ภาพพอร์เทรต ยี่ห้อฟรานซิสโก เด โกยา

โดย...อฐิณป ลภณวุษ artofmylifeasafrog.blogspot.com ภาพ : เอเอฟพี/อีพี

ฟรานซิสโก เด โกยา (มีชีวิตระหว่างปี 1746-1828) จิตรกรชาวสเปน ได้ชื่อว่าเป็น "นักวาดภาพพอร์เทรตที่เอกอุที่สุดในปฐพี" (The best ever portrait artist)

ผลงานภาพพอร์เทรตชื่อดังของ ฟรานซิสโก เด โกยา กว่า 70 ชิ้น จัดแสดงอยู่ที่หอศิลป์แห่งชาติ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ในนิทรรศการ Goya : The Portraits ตั้งแต่วันนี้ไปจนถึง 10 ม.ค. ปีหน้า ซึ่งเรียกได้ว่ารวบรวมภาพพอร์เทรตมากกว่าครึ่งหนึ่งของยอดจิตรกรชาวสเปนที่ยังคงหลงเหลืออยู่ในโลกขณะนี้มาให้ได้ชมกัน

"ไม่เคยมีใครจัดแสดงเฉพาะภาพพอร์เทรตของเขามาก่อน อาจเพราะเกรงผู้เข้าชมงานศิลปะจะเบื่อ" ภัณฑารักษ์ของนิทรรศการครั้งนี้ ซาเวียร์ เบรย์ บอกกับเอเอฟพี

Self-Portrait with Dr. Arrieta

 

อย่างไรก็ตาม ซาเวียร์เห็นว่า แม้นิทรรศการนี้จะมีแต่ภาพพอร์เทรต ทว่าภาพเขียนเหล่านั้นเต็มไปด้วยพลัง ไม่ว่าจะเป็นความโชติช่วงของ The Family of the Infante Don Luis de Borbon หรือจะเป็นภาพพอร์เทรตของตัวเขาเองขณะที่ใกล้ตาย

"ในฐานะศิลปิน ฟรานซิสโกค่อนข้างจะหลุดโลกสักหน่อย บางทีเขาก็วาดภาพออกมาบิดเบี้ยว รูปร่างแบบดูผิดเพี้ยน และคนอังกฤษก็มักจะติว่าเป็นความไม่สมบูรณ์แบบ" ซาเวียร์ บอกอีกว่า สิ่งที่สำคัญคือ คนรุ่นหลังยกย่องเขาว่าเป็นนักวาดภาพพอร์เทรตที่เก่งที่สุดเท่าที่เคยมีมา ซึ่งไม่ว่า เอดูอารด์ มาเนต์ ปาโบล ปิกัสโซ หรือ ลูเซียน ฟรอยด์ ก็ดำเนินรอยตามทางนี้

ภาพเขียนในนิทรรศการ Goya : The Portraits แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการของฟรานซิสโก เด โกยา ในแต่ละช่วงวัย และช่วงอายุงาน ไฮไลต์หนึ่งในนั้นคือ Portrait of the Duchess of Alba (1797) ภาพพอร์เทรตของดัชเชสแห่งอัลบาที่ทรงกำลังไว้ทุกข์ให้พระสวามีในฉลองพระองค์สีดำ

The Duchess of Alba

 

ภาพนี้นับเป็นภาพที่ดูลึกลับภาพหนึ่งของเขาทีเดียว โดยถ้าเข้าไปส่องดูใกล้ๆ จะเห็นตัวอักษร siempre Goya (Goya forever) บริเวณเท้าของพระนาง (ไม่รู้จะเกี่ยวกับพระดัชนีที่กำลังชี้ลงไปหรือไม่) โดยในหนังสือชีวประวัติของฟรานซิสโก เด โกยา ซึ่ง โรเบิร์ต ฮิวจ์ เป็นคนเขียน พูดถึงภาพนี้ไว้ว่าเป็นการประกาศความรักของตัวศิลปินที่มีต่อพระนาง และเป็นเครื่องพิสูจน์ว่า ข่าวลือเรื่อง ฟรานซิสโก เด โกยา เป็นชู้รักของพระนางเป็นความจริง

ทว่าในมุมมองของภัณฑารักษ์คนเดิมเห็นว่า ข้อความดังกล่าวหมายถึง "โกยาเท่านั้นที่จะวาดฉัน" "ทั้งคู่มีความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้น ฟรานซิสโกอาจจะปลื้มพระนาง ชอบวาดรูปของพระนาง แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าจะต้องมีสัมพันธ์ฉันชู้สาวสักหน่อยนี่ครับ" ซาเวียร์กล่าว

ขณะที่ภาพ Vicente Lopez y Portana หรือ Self-Portrait with Dr. Arrieta วาดหลังจากที่ฟรานซิสโก เด โกยา ป่วยหนักในปี 1729 จนกระทั่งหูหนวก มาถึงปี 1819 เขาก็ป่วยอีกรอบ และได้รับการดูแลจากนักกายภาพฯ หมอเออูเคนิโอ การ์เซีย อาร์เรียตา จนกลับมาแข็งแรงอีกครั้ง เขาจึงวาดรูปนี้เป็นของขวัญแด่หมอกายภาพฯ แสดงสภาพขณะที่เขาป่วยหนัก และคุณหมอกำลังพยายามป้อนยาในแก้วให้เขา ท่ามกลางเงาของคนใกล้ชิดที่ด้านหลัง ที่ดูๆ ไปคล้ายยมทูตมาคอยรับวิญญาณมากกว่า ข้อความด้านล่างเป็นคำขอบคุณที่หมอช่วยชีวิตเขาไว้

ขณะที่คนอื่นๆ เห็นภาพนี้เป็นภาพพอร์เทรต ทว่า ฟรานซิสโก บอกว่า นี่คือภาพบูชาที่เขาวาดด้วยความศรัทธา ไม่ต่างจากการวาดภาพทางศาสนา

The Duke and Duchess of Osuna and their Children

 

ผลงานภาพพอร์เทรตของฟรานซิสโก เป็นที่เลื่องลือด้วยการดึงเอาอารมณ์ความรู้สึกของผู้ถูกวาด ออกมาทางสีหน้าได้อย่างแจ่มชัด โดยเฉพาะภาวะทางจิตของพวกเขาที่แสดงออกมาบนผืนผ้าใบ

จิตรกรจากยุคโรแมนติกชื่อดัง ฟรานซิสโก เด โกยา ที่ใครๆ ในแวดวงศิลปะต่างรู้จักกันดีจากลายเซ็น Goya บนภาพเขียนและภาพพิมพ์ของเขา ฟรานซิสโกโด่งดังในฐานะการเป็นจิตรกรประจำราชสำนักสเปน ซึ่งก็คล้ายๆ กับเป็นผู้บันทึกประวัติศาสตร์ของราชวงศ์ไปในตัว

อีกด้านหนึ่งของเขาอันเป็นภาพเขียนและภาพพิมพ์อย่างไม่เป็นทางการนั้น แสดงออกอย่างโดดเด่นถึงแนวคิดและมุมมองแบบปฏิวัติจากกฎเกณฑ์เดิมๆ ผลงาน 2 ภาคของเขาทำให้ ฟรานซิสโก เด โกยา ได้รับการจัดให้เป็นมาสเตอร์จากรุ่นเก่าคนสุดท้าย และยังเป็นศิลปินคนแรกที่บุกเบิกศิลปะยุคโมเดิร์น ทั้งยังได้รับยกย่องเป็น "นักวาดภาพพอร์เทรตที่เอกอุที่สุดในปฐพี" อีกด้วย

ฟรานซิสโก โฆเซ เด โกยา อี ลูซีเยนเตส เกิดเมื่อวันที่ 30 มี.ค. 1746 ในฟูเอนเดโตดอส แห่งเมืองซาราโกส์ซา เขาเข้าโรงเรียนเอสกูเอลาส ปิอาส ซึ่งเขาเจอเพื่อนรักอย่าง มาร์ติน ซาปาแตร์ ที่ภายหลังเป็นผู้บันทึกเรื่องราวมากมายเกี่ยวกับฟรานซิสโกเอาไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษา

ขณะที่ ฟรานซิสโก เด โกยา อายุได้ 14 ปี เขาก็ได้เข้าเป็นเด็กฝึกหัดกับจิตรกร ชื่อ โฆเซ ลูฆาน ก่อนที่จะย้ายเข้ามาเรียนต่อในกรุงมาดริด ที่เขาได้เรียนกับ อันตัน ราฟาเอล เมงส์ จิตรกรชื่อดังของราชสำนักสเปน ทว่าเขากลับไม่ลงรอยกับอาจารย์ของตัวเอง โดยเฉพาะการทดลองสิ่งใหม่ๆ ในศิลปะ เป็นสิ่งที่อาจารย์รับไม่ได้เอาเลย

Gaspar Melchor Jovellanos

 

อย่างไรก็ตาม ราชสำนักสเปนก็อ้าแขนรับเขาในก้าวแรก โดย ฟรานซิสโก เด โกยา สามารถเข้าสู่สถาบัน สแปนิช รอยัล อคาเดมี ได้ในปี 1763 และ 1766 ทว่าตัวเขาเองกลับบอกปฏิเสธ แต่เลือกที่จะเดินทางไปยังกรุงโรมเพื่อหาประสบการณ์แปลกใหม่ และในปี 1771 เขาก็ได้รับรางวัลที่ 2 ในการประกวดจิตรกรรมเมืองปาร์มา

ฟรานซิสโกกลับมายังซาราโกส์ซาในปีเดียวกัน และนำเอาเทคนิควิธีมากมายที่เขาได้จากการเดินทางมาใช้ในงานศิลปะ และไปเรียนศิลปะเพิ่มเติมกับ ฟรานซิสโก บาเยอ อี ซูบิยาส และเริ่มจนค้นพบสไตล์ที่เป็นตัวเอง

เขาได้งานในราชสำนักอีกครั้ง งานหลักของเขาคือการออกแบบลวดลายสำหรับผ้าม่าน และลวดลายประดับผนังของพระราชวัง โดยตลอดระยะเวลา 5 ปีในการทำงาน เขาสามารถออกแบบได้ถึง 42 ลวดลายด้วยกัน นอกจากนั้น เขายังได้รับความไว้วางใจจากราชสำนักให้วาดภาพประดับแท่นบูชาในโบสถ์ ซาน ฟรานซิสโก เอล กรานเด อีกด้วย

ในปี 1783 เคานต์ฟลอริดาบลังกา พระสหายของพระเจ้าคาร์ลอสที่ 3 จ้างเขาวาดภาพพอร์เทรต ฟรานซิสโกยังกลายเป็นพระสหายสนิทของเจ้าฟ้าชาย ดอน หลุยส์ ถึงขนาดที่ย้ายเข้าไปอาศัยในวังของพระองค์ ณ ช่วงเวลานั้น เรียกว่าเขาเป็นจิตรกรประจำราชสำนักที่โดดเด่นที่สุดก็ว่าได้ และเมื่อพระเจ้าคาร์ลอสที่ 3 เสด็จสวรรคต ในปี 1788 เจ้าฟ้าชาย ดอน หลุยส์ ทรงสืบสันตติวงศ์เป็นพระเจ้าคาร์ลอสที่ 4 ความรุ่งเรืองของ ฟรานซิสโก เด โกยา นับว่ามาสู่จุดสูงสุด

ทว่าหลังเป็นไข้อย่างรุนแรงในปี 1792 จนกลายเป็นคนหูหนวก ทำให้เขารู้สึกทดท้อและเริ่มถอนตัวออกจากแวดวงอันหรูหราฟุ้งเฟ้อ กลับไปอยู่กับตัวเองเงียบๆ คนเดียว โดยอาศัยเวลากว่า 5 ปีทีเดียวในการฟื้นฟูจิตใจตัวเอง ก่อนได้รับการแต่งตั้งให้เป็นจิตรกรประจำราชสำนักอย่างเป็นทางการอีกครั้ง คราวนี้งานหลักของเขาคือการวาดภาพพระบรมสาทิสลักษณ์ของกษัตริย์แห่งสเปนและพระราชินี โดยบรรดาขุนนางสมัยนั้นขนานนาม ฟรานซิสโก เด โกยา ประหนึ่งเป็นเชื้อพระวงศ์ โดยเรียกเขาว่าเป็นเจ้าชายแห่งสันติภาพ