ติมอร์ เลสเต รู้จักกันให้มากขึ้น

“เอกราช” คือสิ่งที่ชาวติมอร์ เลสเต หรือติมอร์ตะวันออก เคยเฝ้ารอมานาน ท่ามกลางการต่อสู้และการเสียสละด้วยชีวิต เพื่อหวังให้เอกราชนำความ “เปลี่ยนแปลง” มาสู่บ้านเมือง ซึ่งปัจจุบันประเทศติมอร์ตะวันออกมีสถานะเป็นประเทศลำดับที่ 192 ของโลกมาเป็นระยะเวลาถึง 11 ปีแล้ว และค่อยๆ เพิ่มบทบาทในประชาคมอาเซียน จึงเป็นโอกาสที่ดีที่จะทำความรู้จักกันให้มากขึ้น

ประเทศติมอร์ตะวันออก มีอัตลักษณ์ที่แตกต่างไปจากประเทศเพื่อนบ้านอาเซียน เพราะเคยถูกปกครองโดยประเทศโปรตุเกสยาวนานกว่า 400 ปี จนวัฒนธรรมพื้นถิ่นผสมผสานเข้ากับวัฒนธรรมโปรตุเกสได้อย่างลงตัว อย่างไรก็ตามจุดเปลี่ยนสำคัญที่สุดของประเทศนี้กลับเกิดขึ้นในสมัยการปกครองของประเทศอินโดนีเซีย

ถึงแม้ว่าอินโดนีเซียจะยึดครองติมอร์ตะวันออกได้เพียง 24 ปี แต่ในยุคนั้นก็ได้สร้างความทรงจำฝังลึกในจิตใจของชาวติมอร์ เพราะการเรียกร้องเอกราชในครั้งนั้นนำไปสู่สงครามกลางเมืองระหว่างผู้เรียกร้องเอกราชและผู้สนับสนุน เมื่อสงครามสงบและเริ่มเข้าสู่การฟื้นฟูบ้านเมือง ผู้นำประเทศและชาวติมอร์ในขณะนั้นกลับเลือกที่จะให้อภัยและไม่คิดแค้นใดๆ ต่อผู้รุกราน ซึ่งนั่นเป็นสาเหตุที่เราได้รับคำเชิญให้เดินทางไปเป็นสักขีพยานเมื่อปี 2010 ที่ผ่านมา

บนถนนของการเดินทางในประเทศติมอร์ตะวันออก ในจิตใจของทีมงานก็ยังคงหวั่นวิตกถึงภัยอันตรายจากภาพเหตุการณ์ความรุนแรงเมื่อครั้งสงครามกลางเมืองระอุ แต่จากคำบอกเล่าและคำยืนยันของเจ้าหน้าที่ตำรวจไทยที่เข้ามาปฏิบัติหน้าที่ในฐานะ UNPOL หรือ United Nation Police ว่าปลอดภัยอย่างแน่นอน ก็ช่วยคลายความกังวลไม่มากก็น้อย

โจเซ่ คนขับรถและผู้นำทางของเราก็ให้คำมั่นสัญญาเรื่องความปลอดภัยเช่นกัน เขาเคยเป็นอดีตนักฟุตบอลทีมชาติ เคยเดินทางมาประเทศไทยบ่อยครั้ง คุ้นเคยกับคนไทยเป็นอย่างดี เขาจึงอาสามาทำหน้าที่นี้ โจเซ่นั้นเป็นชาวติมอร์พื้นเมืองแท้ๆ มีลักษณะผิวดำ ผมหยิก รูปร่างสูงใหญ่ในแบบของชาวโพลินีเซียนที่พบเห็นได้มากตามหมู่เกาะทางใต้ เช่น ในปาปัวนิวกินี เขานับถือศาสนาคริสต์ นิกายโรมันคาทอลิกเหมือนกับชาวติมอร์ส่วนใหญ่ของประเทศ อีกร้อยละ 90 ซึ่งเปลี่ยนมานับถือในสมัยโปรตุเกสปกครอง

ระหว่างทาง โจเซ่พาเราแวะโรงเรียนประถมแห่งหนึ่ง ที่นั่นเด็กๆ ต้องเรียนรวมกันทั้งเด็กโตและเด็กเล็กในอาคารหลังเก่าๆ ที่มีเพียง 3 ห้องกับครูอีก 2 คน เพราะอาคารเรียนเสียหายจากสงคราม เด็กๆ จึงต้องผลัดกันใช้ห้องเรียน เราอยากคุยกับเด็กที่กำลังรอเข้าเรียน แต่โจเซ่เองภาษาอังกฤษก็ไม่ค่อยดีนัก เขาจึงเสนอให้เด็กๆ ร้องเพลงชาติให้เราฟัง ซึ่งนั่นทำให้ทีมงานของเราต้องทึ่ง เมื่อทุกคนพร้อมใจร้องเพลงชาติที่มีชื่อเรียกว่า “ปาเตรีย” จากเด็กทโมนก็เปลี่ยนท่าทีเป็นสงบนิ่งและร้องสุดเสียงอย่างตั้งใจ เพลงชาตินี้ถูกแต่งขึ้นเมื่อปี 1975 หลังจากได้อิสรภาพจากโปรตุเกสเพียงช่วงเวลาสั้นๆ เท่านั้น อินโดนีเซียก็บุกยึดและผนวกเอาติมอร์ตะวันออกเป็นส่วนหนึ่งของประเทศ จนกระทั่งคล้อยหลังอีกกว่า 24 ปี ภายหลังได้เอกราชในปี 2002 ชาวติมอร์ตะวันออกก็ได้ร้องเพลงชาตินี้อย่างภาคภูมิใจอีกครั้ง

การแก้ปัญหาทางเศรษฐกิจ คือโจทย์สำคัญของรัฐบาลทุกยุคทุกสมัย เพราะระบบเศรษฐกิจที่ขาดการพัฒนาอย่างต่อเนื่องยาวนาน ทำให้สินค้าอุปโภคและบริโภคต้องนำเข้าเกือบทั้งหมด แต่สำหรับธุรกิจท่องเที่ยวนั้น มีแนวโน้มจะสดใสในประเทศนี้ เพราะมีทรัพยากรท่องเที่ยวเหลือล้น ไม่ว่าจะแหล่งท่องเที่ยวทางทะเลที่ยังคงบริสุทธิ์ปราศจากการเข้าถึงของนักท่องเที่ยว และป่าไม้ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ ตั้งแต่ป่าร้อนชื้นไปจนถึงทุ่งหญ้าสะวันน่าที่ได้รับอิทธิพลลมร้อนทะเลทรายจากทวีปออสเตรเลีย

ทั้งหมดนี้ตอบโจทย์นักท่องเที่ยวแนวผจญภัยที่ต้องการค้นหาปลายทางใหม่ๆ ในประเทศเพื่อนบ้านอาเซียน ใครรักความสะดวกสบายคงไม่ใช่คำตอบ เพราะโรงแรมที่พักยังมีจำนวนจำกัดและไม่ครอบคลุมหลายพื้นที่ จึงเป็นโอกาสดีสำหรับนักลงทุนเกี่ยวกับธุรกิจโรงแรม ซึ่งปัจจุบันนักท่องเที่ยวรายใหญ่มาจากออสเตรเลีย เพราะข้ามน้ำข้ามทะเลไปเพียง 700 กิโลเมตรก็ถึงเมืองท่าดาร์วินของประเทศออสเตรเลียแล้ว

ณ เวลานี้ ประเทศติมอร์ตะวันออกกำลังเปิดรับการพัฒนาทุกรูปแบบ ซึ่งมีแนวโน้มว่าชาวติมอร์ที่เคยอพยพออกนอกประเทศจะเดินทางกลับมาตุภูมิมากขึ้น พร้อมด้วยความรู้และเงินลงทุน ดังจะเห็นได้จากกรณีเศรษฐีชาวติมอร์เชื้อสายจีนรายหนึ่งลงทุนขายทอดกิจการอสังหาริมทรัพย์ในต่างประเทศ เพื่อนำเงินมาสร้างห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่และทันสมัยที่สุดตั้งอยู่ใจกลางเมืองหลวงดิลี ซึ่งนั่นเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้ชาวติมอร์อพยพอีกจำนวนไม่น้อยเกิดความคิดที่อยากจะเดินทางกลับมาพัฒนาประเทศ และนั่นคือสิ่งที่ทำให้เราหวังว่าจะได้มีโอกาสกลับไปดูความเปลี่ยนแปลงของประเทศนี้อีกครั้ง เพื่อทำความรู้จักกันให้มากขึ้น