เสียงครวญจากสัตว์ กฎหมายมี ... แต่ถูกเมิน

โดย... กองบรรณาธิการ

หลังมีข่าวสุนัข “โจโก้” ทำให้ พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ที่ถูกบังคับใช้เมื่อไม่นานมานี้ในบ้านเราถูกท้าทาย

โจโก้เป็นสุนัขพันธุ์ไซบีเรียนฮัสกี้วัย 5 เดือน ซึ่งถูกฆ่าที่ จ.สกลนคร หลังจากที่เจ้าหนูหลุดไปกัดเป็ดชาวบ้าน เป็นเหตุทำให้โดนฟันด้วยของมีคมจนได้รับบาดเจ็บสาหัสจนโจโก้ต้องหนีตายไปหลบ ต่อมามีผู้พบเห็นว่า มันถูกผู้ใหญ่บ้านพร้อมพวกจับไปฆ่าเพื่อนำเนื้อไปบริโภค

เรื่องราวของโจโก้ถูกพูดถึงในวงกว้างโดยเฉพาะในโลกออนไลน์นำพาไปถึงการลงชื่อเรียกร้องความเป็นธรรมให้กับโจโก้ผ่านเว็บไซต์ change.org เพื่อให้เป็นกรณีตัวอย่าง เพื่อให้สัตว์ทุกชนิดได้รับการปกป้องอย่างที่สมควรได้รับซึ่งปัจจุบันมีผู้ลงชื่อเรียกร้องความเป็นธรรมในกรณีดังกล่าวมากกว่าแสนรายแล้ว และการมีอยู่ของ พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ถูกตั้งคำถามว่าเป็นที่รู้จักของประชาชนและถูกบังคับใช้อย่างเข้มงวดมากเพียงพอหรือไม่

ไม่ใช่แค่กฎหมายบ้าบอ

หลังจาก พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ ได้ประกาศบังคับใช้ในวันที่ 26 ธ.ค. 2557 หลายคนเรียกว่า นี่คือ ของขวัญปีใหม่ให้กับเหล่าสัตว์น้อยใหญ่ แต่กลับมีบางเสียงสะท้อนว่า … พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์เป็นแค่กฎหมายบ้าบอ!!! ซึ่งคนออกกฎนั่งอยู่แต่ในห้องแอร์ไม่สนใจความเดือดร้อนของชาวบ้านที่ถูกสุนัขกัดและขโมยของ รวมทั้งยังต้องได้รับความรำคาญจากสุนัขของเพื่อนบ้านที่เจ้าของไม่ดูแลให้ดี

นั่นแสดงถึง ความไม่เข้าใจหรือไม่ให้ความสำคัญเกี่ยวกับกฎหมายนี้ของคนไทยจำนวนหนึ่ง จึงทำให้หลังจากมีกฎหมายนี้แล้วเกิดมีคดีตัวอย่างมากมายเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิสัตว์ อย่างคดีโจโก้นั้นผู้ที่ตกเป็นผู้ต้องหาเป็นถึงผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งถูกคาดหวังว่า จะต้องรู้กฎหมาย

ย้อนเวลาไปก่อนหน้านั้นกับคดี “ฟันสุนัข เจ้าก้านกล้วย” ถือเป็นคดีนัมเบอร์วันที่เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์สวัสดิภาพสัตว์ไทยก็ว่าได้ เมื่อนางจอมศรี ได้เข้าแจ้งความกับสภ.ท่าบ่อ จ.หนองคาย ว่าสุนัขของตนชื่อ ก้านกล้วย ถูก นายคำดี อายุ 50 ปี ญาติที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านเดียวกัน ใช้มีดฟันใบหน้าด้านขวาได้รับบาดเจ็บสาหัส ต้องเย็บถึง 3 ชั้น มากกว่า 100 เข็ม เหตุเกิดเมื่อวันที่ 1 ม.ค. 2558 นับเป็นคดีทารุณกรรมสัตว์คดีแรกนับตั้งแต่ พ.ร.บ.ป้องกันการทารุณกรรมและการจัดสวัสดิภาพสัตว์ พ.ศ. 2557 ตั้งแต่มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 27 ธ.ค. 2557

แม้นายคำดีจะพยายามชี้แจงว่าสุนัขก้านกล้วยพยายามจะวิ่งไปกัดไก่ของตน จึงขว้างมีดเพื่อไล่สุนัข ไม่หวังจะฆ่าให้ตาย แต่ภายหลังทั้งสองฝ่ายต่างไม่อยากเป็นคดีความกัน แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจต้องดำเนินคดีเพราะเป็นความอาญาร้ายแรง แม้หลักการของกฎหมายใหม่นี้ จะยกเว้นให้กับการฆ่าสัตว์เพื่อป้องกันตัวหรือทรัพย์สิน แต่ไม่อนุญาตให้กระทำทารุณหรือเกินกว่าเหตุและไม่อนุญาตให้ล้างแค้น ในกรณีของนายคำดีศาลท่านคงพิจารณาแล้วเห็นว่า แค่หาอะไรขว้างปาสุนัขก็น่าจะพอ หรือหากสุนัขกัดทำร้ายไก่จริง ก็ต้องไปเรียกร้องค่าเสียหายเอาจากเจ้าของสุนัขศาลจังหวัดหนองคายจึงได้ตัดสินให้นายคำดี ได้รับโทษจำคุก 1 ปี ปรับ 2,000 บาท แต่โทษจำคุกให้รอลงอาญา 1 ปี

กรณีต่อมาที่นำมาเป็นกรณีศึกษาคือ “ตำรวจปืนโหดจ่อยิงหมาหน้าห้าง” เมื่อวันที่ 13 ม.ค. 2558  เกิดเหตุคนร้ายขับรถมาจ่อยิงสุนัขจรจัดหน้าห้างอิมพีเรียลลาดพร้าวกลางดึก แม้จะมีผู้พบเห็นเหตุการณ์ช่วยนำสุนัขเคราะห์ร้ายไปโรงพยาบาล แต่สุนัขเสียเลือดมากทนพิษบาดแผลไม่ไหวเสียชีวิตในตอนเช้ามืดวันเดียวกัน กระทั่งหัวหน้ากลุ่มเพื่อนข้างถนน เข้าแจ้งความกับทาง สน.โชคชัย โดยทั้งนี้มีโรเจอร์ โลหนันท์ เลขาธิการสมาคมพิทักษ์สัตว์ (ไทย)ได้ลงพื้นที่ตรวจสอบและติดตามผลการสอบสวนจากภาพวงจรปิดของห้าง

พบว่าระหว่างเวลาประมาณเที่ยงคืน มีรถเก๋งสีเทาดำขับผ่านเข้ามาในลานอเนกประสงค์หน้าห้าง พบสุนัขจรจัดสองสามตัวที่อาศัยอยู่บริเวณนั้นเข้า ทั้งที่สุนัขก็ไม่ได้ขวางถนน แต่คนร้ายกลับไม่พอใจพยายามขับรถทับสุนัขแต่พลาด จึงหยุดรถเปิดประตูออกมายิงใส่สุนัขตัวที่อยู่ใกล้ที่สุดสองนัด สุนัขล้มลงจมกองเลือดทันที จนกระทั่งได้เบาะแสเกี่ยวกับยี่ห้อรถจากผู้ที่ติดตามเรื่องไม่นานก็มี อดีตตำรวจชั้นประทวนชื่อ ส.ต.ต.วิชา บันลือลักษณ์ อายุ 34 ปี ติดต่อขอเข้ามอบตัว เบื้องต้นทางตำรวจจึงแจ้งข้อหาทารุณกรรมสัตว์ และข้อหาพกพาและใช้อาวุธปืนในที่สาธารณะโดยไม่ได้รับอนุญาต ล่าสุดทราบว่าทางศาลประทับรับฟ้องแล้ว ผลของคดีจะออกมาอย่างไรคงต้องติดตามกัน

“ทหารฆ่าแมวท้ากฎหมาย” เหตุเกิดเมื่อ 2 ก.พ. 2558 มีคนนำภาพบุคคลฆ่าแมวมาโพสต์ในเว็บไซต์พร้อมข้อความเชิงท้าทายว่ากัดของรักต้องฆ่า จนกลายเป็นประเด็นทางโลกโซเชียลอีกประเด็นที่ท้าทายที่สุด ก่อนตำรวจจะสืบพบว่าเป็นฝีมือของ ส.ต.ทิศ อุดแว ทหารประจำการกองทหารม้าที่ 2 จ.อุตรดิตถ์ จึงถูกผู้บังคับบัญชาลงโทษขังคุกทหาร ก่อนถูกแจ้งดำเนินคดีทารุณสัตว์ นอกจากกรณีดังกล่าวยังมีอีกมากมายหลากหลายคดีที่กำลังอยู่ในการสอบสวนสืบสวนในชั้นศาลกว่า 100 คดี

 

ที่ต้องรู้และเข้าใจ

จากเคสต่างๆ ที่ปรากฏรับรู้ต่อสังคมแสดงให้เห็นว่า คนไทยจำเป็นต้องเรียนรู้และเข้าใจให้ถ่องแท้ เพื่อจะได้ใช้ พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ ที่มีขึ้นอย่างถูกต้อง เพื่อให้การทารุณสัตว์หายไปหรือน้อยลงจากสังคมไทย

โรเจอร์ โลหนันท์ เลขาธิการสมาคมพิทักษ์สัตว์บอกว่า “คนไทยส่วนใหญ่รับรู้น้อยมาก คนในวงการโดยตรงเท่านั้นที่จะรู้อย่างพวกผู้ประกอบการ สัตวแพทย์ ข้าราชการที่เกี่ยวข้อง และพวกคนรักหมาแมวรักสัตว์รู้แต่ถึงรู้ก็ไม่ละเอียด ข้าราชการเองก็รู้ไม่ละเอียดที่รู้ละเอียดมีไม่กี่หน่วยงานอย่าง กรมปศุสัตว์ ตำรวจ กรมอุทยานแห่งชาติ ซึ่งก็ไม่แปลกที่ในคดีโจโก้ผู้ใหญ่บ้านได้ทำผิดกฎหมายโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ก็ไม่ควรไปประณามแต่ถามว่าผิดไหมก็ผิดตามกฎหมาย ซึ่งไอ้กฎหมายตัวนี้ก็คงเหมือนกับกฎหมายจราจรแหละ คุณผิดก็ว่ากันไปตามผิดคุณเผลอทำผิดก็ยอมรับผิดโทษก็จะได้เบา

ถ้าถามเรื่องนี้ จริงๆ ผมบอกได้เลยว่า คนส่วนใหญ่เขาไม่รู้เลยด้วยซ้ำ ว่ามีกฎหมายป้องกันการทารุณสัตว์แล้ว ข้าราชการก็ยังไม่เข้าใจตำรวจก็ยังใช้กฎหมายไม่เป็น ทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องก็ยัง งงๆ กันอยู่ ซึ่งตอนนี้เราก็ยังทำงานในส่วนของร่างกฎหมายลูก (กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ประกาศกรมปศุสัตว์) ให้ประชาชนเข้าใจได้อย่างชัดเจนในข้อกฎหมายป้องกันการทารุณสัตว์”

 

เกี่ยวกับ พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์นี้ควรต้องรณรงค์อย่างไรเพื่อให้มีการรับรู้มากขึ้น “มันเป็นหน้าที่ของหน่วยราชการที่เกี่ยวข้อง ที่จะต้องประชาสัมพันธ์ให้ทุกคนได้รับรู้ อย่างกฎหมายจราจรที่ออกมาใหม่เขาก็ออกประชาสัมพันธ์ตามสื่อมากมาย ออกรายการวิทยุรายการทีวีว่ามีกฎหมายใหม่แล้ว กฎจราจรเปลี่ยนแล้วก็ให้ทางกรมประชาสัมพันธ์ช่วยการแจ้งข้อมูลก็สามารถกระจายข่าวได้ง่าย อย่างกฎหมายในเรื่องนี้กรมปศุสัตว์ควรต้องขอความร่วมมือไปยังทุกหน่วยงานให้ช่วยประชาสัมพันธ์ให้สังคมได้รับรู้ แต่นี้ไม่มีเลยมีแต่คนรักสัตว์เองวิ่งเข้าไปถามทางภาครัฐ

เหมือนเขากลัวเรื่องประชาสัมพันธ์ เพราะยังไม่มีความมั่นใจในการใช้กฎหมาย เพราะว่าโดยทางงบประมาณแล้วเขายังไม่พร้อม คือกฎหมายไม่ได้มาพร้อมกับงบประมาณ ยกตัวอย่างถ้าสมมติกรมปศุสัตว์ ต้องออกไปช่วยหมาแมวหรือสัตว์ทุกตัวที่บาดเจ็บตามที่กฎหมายระบุเขาจะเอาสัตว์เหล่านั้นไปไว้ที่ไหน เพราะฉะนั้นหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยตรงจึงไม่มีความพร้อมรับสถานการณ์ เมื่อไม่มีความพร้อมก็เลยไม่อยากจะประชาสัมพันธ์

 

หากจะแนะนำผมก็ต้องบอกตรงๆ ว่ากรมปศุสัตว์ในฐานะเจ้าของกฎหมาย ควรจะขอความร่วมมือประสานงานไปที่หน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ให้ช่วยประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนเข้าใจว่ากฎหมายนี้มีขอบเขตอะไรแค่ไหน เหมือนกับที่ทำกับกฎหมายอื่นๆ จะได้บังคับใช้ตามกฎหมายได้ถูกต้อง เพราะตอนนี้หน่วยราชการยังไม่ได้ให้ความสำคัญต่อกฎหมายนี้ รัฐสภาเอง ที่ว่าจะจัดอบรมราชการให้เข้าใจกฎหมายก็ยังไม่ชัด ซึ่งเมื่อราชการไม่เข้าใจตรงนี้ ส่วนต่อมาก็จะสับสนกับกฎหมายป้องกันการทารุณสัตว์”

แต่ถึงจะมีกฎหมายแล้ว แต่กับคนบางชุมชนที่บริโภคเนื้อสุนัขกันมาเนิ่นนาน ก็เป็นเรื่องยากที่จะบังคับใช้ อย่างที่โรเจอร์บอกว่า “ในเรื่องนี้ทางหลักการก็คือ ไม่อนุญาต แต่ในทางปฏิบัติผู้ที่เกี่ยวข้องเองก็ไม่กล้าทำอะไรเพราะว่ายังไม่มีกฎหมายลูกออกมาชัดเจนว่าห้ามกินหมา แต่ในทางหลักการเขาห้ามกินแล้ว ซึ่งนี้แหละเป็นปัญหาเพราะมันไม่ชัดเจนว่าห้ามกินหมา ซึ่งถ้ามีกฎหมายที่ชัดเจนตามออกมาว่า ห้ามบริโภคและห้ามการค้าเนื้อค้าหนังสุนัขหรือแมว ถ้าประกาศมาแบบนั้นเราจะสามารถเข้าไปจับคนที่กระทำผิดได้ แต่ตอนนี้จับไปเขาก็อ้างในศาลได้เพราะกฎหมายที่ออกมาระบุว่า ยกเว้นการฆ่าสัตว์เพื่อการบริโภคปกติเป็นอาหาร ซึ่งพวกที่ค้าหมาเขาก็จะอ้างว่าก็พวกเขากินกันปกติ ตรงนี้ที่เขียนไม่ชัดเจนกฎหมายก็เอาผิดไม่ได้ หากจะรณรงค์ก็คงต้องทำกฎหมายให้ชัดเจนก่อน”

นอกจากจะต้องทำให้เป็นที่รู้จักรวมถึงถูกบังคับใช้แล้ว พ.ร.บ.คุ้มครองสัตว์ก็ยังมีจุดที่บกพร่องต้องแก้ไขปรับปรุงในอนาคต แม้จะยังไม่ใช่คำตอบ สำหรับทุกคำถาม แต่ถึงอย่างนั้นการมีกฎหมายนี้คลอดออกมาก็นับเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี