"ประทีป คชบัว" วันที่เสือออกจากถ้า

คำถามที่ ประทีป คชบัว เจ้าพ่อเซอร์เรียลิสม์เมืองไทยต้องเผชิญทุกครั้งยามปรากฏตัวต่อสาธารณชนคือ เมื่อไหร่จะแสดงงาน

น้อยคนนักจะรู้ว่าหลายปีมานี้ จิตรกรผู้สร้างสรรค์ผลงานแนวเหนือจริงที่ใครๆ ต่างค้อมหัวคารวะ ต้องประสบปัญหาสุขภาพร่างกาย เจ็บปวดร้าวระบมตั้งแต่นิ้วมือ แขน บ่า ไหล่ หลัง ถึงขั้นวางพู่กัน หันหลังให้ผืนผ้าใบ พักฟื้นอยู่นาน

วันนี้เขากลับมาแล้วตามเสียงเรียกร้อง พร้อมนิทรรศการที่ชื่อ “มโนมรรคา” รวบรวมผลงานชิ้นสำคัญกว่า 30 ชิ้น ในรอบสองทศวรรษ ภาพเขียนสีน้ำมันที่บอกเล่าเรื่องราวความเป็นไปของโลกมนุษย์ เต็มไปด้วยจินตนาการอันฟุ้งฝันบรรเจิด มหัศจรรย์พันลึกตามแบบฉบับศิลปะแนวเหนือจริง (Surrealism)

 

“การใช้ความคร่ำเคร่งกระหน่ำลงไปบนกล้ามเนื้อตรงนิ้วมือ แขน ไหล่ ไล่ไปยันคอ แผ่นหลัง ติดต่อกันหลายชั่วโมง นานนับสิบปี ร่างกายมันเลยฟ้องออกมาทางอาการเจ็บปวด...ปวดจนน้ำตาไหล

เดี๋ยวนี้ยอมรับว่าทำงานช้าลง คลอดงานออกมาได้น้อย จะให้ใส่พลังเหมือนสมัยยังหนุ่มยังแน่นไม่ได้แล้ว แต่ข้อดีคือทำให้เราหันมาออกกำลังกาย ฟื้นฟูเรี่ยวแรงกำลังวังชา เพื่อจะได้ต่อสู้กับงานใหม่ๆ” จิตรกรวัย 52 ปี เจ้าของบุคลิกดุดัน น่าเกรงขาม เล่าด้วยให้ฟังรอยยิ้ม

ประทีปเกิดเมื่อปี 2505 ที่บ้านช่างหล่อ ริมคลองบางกอกน้อย จบการศึกษาจากคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร เคยคลุกคลีอยู่ในแวดวงโฆษณานานนับสิบปี กระทั่งผันตัวมาเป็นศิลปินอิสระ ชื่อชั้นฝีมือเลื่องลือไปทั่ววงการศิลปะ ในฐานะศิลปินแนวเซอร์เรียลที่มีความโดดเด่นเฉพาะตัว

ไล่จากนิทรรศการแรกๆ อย่าง That’s Past ... This’s Present (2537) มโนมรรคา (2538) Sur Episodes 1 และ 2 (2542/2550) ท้องร้องสมองพูด (2546) อารมณ์ชีกอ (2548) จนถึงเพ้อเจ้อ (2554) มากมายหลายร้อยชิ้นในระยะเวลากว่า 30 ปี สังคมได้ประจักษ์แล้วว่านี่คือยอดฝีมือคนหนึ่งของเมืองไทย

 

ประทีปเขียนมาหมดแล้ว ตั้งแต่เรื่องใหญ่มโหฬารอย่างเทพนิยายปรัมปรา พระพุทธศาสนา ปรัชญาตะวันออก สุภาษิตคำพังเพย วัฒนธรรมประเพณี ธรรมชาติ ภาพเปลือย การเมือง สังคม ความรัก บาปบุญคุณโทษ คน สัตว์ สิ่งของ แม้กระทั่งเสียงลมหายใจตัวเอง

“ภาพเขียนของผมก็ไม่ได้การรบราฆ่าฟันอะไรเยอะนะ มีแต่เรื่องศิวิไลซ์เกี่ยวกับการเดินทางสู่โลกหน้า ฝันถึงโลกหน้าอันงดงาม โลกที่เป็นแบบเรา ศิลปินที่ทำงานแนวเหนือจริงส่วนใหญ่ก็มักจะเก็บกดทั้งนั้น ชอบทำงานยาก ต้องคิดให้เก่ง เขียนเก่ง ลึกล้ำกว่าคนอื่น

คนทำงานเซอร์เรียลจริงๆ ส่วนมากจะมักเขียนเรียลลิสติกจนอิ่มตัวแล้ว เบื่อที่จะเขียนตามแบบ เลยมาเขียนอะไรที่มันยืดได้ ถ่างได้ บิดๆ เบี้ยวๆ ไม่ก็หลุดโลก หลุดจินตนาการไปเลย แต่การทำให้ภาพน่าสนใจอยู่ที่ฝีมือและรายละเอียด คนทำงานเซอร์เรียลในเมืองไทยมีมากมาย แต่การที่คนดูกระทบใจถึงขั้นตั้งคำถามด้วยความทึ่งว่าคิดได้ยังไง เขียนได้ยังไง พูดง่ายๆ มันเกินกว่าสิ่งที่เขาจะทำได้ ต้องฝีมือถึงจริงๆ”

ศิลปินเซอร์เรียลระดับแถวหน้ากล่าวติดตลกว่า ถ้าได้ไปอยู่ดาวอังคารดาวที่มีสิ่งมีชีวิตแปลกประหลาดอื่นๆ นอกเหนือจากมนุษย์และสัตว์บนโลก การทำงานคงสนุกกว่านี้

“อยู่ในพื้นพิภพนี้จะเขียนรูปอะไรก็คงไม่พ้นคน สิ่งมีชีวิตที่เรียกว่ามนุษย์มันละเอียดอ่อนลึกซึ้ง ทำอะไรก็สนุก คนชอบเสพงานเซอร์เรียลิสม์ เพราะเซอร์เรียลิสม์มันโดนใจมนุษย์ มนุษย์ทุกคนชอบหนีกรอบ อยากดูผู้หญิงสวยๆ หาดูได้ตามแกลเลอรีอยู่แล้ว แต่ถ้าอยากดูที่แปลกออกไป แฟนตาซีๆ หน่อย เขาต้องมาดูงานแนวนี้” จิตรกรมาดเข้มบอกหนักแน่น

ถามถึงที่มาของฉายา “เจ้าพ่อเซอร์เรียลิสม์เมืองไทย” ประทีปตอบเสียงขรึม

 

“งงเหมือนกัน คงจะพรรคพวกกันเองเรียก ถามว่ารู้สึกอะไรไหม ไม่รู้สึกอะไรเลย ผมอยากอยู่เงียบๆ ใส่ขาสั้น เสื้อกล้าม เขียนรูป ตัดหญ้าอยู่ที่บ้านมากกว่าไปโชว์ตัว ผมไม่ใช่คนมีอีโก้ ไม่มียูนิฟอร์ม ไม่มีมาดศิลปินใหญ่อะไรทั้งนั้น

การเป็นศิลปินมีชื่อเสียงไม่เห็นจำเป็นต้องทำตัวยากเลย ผมชอบให้ความรู้กับคนอย่างเต็มที่ ไม่หวงวิชา จะแสดงงานแต่ละครั้งก็ไม่ใช่คนที่ชอบเชิญคนมาดูเยอะๆ ไม่อยากให้ใครลำบากมาดูงานผม อยากให้ทุกคนพอใจและมาเอง แต่ถึงอย่างนั้นทุกงานก็มีคนมามากกว่า 500 คนทั้งนั้น

เขียนรูปมา 30 ปี ถ้ามองย้อนกลับไปก็จะพบว่าหนทางช่างยากลำบาก ผมไม่ใช่คนที่ประสบความสำเร็จในระยะเวลาสั้นๆ ตอนเริ่มทำมันไม่รู้หรอกว่าจะให้อะไร แต่ทุกวันนี้การที่เด็กรุ่นหลังๆ เดินเข้ามาหา เข้ามาชื่นชม เป็นตัวตอบแล้วว่าสิ่งที่เราทำมันมีผลต่อสังคมยังไง นิยามเชยๆ ที่ผมพูดย้ำเสมอเวลาถูกเชิญไปบรรยายคือ ขยันๆ ไปเถอะ แล้วก็มุ่งเอาเสียอย่างเดียว อย่าจับปลาสองมือ เอาอะไรก็เอาสักอย่าง เอาให้แน่เอาให้จริง แล้วทำให้มันดีที่สุด”

เป็นประโยคทิ้งท้ายเข้มๆ ที่ ประทีป คชบัว เจ้าพ่อเซอร์เรียลิสม์เมืองไทย กล่าวไว้อย่างเด็ดเดี่ยว

หมายเหตุ : นิทรรศการ มโนมรรคา (Destiny to Imagination) โดย ประทีป คชบัว เปิดให้เข้าชมฟรีตั้งแต่วันนี้จนถึง 16 ต.ค. 2556 ณ ห้องนิทรรศการหมุนเวียนชั้น G พิพิธศิลปะไทยร่วมสมัย (MOCA BANKOK) ติดต่อสอบถาม 02-953-1005-7