แสงสาด ปราสาทผึ้ง
ชาวสกลนครมีความเข้มแข็งด้านวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นชุมชนชาวคริสต์ อ.ท่าแร่ ที่จะจัดงานแห่ดาวในเทศกาลคริสมาสต์
โดย...กาญจน์ อายุ ภาพ จำลอง บุญสอง, กาญจน์ อายุ
ชาวสกลนครมีความเข้มแข็งด้านวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นชุมชนชาวคริสต์ อ.ท่าแร่ ที่จะจัดงานแห่ดาวในเทศกาลคริสมาสต์ หรืองานที่เพิ่งจบไปกับประเพณีแห่ปราสาทผึ้งในช่วงออกพรรษาที่ผ่านมา เป็นประเพณีที่ชุมชนชาวพุทธทั่วทั้งจังหวัดร่วมกันสร้างปราสาทผึ้งนานร่วม 3 เดือน ตามคติความเชื่อทางพระพุทธศาสนา ยิ่งไปกว่านั้นคือ “ศิลปะ” ที่สืบทอดต่อกันมาและมีวิวัฒนาการอย่างน่าทึ่ง
ปราสาทราชมณเฑียร
การทำปราสาทผึ้งของชาวสกลนครมีคติความเชื่อทางพระพุทธศาสนา ในครั้งที่พระพุทธเจ้าทรงเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ในวันออกพรรษา พระพุทธเจ้าได้ตรัสอำลาพระอินทร์เพื่อเสด็จลงมายังโลกมนุษย์ พระอินทร์จึงเนรมิตบันไดเงิน บันไดทอง และบันไดแก้วมณีให้พระองค์เสด็จลงมา เหล่าเทวดา ครุฑ นาค ไม่เว้นแม้แต่มนุษย์ต่างชื่นชมในพระบารมีและเกิดจินตนาการมองเห็นเป็นปราสาทราชมณเฑียรบนสวรรค์ชั้นวิมาน จึงเป็นคติความเชื่อที่สืบต่อกันมาว่า หากจะอยู่ในปราสาทสวยงามได้ต้องสร้างบุญกุศล และอยู่ในธรรมดังเช่นพระพุทธเจ้านั้นเอง
ความเชื่อเดียวกันนี้ไม่ได้มีเฉพาะประเพณีแห่ปราสาทผึ้ง อย่างที่ จ.อุทัยธานี ก็มีงานตักบาตรเทโว ณ วัดสังกัสรัตนคีรี พระสงฆ์จะเดินลงบันไดจากวัดที่ตั้งอยู่บนเขาสู่เบื้องล่างมารับบิณฑบาตจากประชาชนที่มารอสองข้างทาง เปรียบเหมือนเหตุการณ์ในวันที่พระพุทธเจ้าทรงเสด็จลงจากสวรรค์
นอกจากนี้ แต่เดิมประเพณีแห่ปราสาทผึ้งจะจัดควบคู่ไปกับประเพณีไหลเรือไฟ ซึ่งเป็นคนละความเชื่อกัน ประเพณีไหลเรือไฟมีขึ้นเพื่อขอขมาพระแม่คงคา เหมือนกับประเพณีลอยกระทงของทางภาคกลาง แต่ประเพณีไหลเรือไฟที่สกลนครค่อยๆ หายไปสวนทิศกับแห่ปราสาทผึ้งที่ยิ่งใหญ่ขึ้นทุกปี อาจด้วยสาเหตุสกลนครไม่มีแม่น้ำใหญ่ ประเพณีนี้จึงไปยิ่งใหญ่ที่นครพนมแทน เพราะเป็นจังหวัดชายแดนมีแม่น้ำโขงไหลผ่าน ดังเช่นงานวันที่ 8 ต.ค.ที่ผ่านมา เรือไฟมากกว่า 10 ลำไหลไปตามสายน้ำเพื่อบูชาต่อพระแม่คงคาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เช่น พญานาค เจ้าพ่อเหล็กซีด้ามแตก เจ้าพ่อคำแดง และเจ้าพ่อหมื่น
สกลนครและนครพนมจึงสามารถเที่ยวต่อกันได้ คือชมแห่ปราสาทผึ้งที่สกลนคร จากนั้นขับรถไปไม่ถึงชั่วโมงชมงานไหลเรือไฟที่นครพนม อย่างในปีนี้ทั้งสองงานจัดคนละวัน สกลนครจัดวันที่ 7 ส่วนนครพนมจัดวันที่ 8 ต.ค. จึงสะดวกแก่นักท่องเที่ยวและชาวบ้านเองที่จะไม่พลาดงานสำคัญทั้งสอง
ปราสาทผึ้ง
ชาวบ้านช่างฝีมือจะมาซุ่มทำปราสาทผึ้งที่วัดในชุมชนตั้งแต่ช่วงเข้าพรรษาจนถึงวันงานแห่ในช่วงออกพรรษา ระยะเวลา 3 เดือนที่ง่วนประดิดประดอยปราสาทผึ้งขนาดเท่ารถกระบะผ่านไปอย่างเร็วในความรู้สึกของช่าง เพราะรายละเอียดยิบย่อยที่ต้องทำด้วยมือทุกชิ้น
ปราสาทผึ้งลักษณะอลังการที่ชาวบ้านทำมาแห่กันเรียกว่าปราสาทผึ้งประยุกต์ วิวัฒนาการจากปราสาทผึ้งโบราณหรือที่เรียกว่าต้นผึ้ง โครงปราสาทจะทำจากกาบต้นกล้วย ส่วนลายต่างๆ ที่เรียกว่าดอกผึ้ง จะเป็นเพียงขี้ผึ้งกลมๆ แกะสลักให้มีลายแล้วนำมาติดบนกาบ แต่ปัจจุบันลักษณะเปลี่ยนไปตั้งแต่โครงสร้างที่เปลี่ยนเป็นไม้อัด สร้างเป็นปราสาท 5 หลังจากที่เคยมีแค่หลังเดียว ลวดลายก็วิจิตรบรรจงขึ้นทั้งลายครุฑ เทวดา ลายกนก และลายพุทธประวัติ วิธีที่ทำก็เปลี่ยนเป็นใช้แม่พิมพ์แทนการแกะสลักด้วยมือ แต่ทั้งนี้ช่างก็ยังต้องมีฝีมือด้านแกะสลักอยู่ เพราะเมื่อแกะจากแม่พิมพ์แล้วก็ต้องเก็บรายละเอียดแต่ละส่วนอยู่ดี และที่สำคัญคือไม่ใช้ขี้ผึ้งจากรังผึ้งแล้ว แต่จะใช้เทียนเป็นวัตถุดิบแทน
แม้ว่ากระบวนการทำปราสาทผึ้งจะเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต แต่เรื่องที่สำคัญกว่ารูปธรรมคือ การสืบต่อประเพณีจากรุ่นสู่รุ่นที่นับวันคนรุ่นหลังยิ่งให้ความสำคัญ มากไปกว่านั้นระดับจังหวัดจนถึงระดับประเทศก็ให้ความสำคัญจนวางเป็นวาระแห่งชาติที่จะส่งเสริมการท่องเที่ยวแบบวิถีไทยในปี 2558
สายการบินแอร์เอเชียเปิดให้บริการเส้นทางกรุงเทพฯสกลนคร 2 เที่ยวบินต่อวัน ออกจากกรุงเทพฯ เวลา 06.55 น. และ 17.50 น. ออกจากสกลนคร เวลา 08.35 น. และ 19.40 น. โดยเริ่มให้บริการไปเมื่อวันที่ 1 ต.ค. 2557 ที่ผ่านมา และเส้นทางกรุงเทพฯนครพนม ที่เปิดมาก่อนแล้ว วันละ 2 เที่ยวบิน นอกจากนี้จากทั้งสองสนามบินมีบริการต่อรถ (City Transfer) สู่มุกดาหาร ซึ่งเป็นการเชื่อมโยง 3 จังหวัด “สนุก” สกลนคร นครพนม มุกดาหาร ให้เดินทางได้สะดวกยิ่งขึ้น ดูรายละเอียดและวางแผนการเดินทางได้ที่ www.airasia.com
