แซบอีหลี อีสาน 3 รส

โดย...กาญจน์ อายุ

พูดได้ไม่เต็มปากว่าขอนแก่นมีนักท่องเที่ยวสูงเป็นอันดับ 2 รองจากโคราช (คำนวณเฉพาะในภาคอีสาน) เพราะคนส่วนใหญ่เดินทางมาเพื่อประชุมสัมมนา แต่พวกเขาจะกลายเป็นนักท่องเที่ยวตัวจริงได้ถ้า “คนมาด้วย” อยากเที่ยว

เวลาคนมาประชุมมักมาพร้อมผู้ติดตาม เช่น ภรรยาหรือลูก คนเหล่านี้คือเป้าหมายสำคัญอย่างภรรยาต้องเส้นทางไหว้พระและช็อปปิ้ง ส่วนลูกต้องเส้นทางผจญภัยแดนไดโนเสาร์ ซึ่งสามารถเที่ยวได้ในเวลาอันสั้น

 

ส. 1 สิมอีสาน

มาอีสานต้องไปเยือน “สิมอีสาน” หรือโบสถ์ สิมอีสานมักมีขนาดเล็กเพราะสร้างขึ้นเองภายในชุมชนและใช้ในการสังฆกรรมเพียงอย่างเดียว พระสงฆ์จะเข้าได้ไม่เกิน 21 รูป และห้ามผู้หญิงขึ้นโดยเด็ดขาด สิมใน อ.เมือง จ.ขอนแก่น อยู่ที่ “วัดไชยศรี” สิมยังมี ฮูปแต้มหรือจิตรกรรมฝาผนังเด่นชัดทั้งด้านนอกและด้านใน เรื่องราวบนผนังมักเป็นเรื่องสินไซ หรือศิลป์ไชย หรือสังข์ศิลป์ชัย ชื่อพระเอกในวรรณกรรมของชาวลาวที่ท้าวปางคำแต่งขึ้น เพื่อปลุกระดมหนุ่มสาวให้เข้มแข็งในสมัยที่ตกเป็นเมืองขึ้นของฝรั่งเศส ดังคำกล่าว “จงเข้มแข็งเหมือนสินไซ” เหตุที่สิมอีสานมีเรื่องนี้อยู่เพราะอีสานเคยอยู่ภายใต้การปกครองของอาณาจักรล้านช้างหรือชาวลาวลุ่มแม่น้ำโขง ทำให้วัฒนธรรมต่างๆ มีอิทธิพลเรื่อยมา

 

ขอกล่าวถึงวรรณกรรมสินไซพอสังเขป ตัวละครหลักมี 3 ตัวคือ สินไซ เป็นคนปกติแต่มีดาบกับศรชัยติดตัวมาแต่กำเนิด สีโหเป็นคชสีห์ และหอยสังข์ ทั้งสามต้องต่อสู้กับยักษ์กุมกัณฑ์ในดินแดนอัศจรรย์พันลึกและบุกเมืองบาดาลเอาชนะพญานาค เพื่อตามหานางสุมณฑาและลูกสาวส่งคืนให้พระยากุศราช เจ้าเมืองเปงจาน ซึ่งสุดท้ายแล้วความกล้าหาญของสินไซก็ถูกยกย่องและได้ปกครองเมืองเปงจานต่อมา วรรณกรรมเรื่องสินไซโด่งดังมากในลาว ใครได้ไปชมพิพิธภัณฑ์ที่หลวงพระบางลองสังเกตดูในตู้หนังสือของเจ้ามหาชีวิตลาวจะเห็นวรรณกรรมเรื่องนี้อยู่

 

เรื่องสินไซอยู่บนผนังด้านนอกโดยเริ่มจากผนังทิศตะวันออกวนไปทางขวา วิธีสังเกตคือประตูสิมจะอยู่ทางทิศเหนือ ภาพจะอยู่บนทุกส่วนของผนัง ทั้งขอบหน้าต่างหรือบนลายหน้าบัน โดยจิตรกรนั้นวาดด้วยมือ ใช้สีจากธรรมชาติ สีที่เด่นชัดที่สุดคือสีน้ำเงินได้มาจากคราม สีเหลืองจากรง และสีแดงจากชาด อ.วิทยา วุฒิไธสง ปราชญ์ผู้นำชมเล่าถึงเทคนิคว่า ก่อนวาดต้องสาดน้ำใบขี้เหล็กเพื่อลดความเค็มของดิน จากนั้นเอาขมิ้นทา ถ้าเป็นสีดำแปลว่ายังเค็ม แต่ถ้าเป็นสีเหลืองก็วาดได้เลย

 

 

ฮูปแต้มบนสิมวัดไชยศรีอยู่ยงนานถึง 149 ปี ภาพสียังชัดเจนไม่เว้นแต่คำบรรยายภาพภาษาลาวที่อาจารย์วิทยายังอ่านออก ถึงขนาดได้รับยกย่องว่าสวยงามที่สุดแห่งหนึ่งในสิมอีสานของประเทศไทย เพียงชมฮูปแต้มด้านนอกก็ถือว่าคุ้มค่าแล้ว ส่วนด้านในสิมที่ผู้หญิงดูไม่ได้คงต้องเป็นหน้าที่ของผู้ชายในบ้านที่จะเก็บภาพมาให้แทน นี่จึงเป็นเหตุผลหนึ่งที่ต้องไปชมสิมทั้งครอบครัว

 

ส. 2 ไดโนเสาร์

สำหรับเด็ก เรื่องสินไซคงไม่น่าสนใจเท่าไดโนเสาร์ที่แม้จะสูญพันธุ์ไป 65 ล้านปีแล้วยังรู้จัก ขอนแก่นเป็นจังหวัดที่ค้นพบซากไดโนเสาร์แห่งแรกของไทยในอุทยานแห่งชาติภูเวียง เป็นกระดูกต้นขาของไดโนเสาร์กินพืชซอโรพอด (Sauropod) สูง 15 ม. ที่ไม่เคยพบที่ไหนมาก่อนจึงได้ตั้งชื่อว่า “ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน่” เพื่อเป็นเกียรติแด่สมเด็จพระเทพฯ ที่มีความสนพระทัยด้านบรรพชีวินวิทยา แหล่งความรู้เรื่องไดโนเสาร์ของขอนแก่นอยู่ที่ “พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียง” จุดเด่นคือบริเวณที่พบซากไดโนเสาร์แห่งแรกในไทยหรือเจ้าซอโรพอดที่กล่าวถึงจำนวน 9 หลุมแต่สามารถดูได้ 4 หลุมคือหลุมที่ 1 2 3 และ 9 และยังมีนิทรรศการการกำเนิดโลก วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตด้านในอาคาร

 

เส้นทางไดโนเสาร์ไม่จบอยู่แค่ในขอนแก่น เพราะ อ.สหัสขันธ์ จ.กาฬสินธุ์ ก็เป็นแหล่งค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของ “สยามโมไทรันนัส อิสานเอนซิส” ไดโนเสาร์กินเนื้อขนาดใหญ่ชนิดใหม่ของโลก จำนวน 6 ตัว นอนตายทับถมกันอยู่ที่ภูกุ้มข้าว และโครงกระดูก ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน่ ที่สมบูรณ์ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งบริเวณดังกล่าวเป็นที่ตั้งของ “พิพิธภัณฑ์สิรินธร” ที่ให้ความรู้เรื่องไดโนเสาร์และซากฟอสซิลไว้อย่างน่าสนใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณโถงกลางที่มีโครงกระดูกไดโนเสาร์จำลองจัดเรียงเป็นตัวให้ชม และซากปลาโบราณ เลปิโดเทส พันธุ์ใหม่ของโลกในสภาพสมบูรณ์ บริเวณภูกุ้มข้าวจึงเป็นแหล่งพบฟอสซิลและกระดูกไดโนเสาร์ที่ใหญ่และสมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทย

 

นอกจากนี้ ยังพบซากดึกดำบรรพ์ได้อีกที่ภูพาน จ.สกลนคร ภูหลวง จ.เลย และอีกหลายพื้นที่รวมทั้งสิ้น 14 จังหวัดในภาคอีสาน จาก 20 จังหวัดทั่วประเทศที่ขุดค้นพบ สำหรับเด็กๆ แค่ได้ยินว่าไดโนเสาร์ก็ตื่นเต้นแล้ว ไม่ต้องรู้ลึกถึงว่าประเทศไทยพบไดโนเสาร์ชนิดใหม่ของโลกถึง 5 ชนิดก็กระโจนเข้าใส่ ไดโนเสาร์จึงเป็นเรื่องสนุกที่เด็กๆ ยินดีเรียนรู้โดยที่พ่อแม่ไม่ต้องบังคับ

 

ส. 3 เสื่อกก

แต่หัวหน้าครอบครัวคงเจอไฟลต์บังคับจากภรรยาเพราะการช็อปปิ้งต้องมีเสมอ การอุดหนุนของดีประจำ ต.บ้านแพง จ.มหาสารคาม จะได้ของถูกและดี นั่นคือผลิตภัณฑ์จากต้นกก ทั้งเสื่อ กระเป๋า ตะกร้า และอีกสารพัดของใช้ในบ้านในราคาที่ไม่กล้าเอ่ยปากต่อ ผลิตภัณฑ์ทั้งหมดทำขึ้นในบ้านแพงตั้งแต่กระบวนการปลูก สอย ตาก ย้อมสี ทอ และขาย จึงเชื่อได้ว่าเงินที่จ่ายไปจะกลับเข้าสู่ชุมชนโดยไม่กระเด็นให้พ่อค้าคนกลาง นอกจากนี้ทางชุมชนยังมีกิจกรรมนั่งรถอีแต๊กเที่ยวหมู่บ้าน ชมวิถีชีวิตของแต่ละบ้านว่าบ้านไหนทำขั้นตอนใด บ้างกำลังย้อม บ้างกำลังถัก และบ้างทำครบทุกกระบวนการแถมมีแปลงปลูกต้นกกอยู่หน้าบ้านด้วย

 

สิมอีสานขอนแก่น ไดโนเสาร์กาฬสินธุ์ และเสื่อกกมหาสารคาม 3 ส. “สิม (ไดโน) เสาร์ เสื่อ” น่าจะครบทุกรสชาติและครอบคลุม 3 จังหวัดที่สามารถเที่ยวเชื่อมต่อกันได้ ทั้งนี้ทั้งนั้นกว่าจะได้มาสัมมนาก็ไม่รู้เมื่อไหร่ เมื่อลูกกำลังปิดเทอมอยู่ขณะนี้ เมื่อภรรยาพร้อมทิ้งงานบ้าน ก็น่าจะยกโขยงมาชิมรสชาติอีสานกลางกันให้แซบอีหลี

 

สิมอีสาน วัดไชยศรี จากตัวเมืองขอนแก่นไปตาม ถนนมะลิวัลย์ (ขอนแก่นบ้านฝาง) ประมาณ กม.14 เลี้ยวขวาเข้าบ้านสาวะถี ผ่านบ้านม่วง จนถึงวัดไชยศรี ระยะทางห่างจากเมือง 20 กม.

พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียง ใช้เส้นทางทางหลวงหมายเลข 12 (ขอนแก่นชุมแพ) ประมาณ 48 กม. ถึงสามแยกให้เลี้ยวขวาเข้า อ.ภูเวียง ตรงเข้าไปประมาณ 16 กม. พิพิธภัณฑ์จะอยู่ซ้ายมือก่อนถึงอุทยานแห่งชาติภูเวียง โทร. 043-438-204-6

 

พิพิธภัณฑ์สิรินธร ใช้เส้นทางทางหลวงหมายเลข 227 (กาฬสินธุ์สหัสขันธ์) ประมาณ 25 กม. จะพบแหล่งขุดพบไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าวทางขวามือ โทร. 043-871-613, 043-871-615

ศูนย์เรียนรู้ผลิตภัณฑ์เสื่อกกบ้านแพง ตั้งอยู่ริมถนนสาย อ.โกสุมพิสัยท่าพระ