ไวโอลินเสียงเพราะจับใจ ของรัก ป้อมเพชร ณ ป้อมเพชร

โดย...วราภรณ์ ภาพ : วีรวงศ์ วงศ์ปรีดี

ในวัย 82 ปี ป้อมเพชร ณ ป้อมเพชร ยังคงแข็งแรง มีความสุข และความจำดี อาจมาจากการเล่นไวโอลินและเปียโน คุณตาป้อมเพชร เล่าว่า ชอบไวโอลินมาตั้งแต่อายุ 10 ขวบ ได้ยินเสียงไวโอลินแล้วชอบ เพราะเป็นเสียงดนตรีที่มีความไพเราะมากๆ เมื่อชอบแล้วก็อาศัยการฟังบ่อยๆ และดูนักไวโอลินเก่งๆ เล่น โดยไม่ได้ไปร่ำเรียนที่ไหน สามารถเล่นไวโอลินได้โดยไม่ต้องดูโน้ต ด้วยความชอบไวโอลิน คุณตาป้อมเพชรจึงมีไวโอลินคลาสสิกเก็บสะสมไว้ราว 20 ตัว อายุไม่ต่ำกว่า 80-400 ปี เก็บไว้ในคอลเลกชั่นบ้าง วันว่างๆ ก็นำมาชื่นชมและนั่งสีเสียงเพราะกังวานไปทั้งบ้าน

คุณตาป้อมเพชร เล่าว่า สาเหตุจูงใจที่ทำให้คุณตาหลงรักไวโอลินด้วยเหตุผลคือ เมื่อวัยเด็กอายุเพียง 12 ปี สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ความบันเทิงของคนไทยในเวลานั้นคือการฟังเพลงอันไพเราะของวงดนตรีสุนทราภรณ์ ช่วงค่ำๆ มีการทิ้งระเบิด จึงไม่มีโทรทัศน์ให้ได้ชม มีเพียงวิทยุที่คอยฟังข่าวสารบ้านเมืองช่วง 6 โมงเย็น หลังข่าว 1 ทุ่ม จึงมีเพลงสุนทราภรณ์ให้ได้ฟังกัน และมีเครื่องดนตรีชิ้นหนึ่งที่ไพเราะกินใจมากๆ พอวัย 16 ปี ท่านผู้หญิงพูนศุข ซึ่งเป็นคุณย่า ได้พาหลานชายไปฝากเรียนที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียน ณ ช่วงเวลานั้นคนไทยที่เล่นไวโอลินนับหมื่นๆ คน เพราะมาจากปัจจัยเดียวคือนักไวโอลินคนไทยที่เกิดขึ้นในยุคนั้นคือ สุทิน เทศารักษ์ ซึ่งอายุเพียง 19 ปีเท่านั้น แต่เป็นนักไวโอลินที่เยี่ยมยอดและมีพรสวรรค์ด้านไวโอลินมากๆ และ สุทิน นับเป็นแรงบันดาลใจให้คนไทยหลายๆ คนหันมาเล่นไวโอลิน

 

“คุณสุทินเป็นแรงบันดาลใจให้ผมอยากเล่นไวโอลินให้ได้ ในยุคนั้นผู้คนชอบไปชมการแสดงที่เฉลิมกรุง มีภาพยนตร์เรื่องพันท้ายนรสิงห์ที่คุณสง่าแต่งเพลงน้ำตาแสงใต้ มีครูสุทินทำหน้าที่เล่นไวโอลินเรียกแขกมาสีไวโอลินก่อนหนังฉาย ผมก็ไปแอบฟัง เพราะรู้สึกประทับใจในเสียงไวโอลินที่ไพเราะจริงๆ ประกอบกับครูสุทินเป็นหนุ่มรูปหล่อและเล่นไวโอลินได้ทั้งเพลงไทยและสากล เพื่อนผมบางคนได้ยินเสียงไวโอลินของครูสุทินจนไปขอเงินแม่ซื้อไวโอลินทีเดียว ส่วนผมคิดเพียงว่าทำอย่างไรจะได้ไปเรียนกับครูสุทินทั้งๆ ที่ไม่ได้เรียนเบสิกเลย และก็โชคดีที่มีเพื่อนคนหนึ่งของผมเป็นลูกศิษย์ของครูสุทิน ก็ชวนผมไปเรียนกับครูสุทินในที่สุด”

ครูสุทินและลูกศิษย์ท่านนี้มีแนวการเล่นที่มีสไตล์คล้ายกัน คือ เล่นไปตามอารมณ์โดยไม่อ่านโน้ต เช่นเดียวกับนักไวโอลินเก่งๆ ของโลก เสียงไวโอลินจึงออกมาได้หวานและเศร้าซึ้งกินใจทั้งผู้ฟังและผู้เล่น เพลงคลาสสิกที่คุณตาป้อมเพชรถนัด ได้แก่ เพลงฝรั่งป๊อปปูลาร์ และเพลงในยุคซิกตี้ ซึ่งล้วนมีแต่เพลงที่มีความไพเราะ

ด้วยการเล่นไวโอลินมามากกว่า 70 ปี คุณตาเริ่มสะสมไวโอลินตัวแรกคือ ไวโอลินของคุณพ่อ คือ คุณหลวงวิชิตอัคนีนิภา หรือ ขาว ณ ป้อมเพชร ซึ่งไวโอลินตัวนี้ของคุณพ่อมีประวัติมากมาย คุณพ่อของคุณปู่ก็จัดเป็นนักไวโอลินที่มีพรสวรรค์ เพราะเมื่อครั้งไปเรียนหนังสือที่สหรัฐอเมริกาตั้งแต่อายุ 12 ปี ได้ร่ำเรียนไวโอลินตอนเรียนทางด้านวิศวกรรมไฟฟ้าที่มหาวิทยาลัยในเมืองแห่งหนึ่งใกล้ๆ นิวยอร์ก ที่นี่เองทำให้คุณพ่อของคุณตาได้พบอาจารย์ทางด้านไวโอลินใกล้บ้านพัก ซึ่งนับเป็นนักไวโอลินชาวอิตาเลียนที่เก่งมาก และอาจารย์ได้มอบไวโอลิน อิตาเลียน เมด อย่างดีให้ลูกศิษย์นำกลับมาเมืองไทย และไวโอลินอันนี้เองได้พลัดพรากไปนานหลายปี เพราะก่อนคุณพ่อเสียเมื่อคุณตาอายุเพียง 3 เดือน และผู้ยืมไวโอลินสุดรักของคุณพ่อไปก็ไม่คืน จนกระทั่งคุณตาป้อมเพชรและพี่ชายต้องตามหาจนได้ไวโอลินที่คิดว่าเป็นของคุณพ่อคืนมาเก็บสะสมไว้ ซึ่งแต่ก่อนคุณตาเก็บสะสมไวโอลินมากกว่า 40 ตัว แต่มีการขายหรือแลกเปลี่ยนให้นักสะสมคอเดียวกันบ้าง จนปัจจุบันมีเก็บไว้ราว 20 ตัว

“ไวโอลินอิตาลีมีราคาแพงมากๆ และเป็นที่นิยมของนักสะสม ไวโอลินบางตัวอาจมีอายุนาน 300 ปีก็ได้ พอได้ไวโอลินของคุณพ่อกลับคืนมารู้สึกดีใจมากๆ ไวโอลินตัวแรกที่ผมเก็บสะสมอายุประมาณ 200 ปี ของอิตาลี เสียงไพเราะมากๆ ผมเสียค่าซ่อมไปหมื่นกว่าบาท ใช้ช่างฝีมืออย่างดีซ่อม ดีใจมากๆ ปัจจุบันผมเก็บไว้อย่างดี” และนานประมาณ 10 ปีให้หลังมานี่เองที่คุณตาเริ่มเก็บสะสมอย่างจริงจัง ด้วยวานอาศัยให้ลูกๆ หลานๆ ที่อยู่และศึกษาอยู่ที่อเมริกาไปเสาะแสวงตามร้านรับซื้อไวโอลินเก่าๆ ซื้อให้คุณตานำมาซ่อมเอง

“แหล่งหาไวโอลินที่ดีคือร้านรับซื้อไวโอลินเก่าๆ ที่เมืองนอก เพราะไวโอลินที่เก่าเมื่อเสียแล้วฝรั่งไม่ซ่อม แต่เราเอามาซ่อม ได้มา 10 ตัวแล้วจากอเมริกา และยังมีเพื่อนฝูงถังแตกเอามาขายให้ถูกๆ ผมก็หัดดูลักษณะไวโอลิน ดูเนื้อไม้หน้า ไม้หลัง แล้วลองเสียงดู ถ้าเสียงใช้ได้และราคาไม่แพงก็ซื้อเอาไว้ แล้วแต่งเสียงเอง เก็บมากสุดได้ 30 ตัว แต่ก็ขายไปบ้าง” คุณตาป้อมเพชรให้ความรู้ว่า ไวโอลินมีอยู่ 4 ประเภท คือ 1 จีนแดงผลิต ราคาอยู่ที่ 3,000-5,000 บาท เหมาะกับคนหัดเล่นใหม่ๆ ประเภทที่ 2 คือผลิตจากประเทศเยอรมัน ราคาตกราว 28 หมื่นบาท ประเภทที่ 3 ราคา 1.59 แสนบาท สามารถซื้อได้จากคนรู้จัก หรือซื้อจากร้านไวโอลินที่รับซื้อของเก่า ประเภทที่ 4 ไวโอลินที่ทำจากอิตาลีที่อายุเป็นร้อยๆ ปี ตกอยู่ราคาร้อยล้านบาทก็มี

“ไวโอลินที่แพงที่สุดในโลกส่วนใหญ่เป็นยี่ห้อสตาร์ดิวาลี่และเดเคซูของอิตาลี ที่อีกหลายๆ ยี่ห้อของอิตาลี เพราะอิตาลีเป็นชาติแรกๆ ที่ผลิตไวโอลิน cemoma คือชื่อหมู่บ้านที่ผลิตไวโอลินทั้งหมู่บ้าน และเขาจะมีเทคนิคการผลิตไวโอลินที่ดีแห่งหนึ่งของโลกให้ลูกหลานได้สืบทอด ไม้ที่ใช้ทำไวโอลินข้างล่างไม้เมเปิล ข้างบนไม้สน spruce ที่ผ่านการทดลองมาเป็นร้อยๆ ปี แล้วต้องรู้การตัดไม้ท่อนเล็กหรือท่อนใหญ่ ไม้ไวโอลินต้องตัดจากไม้ปลายๆ 500 ปีมาแล้วที่เขาพัฒนาไวโอลินกัน ไวโอลินบางตัวต้องเอาเลือดของนักไวโอลินทาลงไปบนตัวไวโอลิน ไวโอลินโบราณบางตัวจึงมีมนต์ขลัง ห้ามลบหลู่”

ไวโอลินสุดรักของคุณตาป้อมเพชรมีทั้งหมด 4 ตัวด้วยกัน นอกเหนือจากของคุณพ่อ ได้แก่ ไวโอลินที่นักไวโอลินนำมาขายให้คุณตายี่ห้ออิตาลีอายุ 100 ปี อีกตัวมีคนมาขายราคา 5 หมื่นบาท เสียเงินซ่อม 1 หมื่นบาท จนได้ไวโอลินที่มีเสียงที่ไพเราะ ตัวเนื้อไม้มีความมันวาวสวยงาม มีเสียงที่ไพเราะ

 

“ยุคนี้ยังสามารถหาไวโอลินเก่าๆ ได้อยู่ คือ ตามเมืองนอก หรืออาจประมูลจากเมืองนอก เพราะตลาดเมืองนอกกว้างขวางมากๆ ไปหาตามร้านขายของเก่าก็จะมี เพราะเวลาไอโอลินเสีย ขายทิ้งเลย ไม่ซ่อม เพราะค่าซ่อมเมืองนอกแพงมาก วิธีที่สามคือ แลกเปลี่ยนกันเองระหว่างนักไวโอลินด้วยกัน”

สำหรับความสุขจากการเก็บสะสม คุณตาบอกว่า ความสุขที่เรามีของดีไว้ในครอบครอง น่าพอใจแม้ไม่ดีเลิศ แต่สิ่งที่เรามีนับว่าเป็นสมบัติทางใจ จับมาเล่น ทุกวันก็มีความสุข ไวโอลินที่คุณภาพดีก็อยากเล่น วันว่างๆ คุณตามักใช้เวลาว่างไปเล่นไวโอลินให้คนป่วยฟังที่โรงพยาบาลรามาธิบดีเดือนละครั้ง ทำให้คุณตายิ่งรู้สึกสุขใจ เพราะเพลงที่เล่นคือเพลงของวงสุนทราภรณ์ คุณตาคิดว่าดนตรีสามารถบำบัดจิตใจได้

วิธีเก็บรักษาไวโอลินคลาสสิก

ไวโอลินอายุ 100 ปี เสียงจะมีความไพเราะ แต่ต้องดูแลให้ดี เพราะไม้จะผุไปตามกาลเวลา สำหรับวิธีเก็บรักษา คุณตาป้อมเพชร บอกว่า ให้คำแนะนำยาก โดยเพื่อนบางคนที่มีไวโอลินเยอะก็เก็บใส่ห้อง เปิดแอร์คอนดิชันเนอร์แล้วตั้งอุณหภูมิห้องเอาไว้ แต่ของคุณตาเก็บใส่กล่อง ตั้งวางซ้อนกัน แต่ต้องมั่นใจว่าเก็บให้พ้นจากแสงแดด และน้ำ เพราะแสงแดดจะทำให้ไม้บิด น้ำและความชื้นจะทำให้ไม้บิดหรือหลุดได้

“บางคนมีตู้ เก็บโชว์ไว้ในตู้ก็ดี อย่างที่หมู่บ้านไวโอลินมีพิพิธภัณฑ์เขาจะเก็บไว้ในตู้โชว์อายุ 300 ปี อุณหภูมิห้องก็ใช้อุณหภูมิปกติ มีการตั้งสัญญาณกันขโมยด้วย”

ส่วนวิธีซ่อม ต้องให้ช่างซ่อมไวโอลินที่มีฝีมือเท่านั้น อย่าซ่อมเอง หากซ่อมไม่เป็นเสียงจะพักหมด เมื่อเสียงไม่ดีแล้ว จะแก้ไขไม่ได้

“ไวโอลินแต่ละตัวถอดออกมา 88 ชิ้นได้ ไวโอลินเป็นของสูง นักไวโอลินเก่งๆ จับไวโอลินต้องยกมือไหว้ อย่าลบหลู่ เพราะไวโอลินได้ชื่อว่าเป็นคิงของเครื่องดนตรี ส่วนเปียโนคือควีน”