ศรัทธา ปะทะ ความเสื่อม

หนังจะสนุกเป็นไหนๆ หากรู้ภูมิหลังของไฮเพเทียมาก่อนว่าเหตุใดเธอถึง “ศรัทธา” ในวิทยาศาสตร์และไม่ยี่หระต่อพระเจ้า จุดเริ่ม-จุดเปลี่ยน-จุดจบ

เรื่อง...วิชช์ญะ ยุติ

ก่อนที่จะเกิดเหตุจลาจลเพียงไม่กี่วัน หนังสัญชาติสเปนเรื่องนี้มีโอกาสเข้าฉายอย่างเงียบๆ ในบ้านเรา ด้วยแรงโปรโมตไม่หวังจะขายเป็นหนังเอพิกฟอร์มยักษ์ บวกกับการชุมนุมเริ่มบานปลายและเลวร้ายลงทุกขณะ สุดท้ายมันจึงไม่สามารถยืนระยะฉายไว้ได้ จนล่าสุด Agora ก็ถูกบรรจุให้เป็นโปรแกรมแรกหลังต้องหยุดบริการร่วมเดือนของโรงหนังเครือเอเพกซ์ อ้อ...และมีข่าวว่าโรงหนังเฮาส์ อาร์ซีเอ ยังจะนำมันกลับมาฉายซ้ำอีกตั้งหลายรอบแน่ะ

ไม่รู้ละ Agora สำหรับผมนั้นมีนัยสำคัญที่ซ่อนเร้นมากมาย หนึ่งคือมันไม่ใช่แค่หนังเอพิกธรรมดาที่เคยเห็นมาและมันก็ไม่ได้เป็นความบันเทิงจ๋าเพื่อดูคลายเครียด (เพราะดูแล้วอาจเครียดเพิ่ม) สองมันไม่ดีเด่อะไรจนทุกคนต้องดู หรือขนาดยกขึ้นหิ้งเป็นหนังควรคาราวะบูชา แต่ค่าที่เนื้อหาบางเสี้ยวสะท้อนถึง “ศรัทธา” กับ “ความเสื่อม” ราวเป็นเรื่องเดียวกันกับสถานการณ์ความไม่ปกติสุขที่เพิ่งจบลงไปหมาดๆ พร้อมทิ้งบาดแผลอันรวดร้าวให้แก่คนไทย

Agora ว่าด้วยความเห็นต่างระหว่างฝ่ายที่ “ศรัทธา” ในปราชญ์ความรู้และวิทยาศาสตร์ ขณะที่อีกฝ่ายกลับมี “ศรัทธา” แรงกล้าต่อพระผู้เป็นเจ้าและคริสต์ศาสนา เมื่อความคิดไม่ตรงกันจึงนำไปสู่ความขัดแย้งที่ค่อยๆ ลุกลามจนกลายเป็นสงครามกลางเมืองของชนชั้นที่อาศัยอยู่ในอเล็กซานเดรีย

“ศรัทธา” สามารถมีได้คนละมุมแต่จะทำเช่นไรไม่ให้มันผันแปรเป็น “ความเสื่อม” เพราะ “ศรัทธา” กับ “ความเสื่อม” นั้นอยู่ใกล้กันแค่คืบ หากใช้ไม่ถูกที่ทาง หรือไม่เข้าใจอย่างถ่องแท้ มัวแต่ลุ่มหลงใน “ศรัทธา” วันหนึ่งวันใดมันอาจทิ่มแทงตัวเองได้ เมื่อสิ้นซึ่ง “ศรัทธา” จิตวิญญาณย่อมถูกเข้าแทรกด้วย “ความเสื่อม” การห้ำหั่นกันเองบางครั้งก็มาจาก “ความเสื่อม” ที่ทำเพียงเพื่อชัยชนะอันโง่เขลาและเดิมพันด้วยเลือดเนื้อของคนในชาติ

“ไฮเพเทีย” (ราเชล ไวซ์) ประกาศชัดว่าเธอจะ “ศรัทธา” ให้กับองค์ความรู้ที่พิสูจน์ได้เท่านั้น “เดโวส์” (แม็กซ์ มิงเกลลา) ทาสหนุ่มที่ “ศรัทธา” นายหญิงไฮเพเทียอย่างหมดหัวใจและอยากครอบครองตัวเธอผู้เดียว “ออเรสทิส” (ออสการ์ ไอแซก) ชายสูงศักดิ์ที่มี “ศรัทธา” ในความเป็นคนนอกรีต แต่เพื่อความอยู่รอดเขาก็พร้อมจะเปลี่ยน “ศรัทธา” ต่อสิ่งตรงข้าม ขณะที่ “ซีรีล” (ซามิ ซาเมอร์) ไม่เคยมี “ศรัทธา” เป็นอื่นใดนอกเหนือจากศาสนาที่เขาเชื่อมั่นว่าพระเจ้าคือที่หนึ่ง

การเดินทางคู่ขนานของ “ศรัทธา” ที่ไม่อาจมีวันโคจรมาบรรจบกัน หากทุกคนยังคงมุ่งหมาย “ศรัทธา” ในแต่ละบริบท จึงไม่แปลกที่คำตอบแห่งการคลี่คลายครั้งนี้ จะหยุดอยู่ที่ “การสูญเสีย” และ “ความตาย”

จาก “ศรัทธา” สู่ “ความเสื่อม” จาก “ความคิดต่าง” สู่ “ความตาย” ช่างเป็นภาพที่น่าอดสู ผู้คนถูกเข่นฆ่า บ้านเมืองถูกทำลาย ระส่ำระสาย ความปลอดภัย ความไว้วางใจ ไม่มีให้แก่กัน เมื่อฝ่ายหนึ่งโดนกระทำอีกฝ่ายก็ต้องเอาคืน เป็นไปได้หรือไม่ หาก “วิทยาศาสตร์” ที่ไฮเพเทียใฝ่รู้จะผนวกเข้ากับความเชื่อในพระเจ้าของซีรีล จนหล่อหลอมเป็นความรักและแรงศรัทธาซึ่งสามารถปรับไปตามสถานการณ์เช่นที่เดโวส์และออเรสทิสเฝ้าถวิลหา

คำตอบ...ก็คือ ไม่

หลายๆ ฉากในหนังมีความพยายามหันหน้ามาเพื่อเปิด “เจรจา” แต่ดูเหมือนว่าทุกฝ่ายกลับไม่ไยดีที่จะใช้วิถีประนีประนอมนี้ ข้อเสนอที่เต็มไปด้วยเงื่อนไข การไม่ยอมลดราวาศอก เพราะความสุดโต่งที่มี “ศรัทธา” เป็นที่ตั้ง 

อเลฆันโดร อเมนาบาร์ นำความรู้สึกของคนมายั่วล้อกับความเชื่อและแรงศรัทธาที่ไม่ได้มีเจตนาจะเน้นความอลังการงานสร้างด้านโปรดักชัน หรือกระทั่งฉากต่อสู้เหมือนกับหนังที่อยู่ในแนวทางเดียวกัน

ไม่เพียงแค่นั้น เขายังพาคนดูมุ่งสำรวจเรื่องราวของโลกและจักรวาล โดยให้ตัวละครไฮเพเทียครุ่นคิดกับปริศนาแห่งดวงดาวตัดสลับฉากตึงเครียดของผู้คนที่อยู่รอบๆ อเล็กซานเดรีย ซึ่งจะว่าไปนี่อาจเป็นจุดด้อยที่ทำให้หนังเคร่งขรึมเกินไป

อย่าคาดหวังที่จะเจอฉากรบพุ่ง บั่นคอเลือดสาดจากพระเอก (หรือนางเอก) คนโปรด มีน้อยมากที่จะได้เห็นเต็มๆ เพราะหนังให้ความสำคัญกับบทสนทนา ที่แสดงถึงวาทกรรมทางความคิดและการโต้แย้งของแต่ละฝ่าย รวมทั้งข้อสงสัยใคร่รู้ที่เกี่ยวข้องกับโลกและจักรวาล

อีกอย่าง...หนังจะสนุกเป็นไหนๆ หากรู้ภูมิหลังของไฮเพเทียมาก่อนว่าเหตุใดเธอถึง “ศรัทธา” ในวิทยาศาสตร์และไม่ยี่หระต่อพระเจ้า จุดเริ่ม-จุดเปลี่ยน-จุดจบ จึงตกอยู่ที่เธอทั้งหมด

เมื่อคนเราศรัทธาต่อใคร หรือสิ่งใดด้วยความจริงใจแล้ว ก็ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องแสวงหาแสงสว่างแห่งปัญญาอีก เธอพยายามจะบอกเช่นนั้น

Agora
ปี    2009
ประเทศ   สเปน
ประเภท   ชีวิต/ประวัติศาสตร์/รัก
ความยาว   127 นาที
กำกับ   อเลฆันโดร อเมนาบาร์
แสดงนำ   ราเชล ไวซ์/แม็กซ์ มิงเกลลา/ออสการ์ ไอแซก/ซามิ ซาเมอร์