ก่วม-เมเปิ้ล ไม้ยืนต้นเขตอบอุ่นที่น่าปลูก (1)

ก่วม (Acer) เป็นไม้ยืนต้นและไม้พุ่มในวงศ์ของมันเองคือ Aceraceae พบได้ในหลายจังหวัดที่มีอากาศบนภูเขาหนาวเย็น จังหวัดที่พบก่วมคือ ที่ภูกระดึง ภูหลวง จ.เลย เชียงใหม่ พิษณุโลก เชียงราย น่าน ส่วนทางภาคใต้พบได้บนอุทยานเขาหลวง จ.นครศรีธรรมราช ภาคอีสานอาจพบบนเทือกเขาใหญ่-เขาเขียว จ.นครราชสีมา บนยอดดอยเชียงดาว ซึ่งมีความสูงกว่า 2,000 ม. จากระดับน้ำทะเลก็พบก่วมชนิดหนึ่งคือ ก่วมเชียงดาว (Acerchiangdaoense Santisuk) ผู้ที่พบและให้คำอธิบายต้นก่วมชนิดนี้เป็นคนแรกคือ ดร.ธวัชชัย สันติสุข ผู้เชี่ยวชาญพฤกษศาสตร์กรมป่าไม้ คนเหนือที่เป็นชาวบ้านมักเรียกก่วมว่า “กำเบ้อ” ซึ่งเป็นชื่อเรียกพืชซ้ำซ้อนกันสองสามชนิด ผู้เขียนเคยเก็บเมล็ดก่วมใบใหญ่ (Acer thomsonii) จากเทือกเขาใน จ.พิษณุโลก มาปลูกไว้ที่ จ.เพชรบูรณ์ ระดับ 850 ม. ปรากฏว่าขึ้นได้ดีเช่นกัน ก่วมชนิดที่ขึ้นอยู่ตามธรรมชาติใน จ.น่าน บนดอยภูคา ซึ่งสูงชันและมีอากาศหนาวเย็น จึงได้ชื่อว่าก่วมภูคา (Ace wilsonii) และมีปลูกอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยภูคาหลายสิบต้น แต่ละต้นสูงใหญ่ งดงามมาก เมล็ดของมันร่วงลงมาให้ได้เก็บหามาปลูกกัน ต้นก่วมที่มีใบแดงในฤดูหนาว เรียกกันว่าก่วมแดง (Acer calcaratum) พบมากที่ภูหินร่องกล้า และอีกหลายแห่งในเขตอุทยานภูหลวงชาวบ้านมักเรียกกันว่า ต้นไฟเดือนห้า ค่าที่ใบของมันเปลี่ยนเป็นสีแดงสดนั่นเอง

แหล่งของก่วม-เมเปิ้ลในต่างประเทศ

ผู้เขียนซื้อหาต้นเมเปิ้ลจากญี่ปุ่นมาปลูกในโครงการบอนไซ ดอยอ่างขาวหลายชนิด ส่วนใหญ่อยู่ในรูปบอนไซ (premade) ซึ่งราคาไม่แพงมหาโหดดังเช่น บอนไซเต็มวัย บอนไซเมเปิ้ลจากญี่ปุ่นมีชื่อว่า Acer japonicum แต่บางทีในวงการค้าอาจเรียกชื่อว่า A.shirasawanum ก็ได้ นอกจากนี้ในญี่ปุ่นยังนิยมปลูกเลี้ยง Acer palmatum ซึ่งปลูกเลี้ยงง่ายกว่าเพื่อน เมเปิ้ลชนิดนี้มีใบเปลี่ยนสีได้ในฤดูใบไม้ร่วง

ที่อังกฤษเป็นแหล่งจำหน่ายต้นเมเปิ้ลดีๆ หลายแห่งแต่อยากแนะนำที่เนอสเซอรี่ของ Mallet Court Nursery, Taunton, Somerset TA365y โทร. 08-5348-0748 หรืออาจติดต่อที่ International Acers, Acer Place, Coalash Lane, Hanbury, Broomgrove, Worcestershire B604EY. Tel. 052-821-774

เมเปิ้ลเป็นไม้ยืนต้นและไม้พุ่มที่ให้ความงามของใบระดับสูงสุด เมื่ออุณหภูมิลดลงต่ำในช่วงฤดูใบไม้ร่วง แม้แต่ต้นเมเปิ้ลชนิดหนึ่งซึ่งใช้ทำน้ำตาลจากของเหลวในลำต้นนั่นคือ Acer saccharum หรือเมเปิ้ลน้ำตาล (sugar maple) นั่นเอง ต้นเมเปิ้ลชนิดนี้เมื่อปลูกอยู่ในเขตอบอุ่น เช่น อเมริกาเหนือจะให้สีสันฉูดฉาดในฤดูใบไม้ร่วง ใบจะเปลี่ยนจากเขียวเป็นสีทอง สีส้มอมแดงและแดงสดคล้ายเลือด น้ำเลี้ยงในลำต้นถูกใช้ทำน้ำตาลเมเปิ้ล (maple syrup) กล่าวกันว่าความหนาวเย็นกลางคืนในช่วงฤดูใบไม้ร่วงเป็นตัวชี้วัดให้เห็นถึงสีสันใบเมเปิ้ลอันงดงาม แม้แต่ในเขตหนาวเจี๊ยบใกล้ขั้วโลก เช่น ประเทศนอร์เวย์ ก็มีเมเปิ้ลนั่นคือ Acer platanoides หรือ Norway maple และเมเปิ้ลใบเงิน (silver maple : Acer saccharinum) เมเปิ้ลที่ให้ใบสีเหลืองสวยที่สุดน่าจะ ได้แก่ Acer campestre ซึ่งขึ้นได้ดีในดินยอดแย่ เช่น ดินน้ำขังและเป็นดินชอล์ก เช่น หลายแห่งในอังกฤษ

ความหลากหลายของเมเปิ้ลทั่วโลก

ความหลากหลายของเมเปิ้ลจะเห็นได้จากเมเปิ้ลท้องถิ่นของอังกฤษ เช่น Acer compestre ซึ่งมีความหลากหลายของพันธุ์ต่างๆ มากมาย บางชนิดมีใบสีเหลืองทอง เมเปิ้ลบางชนิดมีสะเก็ดตามลำต้น อันเกิดจากเปลือกที่หลุดล่อนลอกออกมาเยยให้เห็นสีสันสดสวยภายใน นี่ทำให้เราคิดถึงต้นยูคาลิปตัสสายรุ้ง (Eucalyptus degupta) ที่ปลูกไว้บนสถานีวิจัยดอยปุย จ.เชียงใหม่ ยูคาลิปตัสชนิดนี้ไม้สมญาว่าเป็น rainbow eucalyptus ก็เพราะสีบนลำต้นเมื่อเปลือกมันหลุดลอกออกตามยาวนั่นเอง ผิวลำต้นเมื่อมันลอกขี้ไคลออกแล้วมีหลากสีราวสีของรุ้งกินน้ำ จึงได้ชื่อสามัญดังกล่าวผู้เขียนเพาะเมล็ดยูคาลิปตัสสายรุ้งไว้หลายสิบต้น และปลูกไว้บนบ้านสวนที่น้ำหนาว เพชรบูรณ์ ต้นของมันโตได้รวดเร็วหลายเมตร แม้จะใช้เวลาสองสามปีเท่านั้น แต่เรื่องของยูคาลิปตัสจะได้เล่าเป็นตอนของมันเองจะดีกว่า

ก่วมหรือเมเปิ้ลที่เปลือกลำต้นหลุดล่อนออกได้ (Acer griseum) นี้ฝรั่งเรียกว่าเมเปิ้ลเปลือกกระดาษ (paperbark maple) จัดเป็นไม้ยืนต้นประดับที่สุดยอดอีกชนิด เพราะมีเปลือกสีน้ำตาลอมส้ม ซึ่งลอกหลุดได้เผยให้เห็นสีเปลือกด้านในสีส้มอมน้ำตาล (cinnamon colored bark) ใบอ่อนสีส้ม เปลี่ยนเป็นสีเหลืองและสีเขียวเข้ม และสีส้มในฤดูใบไม้ร่วง นับเป็นต้นเมเปิ้ลซึ่งปลูกเลี้ยงง่าย ปลูกได้ดีในพื้นที่สูงแค่ 800-1,000 ม.เท่านั้น

เรื่องของเมเปิ้ลที่ปลูกได้ดีในเมืองไทย ถ้าจะต้องต่ออีกหนึ่งตอนแล้วละครับ