อวสานหงสา?

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

เคยสงสัยไหมครับว่า หลังหงสาวดีถูกเผา พระเจ้านันทบุเรงถูกสำเร็จโทษ เจ้านายหงสาวดีต้องดาวดิ้นสิ้นชีวีไปด้วยหรือไม่?

ที่จริงแล้วหลังจากกรุงหงสาวดีถูกยะไข่กับตองอูตีแตก ตามด้วยพระนเรศร์แห่งอโยธยาทรงกรีธาทัพเข้าเมือง เชื้อพระวงศ์ราชวงศ์ตองอูก็ถูกฆ่าบ้าง ถูกจับเป็นเชลยบ้าง ที่ใหญ่ๆ ถูกเชิญไปตองอู รวมถึงพระเจ้านันทบุเรงกับองค์รัชทายาท (ต่อมาถูกนัดจินหน่องปลงพระชนม์ทั้งคู่) ส่วนที่เหลือคาดว่าอยู่ในเงื้อมมือของกองทัพเจ้ายะไข่ รวมถึงไพร่ฟ้าประชาชนหงสาอีก 3.3 หมื่นชีวิตถูกกวาดต้อนไปจนหมด

ต่อมาเชื้อพระวงศ์ตองอูตามหัวเมืองหนีไปตั้งหลักที่อังวะ มีพระเจ้าสีหสุธรรมราชาเป็นปฐม จบลงที่พระมหาธรรมราชาธิบดี ซึ่งถูกพระยาทะละ หรือพระเจ้าพินยะทะละ กษัตริย์มอญองค์สุดท้ายปลงพระชนม์ เป็นอันสิ้นสุดราชวงศ์ตองอูในแผ่นดินใหญ่ 

อย่างไรก็ตาม ราชวงศ์ตองอูยังไม่สิ้นเสียทีเดียว ยังมีสืบเชื้อสายกันอยู่ในแถบตะวันตก โดยผู้นำเชื้อพระวงศ์ตองอูคนล่าสุดคือ ราชาโบมอง จอ สัน ปรู ราชาองค์ที่ 16 เจ้าผู้ครองบันดาร์บัน ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งจังหวัดจิตตะกองของบังกลาเทศ เป็นเจ้าผู้ครองลำดับที่ 16 แห่งอาณาจักรโบมอง ผู้สืบเชื้อสายจากพระเจ้าตะเบ็งชเวตี้ บุเรงนอง และพระเจ้านันทบุเรงแห่งราชวงศ์ตองอูของพม่า

พงศาวดารโบมองระบุว่า ปฐมวงศ์ของเจ้าตระกูลนี้คือเจ้าชายมอง ซอ ปีน พระโอรสของพระเจ้านันทบุเรง ซึ่งถูกกองทัพยะไข่เชิญตัวไปยังแคว้น หลังเมืองหงสาวดีถูกทัพยะไข่โจมตีจนพินาศ ก่อนการมาถึงของพระนเรศวรมหาราช

เจ้าชายมอง ซอ ปยิน ต่อมาทรงอภิเษกสมรสกับ ชิน ดเว นอง พระราชธิดาของเจ้ากรุงยะไข่ ต่อมากษัตริย์ยะไข่แต่งตั้งให้เจ้าชายมอง ซอ ปยิน ครองพื้นที่บริเวณจิตตะกอง เพื่อป้องกันชายแดนแถบนั้นจากพวกโปรตุเกส ซึ่งแต่เดิมจิตตะกองเป็นส่วนหนึ่งของยะไข่ เพิ่งจะเป็นส่วนหนึ่งของบังกลาเทศในช่วงประวัติศาสตร์ยุคใกล้นี่เอง

เจ้าชายมอง ซอ ปยิน ทรงมีทายาทสืบต่อมาทั้งเชื้อสายและฐานันดร แต่มิได้ทรงปักหลักในแผ่นดินนั้น กระทั่งถึงรุ่นที่ 5 คือ ราชากูงลาปรู ที่พาข้าราชบริพารมาปักหลักในแถบจิตตะกองอย่างถาวร สืบเชื้อสายต่อมาในแผ่นดินนั้นในนามราชวงศ์โบมอง/ตองอู ปกป้องแผ่นดินจากพวกจักรวรรดิโมกุล จนกระทั่งแผ่นดินจิตตะกองตกเป็นของอังกฤษในช่วงอาณานิคม และตกเป็นส่วนหนึ่งของบังกลาเทศในที่สุด แต่ยังดำรงตนอย่างเจ้าวงศ์ตองอู นับถือพุทธศาสนาอย่างพม่า มีพสกนิกรราว 292,000 คน

อย่างไรก็ตาม ทางการบังกลาเทศยังยกฐานะเจ้าผู้ครองบันดาร์บันแห่งราชวงศ์โบมอง (หรือตองอู) มีศักดิ์เทียบเจ้านายดังเดิม ภายใต้ข้อตกลงว่าด้วยการปกครองพื้นที่สูงจิตตะกอง เมื่อปี 1900 โดยผู้สืบเชื้อสายนันทบุเรงคนล่าสุดที่เพิ่งถึงแก่อสัญกรรมไปคือ จอ สัน ปรู ราชาองค์ที่ 16 สิ้นไปเมื่อปี 2556

ขณะนี้บรรดาเชื้อพระวงศ์ยังเลือกกันไม่ได้ว่าใครจะขึ้นมาครองราชย์แทน