ความยิ่งใหญ่ของดอกไม้กระจิริด

โดย...จำลอง บุญสอง

ความสูงของป่าเต็งรังในภูมิภาคอีสานใต้อยู่ที่ 150-700 เมตรจากระดับน้ำทะเล เป็นป่าที่มีลักษณะจำเพาะแบบหนึ่งที่แตกต่างจากป่าเต็งรังในภาคกลางและภาคใต้ ด้วยเป็นผืนป่าที่ตั้งอยู่บนพื้นที่ที่เป็นหินทราย หรือ Sand Stone ซึ่งประกอบไปด้วยทรายขนาด 1/16-2 มม. หรือแร่ควอตซ์ หินทรายจึงถูกน้ำฝนกัดกร่อนประมาณ 800-1,500 มม./ปี ผสมกับใบไม้ใบหญ้าที่ร่วงหล่นทำให้กลายเป็นดินตะกอนที่มีแร่ธาตุไม่มากนักส่งผลให้ต้นไม้ขึ้นเป็นหย่อมๆ ไม่หนาแน่น

แต่ด้วยลักษณะเฉพาะนี้เองทำให้ภูเขาหินทรายและป่าอีสานใต้มีเสน่ห์ในตัวมันเอง เช่น มีน้ำตกหินทรายที่ผู้คนสามารถเข้าไปเล่นน้ำตกที่มีหลุมหรือโบกได้ มีดอกหญ้าที่ขึ้นบนพลาญหินทรายที่สวยงามในช่วงปลายฝนต้นหนาว อดีตที่ผ่านมาดอกไม้สีสันสวยงาม ทั้งเหลือง ส้ม แดง ภายใต้อัตลักษณ์จำเพาะของพืชพันธุ์เหล่านั้น สร้างความตื่นตาตื่นใจกับช่างภาพจำนวนมาก ซึ่งภาพที่ถูกเผยแพร่ออกไปได้เชิญชวนคนทั่วไปให้เข้ามาเห็นความงามของดอกไม้เหล่านั้นด้วย

ดอกดุสิตา

 

ดอกเล็กจำนวนนับไม่ถ้วนเติบโตขึ้นอยู่บน “พลาญหินทราย” พลาญหินในส่วนที่น้ำในฤดูฝนพัดพาเอาตะกอนดินทรายบางๆ มาบวกกับซากต้นหญ้าเล็กๆ กองรวมกันเป็นหย่อมๆ ซึ่งพลาญหินที่เกิดของดอกไม้เล็กๆ เหล่านี้ไม่สามารถให้กำเนิดต้นไม้ใหญ่อย่างเหียง พลวง รัง และเต็ง อันเป็นไม้หลักของป่าเต็งรังได้ เพราะเนื้อดินมีน้อย ธาตุอาหารมีน้อยเกินไป ที่พอจะขึ้นได้ก็มักเป็นในช่องแยกของหินทรายที่มีตะกอนดินสะสมไว้มากพอ รากของต้นไม้จะเกาะยึดหินทรายเอาไว้อย่างแน่นเหมือนหนวดปลาหมึกสายที่เกี่ยวมือคน เพื่อให้มันไม่ล้มไปกับลมและฝนที่จะรุนแรงในบริเวณลานหินทราย

ปีนี้ทุกภาคมีฝนนานเป็นพิเศษ ทว่าก็ไม่ได้พิเศษสำหรับดอกไม้บนพลาญหินมากมายนัก เพราะหลังจากฝนหยุด ลมหนาวโชยมาแม้เพียงเล็กน้อย นั่นก็เพียงพอต่อการส่งสัญญาณให้ต้นไม้ต้นเล็กๆ ผลิดอกออกมาให้นักท่องเที่ยวได้ชื่นชมแล้ว อีสานมีแหล่งชมทุ่งดอกไม้ป่าหลายแห่ง ทั้งในอุบลราชธานี ได้แก่ บนเนินผาแต้ม แถวน้ำตกสร้อยสวรรค์ ภูจองนายอย ภูฆ้องคำ ภูแอ่วขัน น้ำตกผาหลวง ภูอานม้าของ อ.ศรีเมืองใหม่ หนองหญ้าม้า และภูสมุยตระการพืชผล

กล้วยไม้ป่าสีม่วงสด

 

สถานที่ยอดนิยมต้องขยายความถึงทุ่งดอกไม้ป่า อุทยานแห่งชาติผาแต้ม อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี ลักษณะเป็นลานหินทรายโล่งแล้งอยู่เหนือน้ำตกสร้อยสวรรค์ ซึ่งจะเปลี่ยนเป็นทุ่งดอกไม้ป่านับล้านดอกเมื่อสายลมแห่งฤดูหนาวมาเยือน ทั้งดอกสร้อยสุวรรณา ดุสิตา มณีเทวา ทิพเกสร อันเป็นชื่อพระราชทานจากสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โดยดอกไม้มักออกดอกในช่วงเดือน ต.ค.-ก.พ. และช่วงเวลาที่ดอกไม้ป่าเบ่งบานเต็มที่ คือ ในช่วงเช้าก่อนแดดแรง

ภายในอุทยานแห่งชาติผาแต้มยังมีสถานที่ท่องเที่ยวอื่นให้ชม เช่น น้ำตกสร้อยสวรรค์ เสาเฉลียง และลานหินแตก

ในมุมของขอนไม้

 

แหล่งชมทุ่งดอกไม้ป่าวนอุทยานน้ำตกผาหลวง ทุกๆ ปีหลังสายน้ำจากน้ำตกผาหลวงค่อยๆ แห้งไป มวลหมู่ดอกไม้ป่าบนพลาญยอดภูหลวงจะค่อยๆ ผลิดอกเบ่งบานรับลมหนาว ปรากฏเป็นทุ่งดอกไม้ป่ากว้างใหญ่ ซึ่งทางการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยร่วมมือกับชุมชนและทางป่าไม้ส่งเสริมให้ลานดอกไม้ป่าน้ำตกผาหลวงเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ในอุบลราชธานี

นอกจากนี้ยังมีแหล่งชมดอกไม้ป่าใน จ.อำนาจเจริญ ได้แก่ ภูผาเทิบ อุทยานภูสิงห์ ภูผาผึ้ง และในมุกดาหารที่อุทยานแห่งชาติภูสระดอกบัว ซึ่งมีทุ่งดอกหญ้าบนยอดภูวัด เป็นภูเขาสูงประมาณ 367 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง อยู่ต่อจากลานภูผาแต้มออกไปทางทิศเหนือ 500 เมตร เป็นบริเวณที่ร่มรื่นไปด้วยแมกไม้ และบนลานหินบนภูวัดมีดอกไม้ป่าหลายชนิด เช่น เอนอ้า กระดุมเงิน ดุสิตา สร้อยสุวรรณา และหยาดน้ำค้าง ทั้งนี้ทุกที่ล้วนมีดอกไม้บนพลาญหินให้ดูทุกปีซึ่งจะมีเวลาอวดความงามต่างกันแล้วแต่ช่วงเวลาของความชื้นและความแห้งของดิน

เหลืองเด่นบนลานหิน

 

ดอกไม้ต้นกระจิริดที่พบมากมีทั้ง ดุสิตาหรือหญ้าข้าวก่ำ ช่อสีม่วงเข้ม แทงขึ้นจากโคนกอ ช่อดอกตั้งสูงประมาณ 5-20 ซม. สรัสจันทรหรือดอกดิน มีกลีบดอกสีชมพูแกมม่วงและสีม่วงอ่อนเกือบขาวจนถึงสีม่วงเข้ม สร้อยสุวรรณาหรือหญ้าสีทอง พืชกินแมลงมีดอกสีเหลืองที่จะเปลี่ยนเป็นสีทองเมื่อต้องแดด มณีเทวาหรือกระดุมเงิน ดอกเล็กสีขาวทรงกลมคล้ายกระดุมเม็ดจ้อย ตามท้องนาก็จะเริ่มมีดอกกระดุมเงินแทรกขึ้นมาจากพื้นดิน โดยเฉพาะช่วงอากาศปลายฝนต้นหนาวจนถึงปลายเดือน ม.ค. เหลืองพิศมร กล้วยไม้ดิน ออกเป็นช่อโปร่ง 5-8 ดอก มีสีเหลือง และอาจมีขีดสีม่วงที่โคน รวมถึงดอกไม้หลากสี แดงอุบล เทียนน้อย เทียนดอย ฝ้ายป่า หญ้ารากหอม โคลงเคลง ส้มเช้า ทั้งนี้ดอกสวยๆ ส่วนใหญ่เป็นพืชกินแมลงแทบทั้งสิ้น เพราะผืนดินที่มีธาตุอาหารน้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งไนโตรเจน ดอกไม้จึงต้องหาหนทางอยู่รอดซึ่งก็คือการดักกินสัตว์โดยใช้ยางเหนียวๆ ที่ติดอยู่กับดอกหรือรากจับแมลงตัวเล็กๆ เป็นอาหาร

แผ่นดินอีสานใต้นั้นมีอัตลักษณ์ของผืนดินเฉพาะถิ่นที่แตกต่างไปจากภาคกลาง ภาคใต้ และภาคตะวันออก ก่อนไปดูถ้าได้ศึกษากายภาพของผืนดินและความหลากหลายพรรณไม้ไปก่อนจะได้รับความเพลิดเพลินและเที่ยวสนุก แนะนำให้รีบไปเที่ยวปลายฝนต้นหนาวหรือภายในเดือน ธ.ค.นี้ จะได้เห็นฟ้าใส แสงสวย และดอกไม้ป่าที่งามที่สุดในรอบปี

ดอกไม้สีผสม

 

น้ำตกผาหลวง

 

ทุ่งดอกหญ้า

 

ลานดอกไม้ป่าผาแต้ม

 

แมลงเต่าทองบนดอกกระดุมเงิน

 

พลังเลนส์มาโครทำให้ดอกไม้จิ๋วกลายเป็นใหญ่

 

หยดน้ำค้างบนกลีบดอกไม้

 

หินเทินแบบนี้จะเห็นได้บนเทือกเขาหินทราย

 

กระดุมเงิน

 

เพชฌฆาตสีสวย

 

ดอกไม้กินแมลง

 

เมือกเหนียวจากจอกบ่วายเป็นเครื่องมือในการจับแมลงเพื่อทดแทนสารอาหารประเภทไนโตรเจนที่มีน้อยของดิน