูกนำไปแปลเป็นภาษาต่างๆ มากมาย ภาษาไทยในชื่อ “เพื่อนยาก” โดย ประชา อัตตธร, ศรยุทธ คำสาย-พวงร้อย คำเรียง และ คันธา ศรีวิมล

จอห์น สไตน์เบ็ค ชาวอเมริกันเชื้อสายเยอรมัน/ไอริช เกิดในปี 1902 ที่ ซาลินาส แคลิฟอร์เนีย พ่อเป็นสมุห์บัญชี ส่วนแม่เป็นครู ทั้งยังเป็นผู้ที่ทำให้เขารักการอ่านและการเขียน จอห์น เคยพูดถึงความเป็นอยู่ของครอบครัวเขาไว้ครั้งหนึ่งว่า “เราเป็นคนจน แต่มีที่ดินมากมาย จึงทำให้คิดไปเองว่า เราเป็นคนรวย...” เมื่อยังเป็นเด็ก จอห์นมักจะไปรับจ้างทำงานในไร่ปศุสัตว์ใกล้บ้านช่วงปิดเทอม นั่นทำให้เขารักในชีวิตชนบทรวมทั้งผู้คนของแคลิฟอร์เนียมากยิ่งขึ้น

เขาเรียนการเขียนที่มหาวิทยาลัยชั้นนำอย่างสแตนฟอร์ด ระหว่างปี 1920 และ 1925 แต่ไม่จบการศึกษา เมื่อย้ายไปนิวยอร์ก ทำงานหลายอย่างรวมทั้งนักข่าว ขณะที่พยายามจะเขียนหนังสือของตัวเอง และ Tortilla Flat ทำให้เขาเป็นที่รู้จัก แล้วจึงตามมาด้วยงานดีๆ อีกมาก จอห์น สไตน์เบ็ค เป็นเจ้าของงานเขียน 27 เล่ม แบ่งเป็นนวนิยาย 16 เล่ม รวมทั้งน็อนฟิกชั่นและรวมเรื่องสั้น

เรื่องแต่งของ จอห์น สไตน์เบ็ค ถึง 7 เรื่อง ถูกนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ เขายังประสบความสำเร็จในฐานะนักเขียนบทที่ฮอลลีวู้ด เคยถูกเสนอชื่อเข้าชิงรางวัลออสการ์สาขา Best Story ในปี 1944 จากภาพยนตร์เรื่อง Lifeboat ของผู้กำกับดัง อัลเฟรด ฮิทชค็อค

สำหรับ จอห์น สไตน์เบ็ค นั้น Tortilla Flat (ปี 1935 แปลเป็นไทยชื่อ โลกียชน โดย ประมูล อุณหธูป) ซึ่งเล่าถึงคนเสเพลกลุ่มหนึ่งซึ่งรวมตัวใช้ชีวิตร่วมกันในบ้านที่แคลิฟอร์เนีย นี่นับเป็นจุดเปลี่ยนในชีวิตและการทำงานของเขา ช่วยให้ความเป็นอยู่ดีขึ้น นวนิยายเรื่องนี้ถูกซื้อไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ทั้งยังทำให้เขามีพลังในการเขียนงานต่อ

อีกหนึ่งงานเด่นคือ The Grapes of Wrath (ปี 1939 แปลเป็นไทยชื่อ ผลพวงแห่งความคับแค้น โดย ณรงค์ จันทร์เพ็ญ) ทำให้เขาได้รับรางวัลพูลิตเซอร์ นับเป็นวรรณกรรมชั้นคลาสสิกของศตวรรษที่ 20 เนื้อหาเล่าถึงการอพยพเดินทางของครอบครัวโจ้ด จากไร่อันแห้งแล้งในโอกลาโฮมาไปสู่แคลิฟอร์เนีย แสดงให้เห็นถึงความทุกข์ยากของคนงานอพยพ

งานเขียนของเขาเป็นผลจากการค้นคว้าหาข้อมูลอย่างหนัก ทั้งยังแสดงถึงความสนใจที่กว้างขวางของผู้เขียน ไม่ว่าจะทางด้านชีววิทยา ดนตรีแจ๊ซ การเมือง ประวัติศาสตร์ ฯลฯ เขาเป็นนักเขียนที่สังเกตความเป็นไปของชีวิตผู้คนอย่างละเอียดลออ ทั้งยังสะท้อนให้สภาพชีวิต สังคม รวมทั้งเศรษฐกิจของสังคมอเมริกันยุคนั้นออกมาได้อย่างชัดเจน งานเขียนของจอห์นมีผลทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในแวดวงเกษตรกรรมด้วย

ในแง่มุมหนึ่ง Of Mice and Men ทำให้ผู้อ่านเข้าใจมนุษย์ (อันเป็นเป้าหมายส่วนในการทำงานเขียนของ จอห์น สไตน์เบ็ค) ต่อมาถูกจัดให้อยู่ในหมวดหนังสือ Banned & Challenged Classics โดยสมาคมห้องสมุดอเมริกัน

นักเขียนดังเสียชีวิตที่นิวยอร์กในปี 1968 ขณะอายุ 66 ปี ตลอดชีวิตเขาเก็บเนื้อเก็บตัวไม่ค่อยออกสังคมและเป็นข่าวนัก จอห์น สไตน์เบ็ค ได้รับรางวัลพูลิตเซอร์ ปี 1939 จาก Grapes of Wrath ในปี 1964 ได้รับเหรียญแห่งอิสรภาพจากประธานาธิบดีแห่งสหรัฐอเมริกา และโนเบลไพรซ์ในปี 1962

คณะกรรมการรางวัลโนเบลได้กล่าวถึง จอห์น สไตน์เบ็ค และงานของเขาว่า “...สำหรับความเหมือนจริงและจินตนาการในงานเขียน โดดเด่นด้วยอารมณ์ขันและมุมมองทางด้านสังคมที่เฉียบคม” ด้วยคุณสมบัติเช่นนี้ทำให้ผลงานของนักเขียนผู้นี้เดินทางผ่านข้ามกาลเวลา และยังคงได้รับความสนใจเสมอ