งานฝีมือของฉัน เทรนด์ใหม่ 2016

โดย...โยธิน อยู่จงดี

งานฝีมือคืองานที่เกิดจากความคิดสร้างสรรค์ และการสื่อสารระหว่างมือกับวัสดุ ในช่วง 1 ปีที่ผ่านมาได้ก่อเกิดกระแสเทรนด์ใหม่ กับคนที่เริ่มเบื่อหน่ายเทคโนโลยี แบรนด์และระบบอุตสาหกรรมที่เข้ามาวุ่นวายกับชีวิตของเรามากเกินไป จนทำให้ผู้คนรุ่นใหม่หันมาสนใจงานฝีมือเพื่อสร้างสิ่งที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเองมากขึ้น

งานฝีมือคืออะไร

งานฝีมือหรืออีกชื่อ คือ งานคราฟต์ (Craft) ก็คืองานที่เรานำวัสดุต่างๆ มาสร้างสรรค์เป็นผลงานในแบบของตัวเองออกมา งานฝีมือเป็นงานที่ให้ความสนใจกับกระบวนการผลิต มากกว่าการผลิตเหมือนระบบอุตสาหกรรมที่เน้นเรื่องประสิทธิภาพ แข่งกันที่คุณค่าและเรื่องราวของการผลิตมากกว่า ประสิทธิภาพและจำนวนของสินค้า แต่เดิมเรามองงานฝีมือเป็นเรื่องของชุมชน เรื่องของการอนุรักษ์ แต่สิ่งสำคัญของการอนุรักษ์คือการไม่หยุดพัฒนา การทำความเข้าใจต่อสิ่งต่างๆ ที่เคยทำในอดีตเป็นเป้าหมายสำคัญในการพัฒนาไอเดียใหม่ ให้ตอบโจทย์ของปัจจุบันและการคาดเดาความเป็นไปได้ในอนาคต

งานฝีมือเหล่านี้ไม่ได้ถูกจำกัดเฉพาะคนทำเป็นอาชีพที่สานต่อเฉพาะทายาทอีกต่อไป แต่คนรุ่นใหม่ที่มีความสนใจสามารถเข้ามาเรียนเอาความรู้ฝึกปรือฝีมือและกลับไปสร้างงานฝีมือเฉพาะของตัวเอง

การทำงานฝีมือจะแบ่งไปตามวัสดุและเทคนิคต่างๆ โดยหลักๆ แล้วจะมีงานจักสาน งานผ้า งานไม้ งานเฟอร์นิเจอร์ งานแกะสลัก งานเครื่องปั้นดินเผา งานเหล็ก งานจิวเวลรี่ และงานใหม่ล่าสุดจะเป็นงานผสมผสาน ซึ่งคนรุ่นใหม่จะเป็นคนทำมากสุด เพราะบางคนชอบหลายอย่าง อย่างดีไซเนอร์เขาทำเฟอร์นิเจอร์แบบนี้มา เขาอยากจะเพิ่มมูลค่าให้กับชิ้นงาน เขาก็จะฝึกหลายๆ อย่างและเอามาประยุกต์ใช้กับงานออกแบบของเขา ซึ่งงานพวกนี้ก็จะออกมาในรูปแบบของงานผสมผสานเพิ่มมูลค่าให้กับชิ้นงานได้มากขึ้นไปอีก

 

คนรุ่นใหม่ที่เริ่มสนใจในงานฝีมือจะดึงจุดเด่นและทักษะในแต่ละแขนงวิชา นำไปปรับใช้แบบมีเอกลักษณ์และสร้างสิ่งแปลกใหม่ให้ผู้คนที่ไม่คุ้นเคยเกิดเป็นผลงานที่น่าสนใจ ตามความสนใจเฉพาะทาง บางคนสนใจงานผ้า เพราะอยากจะย้อมผ้าใช้เอง อยากจะตัดเย็บทำกระเป๋า อยากจะทำเครื่องปั้นดินเผาไว้ในบ้าน หรือกระทั่งงานไม้ ทำเครื่องใช้ต่างๆ ด้วยตัวเอง และเป็นงานที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว กำลังเป็น
เทรนด์ที่เริ่มได้รับความนิยมอย่างมากในเวลานี้

ทิศทางงานฝีมือของคนไทย

ในงานเปิดตัวหนังสือ “SACICT Craft Trend 2017” เจรมัย พิทักษ์วงศ์ รองกรรมการผู้จัดการ บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง  เล่าถึงทิศทางงานฝีมือในอนาคตว่า “ทิศทางงานคราฟต์ที่เห็นชัดเจนที่สุดในตอนนี้ก็เห็นจะเป็นเรื่องของคอมมูนิตี้คราฟต์ ซึ่งตอนนี้มีคนไทยได้ริเริ่มมาได้ประมาณปีกว่าแล้ว เป็นการรวมกลุ่มของคนที่รักในงานฝีมือ โดยมากแล้วจะเป็นคนที่ทำงานฝีมือมาก่อน ไม่ว่าจะเป็นระดับอาชีพหรือทำเป็นงานอดิเรก ซึ่งพวกเขาจะมีเครื่องมือในการทำ มีพื้นที่ หรือมีสตูดิโอในการสร้างผลงานของตัวเองออกมา และเมื่อเกิดการรวมกลุ่มพวกเขาจะมีฐานะเป็นครูสอนให้กับคนอื่นๆ ที่มีความสนใจไปด้วยในตัว

“หากเรามองในต่างประเทศ เช่น ญี่ปุ่น พวกเขาจะมีกลุ่มแบบนี้เยอะมาก บ้างก็เปิดเป็นโรงเรียนสอนเลยก็มี และผมมองว่าในประเทศไทยกำลังจะไปในทิศทางนั้น ทำให้เกิดคราฟต์เซ็นเตอร์ คราฟต์สกูล ซึ่งทำให้เกิดคนรุ่นใหม่ที่ทำงานใหม่ๆ ออกมาโดยไม่ได้ยึดติดกับรูปแบบเดิมๆ ในการสาน การย้อม ที่ต้องทำเป็นกระบวนการตายตัว เพราะคนเหล่านี้ไม่ได้เกิดมาจากชุมชนที่เป็นศูนย์หัตถกรรม พวกเขาจะคิดในมุมมองของความสวยงาม ความน่าใช้ และพวกเขาก็อยากจะเอาไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน เอาไปทำเสื้อผ้า ของแต่งบ้าน ตะกร้า ผ้าห่ม หรือทำโอ่งออกมา แต่เราไม่ได้เอามาใช้เป็นโอ่งในรูปแบบเดิมๆ อีกเลย

 

“อย่างไรก็ดีผมยอมรับว่าเทรนด์ของงานฝีมือจะมาในช่วงระยะหนึ่ง เพราะเป็นแค่กระแสหนึ่ง อาจจะอยู่ได้อีกกี่ปีคงไม่มีใครคาดการณ์ได้ เพราะพื้นฐานบ้านเราไม่ได้เหมือนญี่ปุ่นที่เขาฝังรากลึกเข้าไปอยู่ในวัฒนธรรมการประดิษฐ์กับทุกคนมาหลายร้อยปี งานฝีมือกับวิถีชีวิตของพวกเขาเรียกได้ว่าเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตกันเลย ส่วนไทยเพิ่งสนใจเอามาใช้ในชีวิตประจำวันไม่นานมานี้และถือว่า ณ เวลานี้เป็นจุดพีกที่สุด และถ้าอยู่ไปได้อีกประมาณ 3-5 ปี ก็ถือว่าเป็นเรื่องที่ดีมากแล้ว

เทรนด์งานฝีมือ 2017

เจรมัย พูดถึงเทรนด์งานฝีมือในปี 2017 อีกว่า ในปีนี้งานที่ได้รับความนิยมมากที่สุดจะอยู่ในหมวดผ้า เช่น การย้อมครามมัดหมี่ งานผ้าต่างๆ ตอนนี้ไม่ว่าจะเป็นคนกรุงเทพฯ หรือต่างจังหวัดก็เริ่มให้ความสนใจกับการย้อมผ้ามากขึ้น แต่ในปี ค.ศ. 2017 เทรนด์ที่น่าจะมาแรงที่สุดจะเป็นเทรนด์ของเซรามิก อันที่จริงแล้วเทรนด์ของเซรามิกเป็นเทรนด์ที่มาก่อนผ้าจะฮิต แต่ยังไม่ทันจะพีกผ้าก็มาแซงขึ้น แต่มองว่างานเซรามิกจะเป็นงานที่กลับมาแรงได้ เพราะมีสตูดิโอหลายแห่งที่เริ่มเปิดสอนงานเซรามิก และกำลังเป็นกระแสในวงกว้าง เพราะขึ้นชื่อว่างานฝีมือ แค่ตีตราเข้าไปก็เป็นการเพิ่มมูลค่าดีไซน์ผลิตภัณฑ์รุ่นใหม่ที่น่าสนใจ ไม่มีสินค้าไหนที่เป็นสินค้าที่ไม่ให้ความสำคัญเรื่องงาน

นอกจากนี้ งานที่น่าสนใจซึ่งน่าจะเป็นเทรนด์ต่อไป คือ กลับสู่ความเป็นธรรมชาติ ภายในงานไมชั่น แอนด์ ออปเจกต์ 2016 (Maision and object 2016) ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส หนึ่งในนิทรรศการที่ทั้งสื่อมวลชนและบุคคลทั่วไปให้ความสนใจ ก็คือ งานที่ได้แรงบันดาลใจมาจากป่า ความสวยงามน่าค้นหาจากธรรมชาติยังคงเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบทุกแขนงทั่วโลก ไม่ใช่แค่ความสวยงามของรูปทรงและสีสันในธรรมชาติเท่านั้น นักออกแบบงานฝีมือในต่างประเทศลงลึกไปทำความเข้าใจกับแสง สี พื้นผิว น้ำหนัก ความเคลื่อนไหว รสชาติ กลิ่น และปรากฏการณ์ธรรมชาติต่างๆ ดึงมาผสมผสานกับงานออกแบบหัตถกรรมสมัยใหม่

 

นักออกแบบหลายคนสนุกที่จะทดลองกับวัสดุในรูปแบบของการเลียนแบบธรรมชาติ ทดลองหาวัสดุผสมผสานเพื่อให้ได้วัสดุในรูปแบบใหม่ และไม่ใช่แค่เพียงรูปทรงหรือการลดทอนเท่านั้นหากเป็นการลอกเลียนแบบธรรมชาติแบบเสมือนจริงผ่านการใช้วัสดุใหม่ๆ เช่น พรมที่ทำให้เหมือนเดินอยู่บนพื้นดิน แผ่นรองจานที่เหมือนการผ่าหน้าไม้เป็นแผ่นบางๆ หรือเก้าอี้นั่งขอนไม้ทำจากผ้าทั้งหมด ที่กล่าวมานี้ไม่ได้ออกแบบมาในรูปแบบที่ดูสดใสหรือลดทอนจนใช้งานง่ายและเป็นแนวทางแบบเฉพาะกลุ่ม ที่ให้ผู้บริโภคซึ่งชอบความแตกต่างและสวยงามเป็นผู้ตัดสินและเลือกซื้อกลับไป

วัสดุประยุกต์คือหัวใจสำคัญ

ในเวลาที่เทคโนโลยีแทรกแซงชีวิต ผู้คนก็เริ่มกลับไปหาความเป็นธรรมชาติเรียบง่ายดั้งเดิม เรโก ซูโด (Reiko Sudo) ผู้ก่อตั้งแบรนด์ นูโน (Nuno) ผู้สร้างสรรค์งานสิ่งทอดั้งเดิมกับเทคโนโลยีสมัยใหม่จนพิพิธภัณฑ์ 25 แห่งทั่วโลกขอนำผลงานของแบรนด์นี้ไปจัดแสดง คือหนึ่งในตัวอย่างของการพัฒนางานหัตถกรรมท้องถิ่นไปไกลในระดับโลก

แบรนด์นี้พาเราย้อนกลับไปเมื่อ 5,000 ปี ก่อนที่มนุษยจะค้นพบการทอไหมเป็นครั้งแรกที่ประเทศจีน ก่อนที่เส้นไหมนั้นจะเดินทางไปยังดินแดนต่างๆ และเปลี่ยนแปลงไปตามเอกลักษณ์ของแต่ละชนชาติ นูโนได้ผลิตผ้าที่ใช้เอกลักษณ์ของการทอหลายๆ แบบรวมกันจนกลายเป็นผ้ารูปแบบใหม่ ที่ดีไซเนอร์ระดับโลกเลือกใช้ และผ้านั้นได้เริ่มขยายวงกว้างไปสู่งานสาขาอื่นๆ รวมทั้งเช่นการใช้ผ้าโพลีเอสเตอร์ในห้องวีไอพีของ หลุยส์ วิตตอง หรือใช้ผ้าเป็นเพดานระบายอากาศที่ โชวา คิเนน ปาร์ค กรุงโตเกียว

อีกแบรนด์หนึ่งที่น่าสนใจ “หยาง เฮาวส์” ของ จามี่ หยาง (Jamy Yang) ผู้ที่เคยได้รับรางวัลการออกแบบระดับโลก อย่าง เรด ดอท, ไอเอฟ ดีเอฟเอ ซิลเวอร์ หยางสนใจงานด้านหัตถกรรมโดยพัฒนางานดั้งเดิมของศิลปวัฒนธรรมและหัตถกรรมของจีนให้ปรากฏออกมาในงานออกแบบร่วมสมัยด้วยการเน้นไปที่วัสดุ เช่น ไม้ไผ่ เส้นไหม และโลหะ เขาเชื่อว่ายังมีหนทางอีกมากมายในการพัฒนาความร่วมสมัยที่มีพื้นเพมาจากวัฒนธรรมดั้งเดิม เวลาที่เขาจะออกแบบงานใหม่จะให้ความสำคัญกับงานวิจัยอย่างมาก โดยศึกษาข้อมูลอย่างละเอียดทั้งจากเอกสารและการเดินทางไปใช้ชีวิตอยู่กับช่างหัตถกรรม ตลอดจนการพัฒนาผลงานร่วมกับช่างโบราณในสาขาต่างๆ จนเกิดเป็นผลิตภัณฑ์เชิงนวัตกรรมขึ้นมาในที่สุด

อย่างไรก็ดี สิ่งหนึ่งที่ทำให้งานฝีมือเป็นสิ่งที่ไม่เคยตายไปไม่ว่าจะกี่ยุคสมัย เพราะสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆ ในชีวิตประจำวันล้วนก่อเกิดมาจากความคิดสร้างสรรค์และฝีมือในการสร้างผลงานออกมา ไม่ว่าจะมีเทรนด์เพื่อให้ตามหรือเทรนด์เพื่อให้หนี แต่เทรนด์ของงานฝีมือก็คือหนึ่งเดียวที่สามารถแสดงอัตลักษณ์ของเราออกมาอย่างชัดเจนและโดดเด่นที่สุด อย่างน้อยก็ชัดเจนกว่าเทรนด์ฮิปสเตอร์แน่นอน