แม่สอด ตลาดพลอยริมรั้วชายแดนไทยพม่า

โดย...สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน) 

ตลาดอัญมณีแม่สอด หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ตลาดพลอยแม่สอด” ตลาดค้าพลอยสีที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศไทย ตั้งอยู่ใน อ.แม่สอด จ.ตาก ซึ่งเป็นอำเภอที่มีการค้ากับพม่ามาอย่างยาวนานด้วยมีพรมแดนติดกันระหว่าง อ.แม่สอด กับ อ.เมียวดี ของพม่า และถูกกั้นเขตแดนด้วยแม่น้ำเมย หากแต่สามารถเดินทางถึงกันได้อย่างสะดวกด้วยสะพานมิตรภาพไทยพม่า จึงทำให้การค้าชายแดนบริเวณนี้เป็นไปอย่างคึกคัก ในแต่ละปีมีมูลค่าการค้าผ่านชายแดนแห่งนี้หลายหมื่นล้านบาท และยังมีแนวโน้มเติบโตได้อีกมากตามการขยายตัวทางเศรษฐกิจ และจากการรวมกลุ่มประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน

จุดเริ่มต้นของตลาดพลอยแม่สอดเกิดขึ้นมายาวนานเกือบ 50 ปี จากวิถีการค้าชายแดน แต่แรกเริ่มที่พ่อค้าพม่าพายเรือข้ามแม่น้ำเมยมาฝั่งไทยแลกเปลี่ยนสินค้ากับอัญมณีที่ตนมีอยู่ จากนั้นจึงพัฒนาไปสู่การค้าอัญมณีระหว่างกัน โดยพ่อค้าพม่าขายอัญมณีให้ไทยและซื้อสินค้าไทยกลับไปจำหน่ายในพม่า เมื่อการเดินทางสะดวกมากขึ้นและการซื้อขายอัญมณีเป็นไปอย่างคึกคัก พ่อค้าไทยและพม่าจึงได้เริ่มเปิดร้านค้าในบริเวณนี้ และด้วยลูกค้าให้ความนิยมสินค้าอัญมณี จึงทำให้ร้านค้าขยายจำนวนอย่างรวดเร็วจนกลายเป็นตลาดค้าอัญมณีขนาดใหญ่ที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของไทยดังเช่นทุกวันนี้

ตลาดอัญมณีแม่สอดตั้งอยู่บนถนนประสาทวิถีใจกลางเมืองแม่สอด ตลอดทั้งถนนประกอบด้วยร้านค้าพลอยและหยกจำนวนกว่า 200 ร้าน เจ้าของร้านมีทั้งที่เป็นชาวไทยและพม่า โดยวางจำหน่ายสินค้าในอาคารพาณิชย์แบ่งให้เช่าในอาคารพาณิชย์ขนาดพื้นที่ประมาณ 80 ตารางเมตร จะประกอบไปด้วยผู้ค้าจำนวน 10-15 ราย สำหรับรูปแบบการขายมีทั้งแบบวางสินค้าในตู้กระจกขนาด 12 ตู้ ซึ่งมักเป็นอัญมณีราคาสูง การวางขายสินค้าบนพื้นซึ่งมีทั้งแบบพลอยก้อนและพลอยเจียระไน บางรายตั้งโต๊ะวางขายหน้าอาคารพาณิชย์ ผู้ขายที่นี่ไม่ต้องเดินทางออกไปหาซื้อวัตถุดิบที่ไหน เพราะมีพ่อค้าจากพม่า แอฟริกาใต้ และผู้ค้าจากจันทบุรีนำอัญมณีมาขายให้ถึงร้าน นอกจากนี้บริเวณตลาดยังมีคนเดินพลอย ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวพม่าที่พูดไทยได้ เดินขายพลอยให้แก่ร้านค้าและลูกค้าที่มาเลือกซื้อพลอยอีกด้วย

ตลาดแห่งนี้จำหน่ายอัญมณีหลากหลายชนิดและระดับราคาทั้งพลอยเนื้อแข็ง เช่น ทับทิม ไพลิน แซฟไฟร์สีต่างๆ และพลอยเนื้ออ่อน เช่น การ์เน็ต นิล สปิเนล โทแพซ เพอริดอต ควอตซ์ เป็นต้น รวมถึงไข่มุกและหยกเจไดต์ นอกจากนี้ยังมีพลอยแปลกสำหรับคนที่ชื่นชอบการสะสมอัญมณีที่หาได้ค่อนข้างยาก เช่น Maw Sit Sit มีสีเขียวสด ซึ่งจะพบได้แค่ในพม่าเท่านั้น หรือ Musgavite มีสีออกขาวเหลือง เป็นต้น ทั้งนี้พลอยที่ได้รับความนิยมในตลาดโดยมากเป็น ทับทิม ไพลิน แซฟไฟร์ และหยก อนึ่งอัญมณีส่วนใหญ่มาจากพม่าและอีกส่วนหนึ่งมาจากแอฟริกาใต้ หากแต่อัญมณีที่มาจากพม่าจะมีราคาสูงกว่าและได้รับความนิยมมากกว่า อัญมณีที่พบในตลาดแห่งนี้มักเป็นอัญมณีที่เจียระไนแล้ว ซึ่งมีหลากหลายรูปแบบ เช่น แบบขัดเงาหลังเบี้ยและแบบมีเหลี่ยม ส่วนสินค้าที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในตลาดคือ พลอยหลังเบี้ยมีแฉกเป็นสตาร์ หรือที่เรียกว่า “พลอยสตาร์” ซึ่งเป็นพลอยที่แสดงปรากฏการณ์การเล่นแสงเป็นแฉกคล้ายดอกจันหรือดวงดาว

นอกจากนี้ หยกเจไดต์ ซึ่งเป็นหยกคุณภาพดีที่สุดในโลกที่มีในพม่าเท่านั้นก็เป็นสินค้าขายดีในตลาดแห่งนี้เช่นกัน ถือได้ว่าตลาดพลอยแม่สอดเป็นแหล่งจำหน่ายหยกเจไดต์ที่ใหญ่ที่สุดในไทยก็ว่าได้

ด้วยจุดเด่นของตลาดพลอยแม่สอดที่เสมือนยกเหมืองอัญมณีจากพม่ามาไว้ แต่การซื้อขายและการเดินทางทำได้ง่ายและสะดวกกว่าในพม่า อีกทั้งมีพลอยจากแอฟริกาใต้ไว้เป็นทางเลือกให้กับลูกค้าด้วย รวมถึงจำหน่ายสินค้าราคาเหมาะสมกับคุณภาพ จึงทำให้ตลาดพลอยแม่สอดได้รับความนิยมจากนักธุรกิจและนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศเป็นอย่างดีจวบจนกระทั่งปัจจุบัน