มาตรฐานและความแม่นยำ สิ่งมหัศจรรย์ที่สุดแห่งยุคฉินซีฮ่องเต้

โดย...นิธิพันธ์ วิประวิทย์

การปฏิรูประบบชั่งตวงวัดเป็นหน่วยเดียวกันทั้งประเทศของฉินซี คือเรื่องสำคัญที่ทำให้แคว้นฉินยิ่งใหญ่

ก่อนจีนถูกรวบรวมเป็นประเทศหนึ่งเดียวได้ จีนแบ่งเป็นแว่นแคว้นหลากหลาย แต่ละแคว้นใช้ภาษา เงินตรา และระบบการชั่งตวงวัดเป็นของตัวเอง บางแคว้นใช้หลายรูปแบบในแคว้นเดียว

ก่อน ค.ศ. 221 กษัตริย์แห่งแคว้นฉินรวบรวมแผ่นดินได้เป็นคนแรก อวยยศตัวเองเหนือตำแหน่งกษัตริย์ คิดชื่อตำแหน่งใหม่ว่าฮ่องเต้ และเรียกตนเองเป็นฮ่องเต้องค์ที่หนึ่งแห่งราชวงศ์ฉิน ซึ่งก็คือคำว่า “ฉินซีฮ่องเต้”

วาระแห่งชาติอันดับต้นๆ ของฉินซีฮ่องเต้และทีมงานแคว้นฉินคือบังคับใช้ตัวอักษร เงินตรา และหน่วย ชั่ง ตวง วัด แบบเดียวกัน

ฉินซีฮ่องเต้ส่งรูปแบบตัวหนังสือ อุปกรณ์เครื่องชั่ง เครื่องตวง เครื่องวัดในมาตรฐานใหม่ไปทุกท้องถิ่น หากผู้ใดฝ่าฝืนใช้อักษร หรือมาตราชั่งตวงวัดเดิมจะถูกลงโทษอย่างรุนแรง

หลังจากนั้นเมกะโปรเจกต์ทั้งหลายก็เริ่มทยอยเสร็จทีละชิ้น ทั้งเชื่อมและสร้างกำแพงเมืองจีน ทำเครือข่ายถนนไฮเวย์จากตะวันออกสู่ตะวันตกจากเหนือลงใต้ ขุดคลองหลิงฉวีเชื่อมแม่น้ำสองสายเพื่อช่วยการขนส่งและเดินทาง รวมถึงเมกะโปรเจกต์สุดอลังการ สุสานทหารดินเผา

ทั้งหมดใช้เวลาทำไม่ถึงครึ่งศตวรรษ แต่ยืนยงมานานนับพันปี

เบื้องหลังความสำเร็จ บ้างให้น้ำหนักไปกับความทะยานอยาก บ้างให้กับวิสัยทัศน์ Think Big ของฉินซีฮ่องเต้ แต่ในประวัติศาสตร์ผู้นำที่ทะยานอยากและ Think Big ทั้งก่อนและหลังยุคฉินซีมีมากมาย ทำไมจึงไม่มีใครทำได้เทียบเท่าฉินซี

รูปปั้นทหารดินเผาในสุสานฉินซี คือตัวอย่างของมาตรฐานการผลิตที่เกินยุคสมัย ฝีมือ จำนวน และขนาด สะท้อนถึงสายการผลิตที่มีคุณภาพ นักโบราณคดีวิเคราะห์ว่า รูปปั้นทั้งหลายถูกแบ่งสายการผลิตไว้อย่างรัดกุม ช่างปั้นมือ ช่างขึ้นโครง ช่างปั้นหัวจะแยกกันทำงานที่ถนัดของตน แล้วนำมาประกอบในมาตรฐานเดียวกัน

อุณหภูมิที่ใช้เผาต้องคอยเอาใจใส่ ขนาดนักวิจัยในปัจจุบันพยายามทำซ้ำในขอบเขตความรู้สมัยใหม่ยังล้มเหลวหลายต่อหลายครั้ง โดยเฉพาะรูปปั้นม้าศึกที่มีขนาดใหญ่กว่าหุ่นทหาร ด้วยความใหญ่โตและความหนาของเนื้อดินทำให้ดินสุกทั่วถึงกันพร้อมกันได้ยาก เผาออกมาจึงมักแตกหักเสียหาย เป็นความสำเร็จที่ผุดขึ้นมาช่วงสั้นๆ แวบเดียวในประวัติศาสตร์ หลังสมัยฉินซี หุ่นดินเผาประดับสุสานเหลือเป็นเพียงตุ๊กตาตัวเล็กๆ

ลูกธนูสมัยฉินซีฮ่องเต้มีความกว้างความยาวและเหลี่ยมของหัวธนูที่คิดเรื่องประสิทธิภาพมาอย่างดี ส่วนผสมโลหะที่นำมาใช้ ก็คิดค้นตามหลักการทำงาน ลูกธนูแข็งมากกว่าความเหนียว ต่างจากโลหะที่มาทำกระบี่ที่คิดค้นสูตรให้เหนียวมากกว่าแข็ง หัวธนูทุกชิ้นยังผลิตได้ขนาดเท่ากันทุกกระเบียดนิ้ว ไม่ว่าจะมาจากแหล่งผลิตที่ห่างไกลกันก็ตาม เป็นมาตรฐานแบบอุตสาหกรรมที่มาก่อนกาล

เมื่อลูกธนูมีมาตรฐาน การยิงย่อมได้ระยะอย่างแม่นยำคาดเดาได้ นำไปสู่การกะระยะจัดทัพที่มีประสิทธิภาพ นอกจากการใช้งานแล้ว ขนาดและน้ำหนักที่แน่นอน จะทำให้คาดคะเนเวลา วัตถุดิบ กำลังคนที่ใช้ผลิต ขนาดของสิ่งที่มาบรรทุกอาวุธยุทโธปกรณ์ได้ง่ายขึ้น

ขนาดของรถม้า รถเกวียนและถนน ถูกกำหนดอย่างเข้มงวดและสัมพันธ์กัน ส่วนหนึ่งเพื่อความสะดวกในการคำนวณเก็บภาษีที่นับเป็นจำนวนรถเกวียน และอีกส่วนหนึ่ง เป็นประโยชน์ด้านการทหารและขนส่ง จะตัดถนนหลักถนนรอง ก็ต้องกำกับว่าขนาดกว้างเท่ากับรถม้ากี่คัน ถนนที่ตอบรับกับขนาดรถม้า จะทำให้ขบวนทัพเดินหน้าโดยไม่ต้องปรับเปลี่ยนขบวนตลอดเส้นทาง

ส่วนคุณภาพถนนที่ฉินซีสั่งสร้าง ทุกวันนี้ยังพอเห็นร่องรอยอยู่ เพราะต้นไม้ใหญ่ขึ้นไม่ได้ อันเนื่องจากอัดดินไว้แน่นหนา

ทั้งหมดนี้ต้องอยู่บนพื้นฐานของนโยบายชั่งตวงวัดเป็นมาตรฐานเดียว ไม่มีแนวคิดความเนี้ยบและเฮี้ยบของนโยบายนี้ ก็ไม่มีทั้งสุสานทหารดินเผา ลูกธนูที่ประหนึ่งผลิตจากโรงงานอุตสาหกรรม และถนนมาตรฐานสูงที่ยังคงอยู่ให้เราสังเกตเห็น

เปรียบเทียบกับประสบการณ์เล็กๆ ของเราท่านในปัจจุบัน หากระยะเจาะช่องท่อเพื่อวางโถส้วมในแค็ตตาล็อกใช้เป็นหน่วยนิ้ว แต่ช่างมือใหม่ไร้ประสบการณ์คิดว่าเป็นหน่วยเซนติเมตร ความหายนะย่อมๆ ก็จะมาเยือนสุขา

หรือหากปล่อยให้หน่วยวัดมีหลากหลาย ต้องคูณหารเปลี่ยนหน่วยไปมา จากหน่วยนิ้วเป็นหน่วยเซนติเมตร จะผันหน่วยด้วยความละเอียดระดับใด ย่อมทำให้เกิดความลังเลใจในการทำงาน ปราศจากความไม่แม่นยำขนาด 0.01 เซนติเมตร ของใช้หลายๆ อย่างในชีวิตประจำวันของเราก็กลายเป็นของไร้คุณภาพไปทันที

หรือหากมีมาตรฐานการชั่งตวงวัดที่ดี แต่ไม่รู้จักใช้ ก็หนีไม่พ้นความเสียหาย ตึกระฟ้าทันสมัย ทุกๆ มิลลิเมตรที่ขาดๆ เกินๆ ไปจะส่งผลเป็นระยะที่บิดเบี้ยวกระทบส่วนอื่น สิ้นเปลืองทรัพยากร

หรือนำทรายมาถมที่ แล้วไม่กะเกณฑ์ให้ดี เหลือมากไป ก็ต้องเปลืองที่เก็บ มักง่ายกองทิ้งไว้ข้างทาง ทรายก็ไหลไปอุดตันท่อ กลายเป็นหนึ่งในต้นเหตุน้ำท่วม เจ้าหน้าที่รัฐต้องมาขุดลอกกันอีกทบ หรือสั่งมาน้อยเกิน ก็ต้องทบค่ารอบขนส่งเพิ่มเติม เสียค่าใช้จ่าย เสียน้ำมันโดยใช่เหตุ ตัวอย่างประเภทนี้จินตนาการได้ไม่ยาก

จากความไม่มีมาตรฐานเล็กๆ น้อยๆ มักสะสมความสูญเสียใหญ่ๆ ไว้เสมอ

สังคมจะเข้มแข็งและมีประสิทธิภาพหรือไม่ จึงวัดได้จากความใส่ใจในความแม่นยำและมาตรฐานของคนในชาติ รัฐฉินรู้ถึงจุดนี้ดี จึงเข้มงวดกวดขัน

เมื่อเข้มงวดเรื่องมาตรฐาน จึงมีประสิทธิภาพและแม่นยำ เมื่อมีประสิทธิภาพและแม่นยำ จึงสร้างสิ่งมหัศจรรย์ฝากชื่อไว้กับโลกได้

มองเห็นหุ่นทหารดินเผา ชั้นแรกเราอาจเห็นจำนวนและปริมาณ แต่เบื้องหลังจำนวนและปริมาณเหล่านั้นคือคำว่า “มาตรฐาน” อย่างไม่ต้องสงสัย

ยุคของฉินซีฮ่องเต้จึงเป็นยุคที่ดึงศักยภาพการผลิตของอารยธรรมให้ถึงขีดสุด ด้วยการเข้มงวดในมาตรฐานทุกๆ ด้าน

ความทะยานอยากและ Think Big หากอยู่ท่ามกลางมาตรฐานพิกลพิการของคนทำงาน แม้มีทรัพยากรมากมายและแผ่นดินกว้างใหญ่ ก็คงไม่เหลือความมหัศจรรย์อะไรไว้ให้เราได้เห็น

สังคมที่ใส่ใจแต่ปริมาณทรัพยากร แต่ไม่ยกระดับความแม่นยำและมาตรฐานการผลิต ถึงมียางพาราชั้นดีมากมาย ก็ทำได้แค่หนังสติ๊ก