เมื่อภาพแอนดี วอร์ฮอล เยือนเมืองไทย

โดย...พรเทพ เฮง

คิดว่าหลายคนคงพลาด สำหรับนิทรรศการ “The Coca-Cola Bottle Art Tour” ในกรุงเทพฯ เพราะจัดกันสั้นเหลือเกินช่วงต้นเดือน พ.ย.ที่ผ่านมา แค่ 7 วันเท่านั้น ณ ลานควอเทียร์ พาร์ค และควอเทียร์ แกลลอรี่ ดิ เอ็มควอเทียร์ แต่อยากบันทึกเป็นพยานไว้ ณ ที่นี้ว่า มีงานของศิลปินป๊อปอาร์ตระดับตำนานชาวอเมริกัน แอนดี วอร์ฮอล มาร่วมจัดแสดงถึง 2 ภาพด้วยกัน คือ “Coca-Cola Signed Bookplate” กับ “Drinking Coca-Cola Myself in the Factory”

 แอนดี วอร์ฮอล เป็นหนึ่งในผู้นำและร่วมบุกเบิกศิลปะแนวป๊อปอาร์ต ซึ่งเกิดขึ้นในช่วงทศวรรษที่ 60 เป็นศิลปะเหมือนจริงหรือสัจนิยมแนวใหม่ ผสมดาดาแนวใหม่ (New Realism and Neo dada) และมีพื้นฐานมาจากพาณิชย์ศิลป์ เป็นการนำสิ่งที่ปรากฏอยู่ในชีวิตของคนส่วนใหญ่มาเสนอในรูปแบบศิลปะ เช่น ภาพของเครื่องหมายการค้าที่เป็นที่นิยม อาหารที่นิยมของประชาชน ตลอดจนถึงภาพดาราและกล่องใส่สินค้า ศิลปะประเภทนี้พัฒนาขึ้นในช่วงปลายของปีทศวรรษ 1950 ในนิวยอร์ก

 

 การสร้างงานของวอร์ฮอลเป็นการหยิบเอาสิ่งที่อยู่ในชีวิตของคนอเมริกันมาเสนอในรูปแบบเหมือนจริง ซึ่งง่ายต่อการรับรู้และยอมรับไม่ว่าจะเป็นรูปขวดโคคาโคลา กระป๋องซุป ตลอดจนถึงภาพดารา และคนที่มีชื่อเสียง เช่น ภาพของ มาริลีน มอนโร, เอลวิส เพรสลีย์ และแจ็กกี้ เคนเนดี้ 

 ในปี 1952 แอนดี วอร์ฮอล เริ่มแสดงผลงานเดี่ยวผลงานที่แสดงเป็นภาพประกอบเรื่องในวารสารเป็นส่วนใหญ่ และอีกสองปีต่อมาเขาได้แสดงภาพเขียน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นภาพเหมือนดารา ขวดโคคาโคลา และใบบิลล์ เป็นการแสดงรูปแบบของศิลปะที่แปลกออกไป ลักษณะผลงานและแนวที่เป็นที่รู้จัก คือการพิมพ์ภาพซ้ำๆ กัน หรือการเขียนภาพลงบนผ้าใบด้วยอะครีลิก ภาพซุปกระป๋อง เป็นอีกภาพหนึ่งที่โด่งดัง ซึ่งเป็นภาพของซุปกระป๋องยี่ห้อแคมป์เบล สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวอเมริกันสมัยนั้น ที่อาหารกระป๋องมีความสำคัญในการดำรงชีพ และตัวแอนดี วอร์ฮอลเอง ก็ยอมรับว่าเขาบริโภคอาหารกระป๋องมาโดยตลอดเช่นกัน

 

 เท็ด ไรอัน กูรูด้านประวัติความเป็นมาของโค้ก บอกว่า เนื่องในการเฉลิมฉลองครบรอบ 100 ปี “โค้กขวดแก้ว” ไอคอนสุดคลาสสิกคู่แบรนด์โค้ก ซึ่งได้รับการจดสิทธิบัตรครั้งแรกเมื่อวันที่ 16 พ.ย. ปี 1915 นับเป็นหนึ่งในรูปทรงที่ผู้คนรู้จักมากที่สุดและมีการใช้อย่างแพร่หลายในประเทศต่างๆ มากกว่า 200 ประเทศทั่วโลก และโค้กขวดแก้วได้สร้างอิทธิพลและแรงบันดาลใจต่อผลงานของศิลปินป๊อปอาร์ตทั่วโลก

 นอกจากงานของแอนดี วอร์ฮอล แล้ว ผลงานของศิลปินแนวป๊อปอาร์ตที่อยู่ในระดับชั้นเลิศของโลก ก็ถูกนำมาร่วมจัดแสดง ไม่ว่าจะเป็นงานของ เคท บริงก์เวิร์ท กับผลงานภาพวาดโค้กขวดแก้วที่สมจริงราวกับภาพถ่าย สตีฟ คอฟแมน กับผลงาน “Whistler’s Mother” แห่งศตวรรษที่ 21 ถือไอพอดกับขวดโค้ก

 

 ส่วนตัวแทนศิลปินไทย ภาคภูมิ ศิลาพันธ์ กับผลงาน “Ali Double Punch” ที่นำภาพของมูฮัมหมัด อาลี มาผสมผสานกับป้ายโฆษณารุ่นเก่าของโค้กในภาษาไทยได้อย่างลงตัวและน่าทึ่ง สำหรับภาคภูมินั้น โด่งดังในอังกฤษมานานกว่า 10 ปี ซึ่งผลงานของภาคภูมิสะท้อนแนวคิดยุคโลกาภิวัตน์ การบริโภคมวลชน รวมถึงวัตถุหรือสิ่งที่เป็นไอคอนของวัฒนธรรมต่างๆ ทั่วโลก

 ในส่วนของอาร์ตแกลเลอรี่ เท็ด ไรอัน บอกว่ามีผลงานที่เรียกว่า “Perspective Bottle” ซึ่งเกิดจากความร่วมมือระหว่างโคคา-โคลากับดีไซเนอร์ในโตรอนโต ในการต่อยอดโจทย์งานออกแบบขวดโค้กในปี 1915 โดยเดอะ ป๊อป แฟคทอรี่ นำโจทย์เดิมมาขบคิดแล้วจึงออกแบบเป็นโค้กขวดแก้วสูง 10 ฟุต ประกอบขึ้นจากชิ้นส่วนเล็กๆ หลายชิ้นรวมกัน ซึ่งเมื่อมองผลงานขวดโค้กชิ้นนี้ผ่านช่องเล็กๆ ที่ได้กำหนดไว้ในมุมมองหนึ่ง ภาพที่เห็นคือโค้กขวดแก้วรูปทรงโค้งเว้าที่ประกอบกันเป็นชิ้นเดียวอย่างสมบูรณ์แบบ   

 แน่นอน นิทรรศการนี้ตระเวนไปจัดแสดงในหลายประเทศของโลก ไม่ว่าจะเป็นสหรัฐอเมริกา เม็กซิโก อิตาลี แอฟริกาใต้ บราซิล อาร์เจนตินา ญี่ปุ่น เป็นต้น หากป๊อปอาร์ต มาจากภาษาอังกฤษว่า Popular Art ซึ่งแปลว่า ศิลปะที่เป็นที่นิยม และนำแรงบันดาลใจมาจากแนวความคิดของสังคมบริโภคและความนิยมในสังคมมาสร้างเป็นงานศิลปะ เพราะฉะนั้นโค้กจึงต้องเป็นส่วนหนึ่งของศิลปะป๊อปอาร์ตไปอย่างช่วยไม่ได้