ของใช้ย้อนยุค

โดย...สุธน สุขพิศิษฐ์

อาทิตย์ที่แล้วชวนเที่ยวย่านเก่า อาทิตย์นี้ชวนใช้ของในครัวย้อนยุค เป็นธรรมดาครับสำหรับคนสะสมจำนวนปีมายาวๆ มักจะชอบมองเรื่องย้อนหลัง เมื่อมองถึงของใช้ต่างๆ ก็คิดถึงของใช้ในครัวที่เคยใช้ ตัวอย่างง่ายๆ เมื่อก่อนทุกบ้านใช้หม้ออะลูมิเนียมมีสองหูสีดำๆ ที่เดี๋ยวนี้ดูว่าเชยๆ มาเป็นความนิยมหม้อสเตนเลสเป็นเงาวับ แต่หม้ออะลูมิเนียมก็ยังอมตะอยู่ ไปกินข้าวแกงบ้านนอก ถ้ากับข้าวอยู่ในหม้อหรือถาดสเตนเลส ดูเป็นมือใหม่ แต่ถ้าเป็นหม้ออะลูมิเนียมถึงจะบุบๆ แต่ฝาหม้อขัดเป็นเงาสะอาด ก็ว่าเจ้าเก่าใช่เลย เมื่อผมเห็นหม้ออะลูมิเนียมทีไรต้องคิดถึงแม่ ก็เคยโดนไม้ขัดหม้อข้าวนั่นแหละหวดก้นมาแล้ว คนที่อายุ 50 ขึ้นย่อมรู้จักอาวุธของแม่ที่เป็นไม้ขัดหม้อข้าวดีทั้งนั้น

ผมว่าของใช้ในอดีตหลายๆ อย่างยังน่าใช้อยู่ ถึงแม้อาจจะหายจากความจำไปบ้าง ก็เป็นเพียงชั่วครั้งชั่วคราวเดี๋ยวก็กลับมาใหม่ ครั้งนี้จะพูดถึงเครื่องเคลือบหรือคนรุ่นเก่าจะเรียกว่าเครื่องสังกะสีเคลือบที่หลายคนคงคุ้นตาดี มีสีเหลือง สีฟ้า สีเขียว สีขาว แล้วก็ลายดอก

สำหรับลายดอกเป็นลายดอกไม้จีนที่มักจะเรียกว่าลายดอกโบตั๋น ที่ในตอนตรุษจีน เวลาไหว้เจ้า หลายบ้านยังใช้ถาดลายดอกไม้จีนที่ว่านี้ ใส่ไก่ต้ม เป็ดต้ม หมูสามชั้นต้ม ปลานึ่ง ผลไม้ แม้กระทั่งร้านข้าวต้มพุ้ยยังใส่กับข้าวโชว์หน้าร้าน มันมีความพอดีกับวิถีจีน

 

สำหรับเครื่องเคลือบหรือสังกะสีเคลือบแบบสีธรรมดาๆ จะเห็นในงานบวชพระใหม่ แม่อุ้มผ้าไตร พ่อถือบาตร ตาลปัตร ญาติโยมถือของใช้พระ ที่ขาดไม่ได้ต้องเป็นเถาปิ่นโต แล้วต้องสีเหลืองเสียด้วย และเวลามีงานบุญที่วัด ตอนเลี้ยงพระ ข้าวสวยต้องอยู่ในโถข้าวสีขาวสองหูมีฝาปิด

หรือเมื่อไปกินร้านอาหารบ้านนอก เขาเอาข้าวสวยใส่โถแบบที่ว่า ดูแล้วชื่นใจ จะกะเทาะไปบ้างก็ไม่เป็นไร ผมนั้นพยายามหาซื้อ ไปเจอร้านหนึ่งมีซุกอยู่ใบหนึ่ง มีฝาเหมือนกันเด๊ะ แต่ดันทะลึ่งกลายเป็นโถหูเดียว ไม่ใช่โถข้าวครับ แต่เป็นโถขี้ สมัยก่อนเขาให้เด็กเล็กๆ นั่งขี้ นั่นก็หมายความว่าเครื่องเคลือบหรือเครื่องสังกะสีเคลือบมันอยู่ในวิถีชีวิตอย่างแนบแน่น

ทีนี้ลองมาดูการใช้ในบ้านบ้าง ทุกบ้านจะต้องมีหม้ออวยหรือหม้อหูหิ้ว สมัยก่อนอาหมวยแถวสำเพ็ง ตอนค่ำๆ ต้องถือหม้ออวยไปซื้อก๋วยเตี๋ยวให้อากงกินเป็นมื้อก่อนนอน

หม้ออวยแบบสองหูก็มี ส่วนใหญ่เอาไว้ใส่น้ำมันที่เหลือจากการทอด การทอดอะไรๆ นั้นต้องใช้น้ำมันเยอะๆ จึงจะดี เหลือก็เก็บ พอขุ่นมากๆ จึงทิ้ง แถมพอมันรั่วก็ไม่ทิ้งเอาไว้ใส่ถ่านไฟที่เหลือ อยู่ในหม้อพอไม่มีอากาศมันก็ดับไปเอง พอจะติดเตาใหม่ก็เอาถ่านเก่ามาใช้ก่อน

อย่าหาว่าจะเป็นของใช้สำหรับไทยกับจีนเท่านั้น แขกก็ใช้ มีหม้อแขกที่กลมๆ มีฝาแบนๆ ถ้าใหญ่หน่อยใส่ข้าวหมกไก่ ย่อมหน่อยใส่แกงมัสมั่น กะหรี่ปลา เขียวหวานเนื้อ เวลาไปกินแกงเขียวหวานเนื้อกับโรตี ร้านขายเขาใส่ในหม้อแขก ยังไม่ได้กินก็อร่อยมาล่วงหน้าก่อนแล้ว

 

เมื่อเป็นของใช้ของจีน ไทย แขก ยังมีฝรั่งอีกที่ใช้ ผมไปได้ถังหูหิ้วขนาดย่อม หูหิ้วเป็นไม้ สีขาว รูปร่างเหมือนถังน้ำแข็งสมัยนี้ แล้วยังได้ถ้วยกาแฟเคลือบอีกด้วย ได้จากเมืองเฮลซิงกิ ฟินแลนด์ เดี๋ยวนี้ยังใช้อยู่ เป็นของใช้ที่ถูกใจที่สุด สรุปว่าเครื่องเคลือบเป็นของใช้อินเตอร์ ใช้กันมาทั่วถึงและเก่าแก่

มาถึงเรื่องที่ผมชวนให้ใช้ แล้วใช้อย่างไร ปกติการทำอาหารในครัวนั้นต้องล้าง หั่น เพื่อเตรียมไว้ก่อนที่จะลงมือต้ม ผัด ซึ่งเกือบทุกบ้านจะใช้เครื่องสเตนเลสบ้าง พลาสติกบ้าง ก็ลองเปลี่ยนเป็นเครื่องเคลือบบ้าง ในรูปแบบกะละมังต่างๆ กะละมังนั้นมีหลายขนาด ขนาดใหญ่มากเอาไว้ล้างผัก แช่ผัก ล้างหมู ไก่ ปลา ขนาดย่อมลงมาสักขนาด 20 เซนต์ จะพอดีสำหรับใส่เนื้อ หมู ไก่ ที่หั่นแล้ว และขนาดสัก 14 เซนต์ ใส่หอมปอก กระเทียมสับ ใบโหระพาเด็ด ขิงซอย พริกชี้ฟ้าหั่น จะดูดีครับ ส่วนหม้อจะใช้หม้อแขกก็ดี หม้ออวยยังสำคัญกับการเก็บน้ำมันทอดหรือใส่กับข้าวเหลือเก็บในตู้เย็น พอจะกินอีกก็ยกอุ่นทั้งหม้อเลย หรือเวลาจะเอาผักสดขึ้นโต๊ะเวลาจะกินผักสด ใช้หม้ออวยใบเล็กๆ จัดผักแนวตั้งเท่อีกต่างหาก ผมว่าการใช้นั้นมันไม่ได้มีกฎตายตัวว่าต้องใช้อย่างโน้นอย่างนี้ พลิกแพลงหาความเหมาะสมเอาเอง ผมเพียงเสนอเป็นตัวอย่างเท่านั้นว่าทำอะไรได้บ้าง

มาถึงเรื่องสุดท้ายว่าจะซื้อได้ที่ไหน ตามร้านโชห่วยเก่าๆ ที่ขายเครื่องใช้ในครัวธรรมดาๆ ทั่วไป ส่วนใหญ่เป็นย่านเก่าๆ สำหรับลายดอกแบบจีนที่เยาวราช ตรงต้นถนนแปลงนาม หรือซอยมังกรข้างวัดเล่งเน่ยยี่ ถนนเจริญกรุงมีขาย ก็นี่แหละครับเครื่องครัวในยุคก่อน เอามาใช้ในยุคปัจจุบัน ใช้ดีใช้ไปถึงยุคหน้าเลยครับ