สวนสวย

โดย...แม้งโก้หวาน

ยอมรับเลยว่า คนรักเฟินชอบเฟินในประเทศไทยเรามีเยอะ แม้งโก้หวานก็รัก “เฟิน” นะจะบอกให้ อยากไปขลุกอยู่กับเฟินทั้งวัน คงจะเพลินอุราไม่น้อย วันนี้เลยจะมาแชร์กู๊ดไอเดียในการจัดสวนเฟินกันหน่อยนะครับ           

ก่อนอื่นทำความรู้จัก เฟิน กันหน่อย (เขียนว่า เฟิร์น ก็ได้ พจนานุกรมระบุไว้เช่นนั้น) ภาษาอังกฤษก็คือ Fern เป็นชื่อของไม้จำพวกผักกูด (Pteridophytes) เกิดมาเป็นล้านปีแล้ว บางชนิดสูญพันธ์ุและกลายพันธุ์ไปตามกาลเวลา พันธุ์หายากที่คนนิยมสะสมมีประมาณหมื่นกว่าชนิด ประเทศไทยประมาณ 600 กว่าชนิด ทั้งหมด 17 สายพันธุ์  แบ่งสายพันธุ์ตามลักษณะของการออกสปอร์ ซึ่งแต่ละชนิดการออกสปอร์จะไม่เหมือนกัน

เอกลักษณ์เฉพาะของเฟิน คือ เป็นพืชที่ไม่มีดอก ไม่มีผล ไม่มีเมล็ดสำหรับแพร่พันธุ์ แต่มีสปอร์ที่เกิดขึ้นใต้ใบที่ใช้ในการสืบพันธุ์ โดยมีลักษณะที่แตกต่างตามชนิดและสายพันธุ์ ในมุมมองของแม้งโก้หวานมองยังไงก็สวยและมีเสน่ห์ทุกสายพันธุ์ ดูแล้วชีวิตมีชีวา   

เสน่ห์ของเฟินที่ชวนหลงใหล คือ ความสวย แปลกตา ความพลิ้วไหว และความอลังการของเฟินบางชนิด ที่เห็นแล้วแทบไม่อยากละสายตา หรือเมื่ออยู่ในสวนเฟินก็ไม่อยากพาตัวออกไปจากสวน เพราะรู้สึกว่าการได้อยู่ในท่ามกลางเฟินหลากชนิดเหมือนได้อยู่ในสวนป่าธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ์ยังไงยังงั้นเลย (พูดถึงก็อยากมีสวนเฟินกับเขาบ้าง)

มาถึงการจัดสวนไม่ว่าสวนสไตล์อะไรก็ต้องคำนึงถึงพื้นที่ หรือการจัดสภาพแวดล้อมให้ถูกต้องเหมาะสมเป็นสำคัญ อย่างเฟินโดยทั่วไปเป็นที่ทราบกันดีว่า เป็นพืชที่ชอบความชุ่มชื้น ชอบน้ำ ดังนั้นสิ่งสำคัญคือการจัดสภาพแวดล้อมภายในสวนเฟินให้มีความชุ่มชื้นอยู่เสมอ โดยการเพื่มความชุ่มชื้นเข้าไปซึ่งสามารถทำได้หลายวิธี

เป็นต้นว่า การปลูกต้นไม้ชนิดต่างๆ ไว้รวมกัน หรือการปลูกต้นไม้ใหญ่ที่มีใบดกหนาให้ร่มเงาที่ดี ขณะเดียวกันควรเลือกต้นไม้ที่คายน้ำได้เยอะ การทำหลังคาคลุมพื้นที่ที่ปลูกก็เป็นวิธีที่สามารถช่วยได้ หรือจะใช้ร่มเงาของบ้านหรืออาคารที่อยู่อาศัยทำให้พื้นที่บริเวณนั้นร่มรื่นขึ้นมาก็เป็นวิธีที่ไม่เลว

 

สิ่งหนึ่งที่ช่วยรักษาความชื้นของพื้นที่สวนเฟินได้ คือ กำแพงอิฐมอญหรืออิฐแดง แม้งโก้หวานเคยไปเห็นมาหลายที่ เขานำก้อนอิฐเหล่านี้ไปวางซ้อนเป็นกำแพงขึ้นมาก็จะช่วยเก็บความชื้นได้ดี บางที่ใช้ขวดน้ำพลาสติกเจาะรูเล็กๆ ให้น้ำรั่วซึมหยดแล้วนำไปตั้งบนกำแพงอิฐปล่อยให้น้ำซึมหยอดออกมาช้าๆ ช่วยให้เกิดความชุ่มชื้นอยู่ตลอด

ในส่วนพื้นดินแม้งโก้หวานได้คำแนะนำมาจากผู้ชำนาญในการจัดสวนว่า ควรปูพื้นด้วยอิฐมอญแล้วหากระถางต้นไม้มาวางบนพื้นอีกที ก็จะช่วยเพิ่มความชื้นให้กับพื้นที่ได้ เนื่องจากอิฐมอญจะดูดซับน้ำเอาไว้ค่อนข้างดี หรือใครที่อยากปลูกไม้แขวนก็หาภาชนะใส่น้ำตั้งใต้กระเช้าหรือแขวนต้นไม้ไว้เหนือบ่อน้ำ แต่ถ้ามีพื้นที่การทำน้ำตกก็ยิ่งดี

มาถึงการเลือกเฟินในการจัดสวน ใครที่ไม่มีประสบการณ์ปลูกเฟินควรเริ่มจากการปลูกเฟินชนิดที่เลี้ยงและดูแลง่าย แม้งโก้หวานขอแนะนำเฟินข้าหลวงสายพันธุ์ไทย ทน เลี้ยงง่าย โตเร็ว ปลูกได้ทุกที่ ตั้งสแตนด์
อะโลน ไม่มีเครื่องปลูกก็อยู่ได้ ปลูกในดินก็ได้ หรือในกระถางก็สวย ลักษณะเด่นของเฟินข้าหลวงไทยจะเป็นข้าหลวงหลังลายใบยาว เรียว สีสันแล้วแต่แสง ถ้าแสงเยอะสีจะอ่อน ถ้าอยู่ในร่มสีจะเข้ม เฟินใบมะขาม ก็เช่นกัน ทน ดูแลง่าย และชอบแดด

อีกชนิดหนึ่ง เฟินก้านดำ จะเลี้ยงบนกระถางหรือวางบนหินก็ดูเก๋ไก๋ ในประเทศไทยเรานิยมก้านดำทุกชนิด เช่น ก้านดำออสเตรเลีย ราคาไม่แพง ต้นประมาณ 50 บาท คุณสมบัติเด่น คือ ทน สปอร์ตกแล้วสามารถร่วงขึ้นง่าย เป็นต้น นอกจากนี้มีตระกูลไพโรเซียเป็นเฟินที่เกาะต้นไม้ ห้อยลอยก็ได้ ปล่อยทิ้งเป็นอาทิตย์ไม่รดน้ำก็ไม่ตาย ทนเหมือนเฟินข้าหลวง

เฟินหูช้างไทย ลักษณะชายทั้งสองฝั่งจะเหมือนหูช้าง สวยงามและใหญ่ยาวกว่าเฟินหูช้างแอฟริกา แต่เฟินหูช้างแอฟริกาขึ้นตามต้นไม้ ไม่ชอบน้ำ รดน้ำมากมีสิทธิตายได้ นอกจากนี้มีเฟินลูกไก่ทอง ตัวจะเหมือนลูกไก่มีขนสีทองและขนนุ่มมาก คุณสมบัติพิเศษของขนของมันสามารถอุดแผลสดและช่วยหยุดเลือดดีนักแล ปลูกลงดินหรือในกระถางก็ได้ แต่ถ้าในกระถางจะคุมได้ดีกว่า

นอกจากนี้ มีเฟินใบมะขามหางปลาทับปุด ลักษณะพิเศษปลายจะแฉก พลิ้ว ย้อยยาวลงมา ขยายพันธุ์ได้สองวิธี คือ ทำสปอร์ และใช้แยกหน่อย ซึ่งอันหลังนี้จะเร็วกว่า เฟินกินรีหางนกหว้า หรือหางนกหว้าปลายเมอร์เมด เหมือนหางนางเงือก แปลก ตาดี ถ้าเจริญเต็มที่ฝอยจะเยอะ เลี้ยงง่าย สามารถวางบนแท่นหรือให้ห้อยย้อยลงมาก็สวย

การปลูก เฟินบางชนิดสามารถจัดเป็นกลุ่มและปลูกร่วมกันได้ แต่บางชนิดอาจต้องแยกปลูก ส่วนวิธีในการดูแลรักษาง่ายๆ ขอแค่อากาศถ่ายเท โรคของพืชชนิดนี้ก็จะไม่มากวนใจ ใส่ปุ๋ยครั้งเดียวตอนปลูก หลังจากนั้นแทบไม่ต้องให้เลย เพียงน้ำอย่างเดียวก็อยู่ได้แล้ว ว่าแต่ใครมีพื้นที่ว่างจะมากจะน้อยก็ลองทำสวนเฟินได้นะครับ