ไวโอลินเก่า...คอลเลกชันชั้นครูของ เอนก ทับงาม

โดย...วันพรรษา อภิรัฐนานนท์ / ภาพ วีรวงศ์ วงศ์ปรีดี

จับใจกระไรเลยเมื่อได้ยินเสียงเส้นสายจากไวโอลินชั้นครู อาจารย์เอนก ทับงาม นักไวโอลินระดับปรมาจารย์ วัย 67 ปี อดีตอาจารย์พิเศษศิลปศึกษา โรงเรียนดอนเมืองจาตุรจินดา ปัจจุบันอาจารย์รับเชิญแสดงไวโอลินในโครงการระดับประเทศมากมาย วันนี้ถือโอกาสมาเยี่ยมและขอชมไวโอลินคู่กายของอาจารย์แบบไม่ให้เสียโอกาส

อาจารย์วางคันชักลงก่อนจะหันมายิ้มอย่างอารมณ์ดี นี่คือไวโอลินคู่ชีพที่ติดตามอาจารย์มาตลอดระยะเวลาหลายปี โดยเป็นไวโอลินไม้จากประเทศเยอรมนีที่มีอายุเก่าแก่ถึง 200 ปี โอ้โห! คงไม่ง่ายเลยที่จะได้มาครอบครอง

“ใช่ครับ ผมเองหากไม่ได้อยู่ในวงการไวโอลิน ก็คงไม่มีโอกาสเหมือนกัน” อาจารย์เล่า

ไวโอลิน เป็นเครื่องดนตรีที่ทำให้เกิดเสียงระดับเสียงสูงในกลุ่มเครื่องดนตรีคลาสสิกประเภทเครื่องสาย (String Instruments) ต้นกำเนิดมาจากโลกตะวันตก โดยเครื่องดนตรีตระกูลไวโอลินที่เล็กที่สุด ประกอบด้วย ไวโอลิน วิโอลา เชลโล และดับเบิลเบส เมื่อเล่นรวมกันเรียกวงเครื่องสาย (String) ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีหลักของวงออร์เคสตรา

สำหรับไวโอลินที่อาจารย์นำมาให้ชม เป็นคอลเลกชันที่เก็บสะสมตลอดทั้งชีวิตรวม 2030 ตัว ตัวเก่งเป็นไวโอลินเก่าแก่อายุ 200 ปีอย่างที่ว่า ทำขึ้นจากสกุลช่างแห่งราชสำนักเยอรมนีนิโคไล อาร์มันตี (Conser Vatury Violin) มีตราประทับราชสำนัก Straduart Germany ประทับไว้เป็นสำคัญ ราคาประเมินล่าสุด 5 แสนบาท

ครูเล่าว่า ไวโอลินไม้ที่มีอายุเก่าแก่จะให้เสียงที่หวานกว่า นุ่มนวลกว่า ละเมียดละไมกว่า นี่คือธรรมชาติของไม้ นั่นเป็นเหตุผลว่าทำไมจึงมีราคาแพง ไวโอลินไม้ยิ่งเก่ายิ่งแพงเพราะแห้งสนิท ยิ่งเก่ายิ่งแห้ง จึงให้เสียงที่หวานนุ่ม การสั่นสะเทือนของเสียงดี โดยไม้ที่จะนำมาใช้ทำไวโอลิน อย่างน้อยที่สุดต้องมีอายุไม่ต่ำกว่า 20 ปี นี่คือเกณฑ์เก็บไม้ขั้นต่ำ เนื่องจากไม้ต้องแห้งสนิทนั่นเอง

“ไม้ที่ประกอบขึ้นเป็นไวโอลิน ประกอบด้วย 4 ส่วน คือ ไม้แผ่นหน้า ไม้แผ่นหลัง ด้านข้างและหลังคอ ไม้แต่ละส่วนจะใช้ไม้ต่างชนิดกัน เพื่อประโยชน์สูงสุดการใช้งาน อย่างตัวนี้ไม้แผ่นหน้าเป็นไม้สน ไม้ยิ่งแก่ยิ่งมีอายุ ยิ่งมีอายุก็ยิ่งแห้ง ส่วนด้านข้างหลังคอหรือฟิงเกอร์บอร์ด ซึ่งต้องการความแข็งแรง ใช้เป็นไม้เมเปิล” ครูพูดถึงไวโอลินตัวโปรด

นอกจากไวโอลินตัวเก่ง อาจารย์ยังมีไวโอลินอีกมากมาย 2030 ตัวที่เก็บสะสมไว้ ราคาประเมินเฉลี่ยตัวละไม่ต่ำกว่าหลักแสนบาท ในวัยเกษียณนอกจากการสีไวโอลินที่รัก อาจารย์ยังเปิดอบรมการสีไวโอลินแก่บุคคลทั่วไป รวมทั้งรับซ่อมเครื่องสาย ซึ่งที่สุดได้กลายเป็นศูนย์แลกเปลี่ยนซื้อขายไวโอลินที่ดีที่สุดแห่งหนึ่งไป นี่เองที่มีส่วนช่วยให้ได้พบเจอกับไวโอลินที่ดีมากมาย

“เป็นสาเหตุที่ทำให้ผมได้พบเจอกับไวโอลินหลายต่อหลายตัวที่ไม่คิดว่าจะได้เจอ เป็นสาเหตุที่ทำให้ผมได้พบเจอกับมิตรรักนักเพลงหลายต่อหลายคน คนดีๆ ผ่านเข้ามาในชีวิต ไวโอลินดีๆ ผ่านเข้ามาให้ได้สัมผัส เป็นสาเหตุที่เกื้อกูลต่อชีวิตผมมาก”อาจารย์เอนก เล่าด้วยรอยยิ้ม

ส่วนสาเหตุที่รักหลงใหลในไวโอลิน อาจารย์เล่าว่า พ่อชอบสีไวโอลินกับเครื่องดนตรีไทยเดิม จึงได้ยินเสียงไวโอลินมาตั้งแต่น้อย ตัวอาจารย์เองเล่นดนตรีตั้งแต่อายุ 7 ขวบ คุ้นเคยและกลายเป็นความรักอย่างไม่ยาก ส่วนน้าแท้ๆ เล่นไวโอลินให้คณะละครเร่ ชื่อคณะแม่โอฤทธิ์ (อรุณ สิริวัฒนกุล) สมัยวัยรุ่นเตรียมหอบเสื้อผ้าหนีไปอยู่กับน้า เพื่อจะได้ติดสอยห้อยตามไปเล่นดนตรีกับคณะละครเร่แม่โอฤทธิ์ จวนเจียนจะได้ไปอยู่แล้ว

“คุณแม่รู้เข้ายังไงไม่ทราบ มาดักรออยู่ที่สถานีรถไฟ เจอสกัดดาวรุ่งเสียก่อน จึงไม่ได้ตามคณะไป ก็ยังคิดอยู่ว่าชีวิตจะต่างออกไปยังไงหนอ”อาจารย์เล่าอย่างอารมณ์ดี

อาจารย์เลิกเล่นไวโอลินไปนานมาก จนมาเจอครูดีเมื่ออาจารย์อายุได้ 40 กว่าปีแล้ว (คุณครูสุทิน เทศารักษ์) จึงจับคันสีอีกครั้ง คราวนี้จับไม่ปล่อย และกลายเป็นความรักแนบแน่น ที่ไม่เพียงสร้างความสุขความไพเราะแก่ตัวเองเท่านั้น แต่กระจายความสุขให้แก่ทุกผู้ทุกคน รวมทั้งการสรรค์สร้างประโยชน์จากไวโอลินในคุณูปการต่างๆ ตลอดเวลาที่ผ่านมา

อาจารย์บอกว่า ไวโอลินเป็นเพื่อนที่ดีเสมอ ช่วยคลายเหงา ช่วยสร้างอารมณ์สุข สร้างเพื่อนสร้างมิตร รวมทั้งสร้างสมาธิอย่างเลิศ ล่าสุดร่วมกับพระศรีญาณโสภณ (ปิยโสภณ) ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก ทำโครงการสอนไวโอลินเพนต์สีน้ำเสริมสมาธิ หรือในวันเสาร์อาทิตย์ที่โรงพยาบาลพญาไท 2 อาจารย์จะไปสีไวโอลินให้คนไข้ได้ผ่อนคลายเป็นการจิตอาสา และโครงการไวโอลินออนสตรีต สีไปสอนไปข้างถนน ให้ความรู้บุคคลทั่วไป โดยเฉพาะเยาวชน

“นี่ล่ะ...เรื่องจริงที่ว่า ดนตรีมีคุณทุกอย่างไป”

การดูแลรักษาไวโอลิน

1.ไม้กับความชื้น

ไม้ไม่สามารถรักษาสภาพตัวเองได้ถ้าถูกความชื้น คงพองหรือบวมเมื่อถูกความชื้นและหดตัวเมื่ออากาศแห้ง จึงต้องระมัดระวังในเรื่องความชื้นและความแห้งของอากาศ

2.อุณหภูมิ

อุณหภูมิทำให้ไม้ขยายและหดตัว ควรใช้กล่องไวโอลินแบบสุญญากาศอย่างดี และอย่าวางไว้ใกล้รังสีความร้อนหรือแสงแดด กล่องไวโอลินเกือบทุกชนิดบุด้วยวัสดุผิวด้านสีเข้ม ซึ่งมีผลต่อการดูดซับแสงและแปรเป็นความร้อน

3.การเดินทาง การขนส่ง และการถือ

ถ้าเดินทางโดยรถยนต์ อย่าวางเครื่องดนตรีในกระโปรงท้ายรถ จะได้รับความร้อนมาก เมื่อต้องส่งพัสดุภัณฑ์ให้คลายสายออกเล็กน้อย ใช้วัสดุนุ่มๆ บุที่หย่องทั้งสองด้านก่อน ควรเก็บในกล่องของมันเองเพื่อความปลอดภัย จากนั้นห่อในกล่องสำหรับส่งของ บุรอบๆ กล่องด้วยวัสดุสำหรับห่อกล่อง

ถ้าหกล้มในขณะถือเครื่องดนตรี คนส่วนใหญ่จะกอดกล่องไวโอลินไว้ข้างหน้า เพราะคิดว่าจะช่วยป้องกันไม่ให้เครื่องดนตรีแตกหัก น่าเสียดายว่ากลับทำให้พังมากขึ้น ควรใช้กล่องที่แข็งแรงซึ่งจะยึดไวโอลินให้ลอยอยู่ในกล่องเพื่อป้องกันอุบัติเหตุจากการล้มคว่ำหงาย พยายามหัดถือกล่องด้วยมือที่ไม่ถนัดให้ชิน เช่น ถ้าคุณเป็นคนถนัดขวาก็ถือด้วยมือซ้าย ซึ่งจะทำให้เหลือมือข้างที่ถนัดไว้ป้องกันตนเองได้

4.การทำความสะอาด

หลังการเล่นทุกครั้ง เช็ดตัวเครื่องและคันชักด้วยผ้านุ่มสะอาด ใช้เศษผ้าชุบแอลกอฮอล์ เพื่อขจัดการเกาะตัวของยางสนบนฟิงเกอร์บอร์ดและสาย ควรให้ผู้เชี่ยวชาญตรวจเช็กสภาพไวโอลินเป็นประจำทุกปี ช่างอาจปล่อยคราบบางอย่างไว้ และใช้น้ำยาเคลือบผิวทับลงไปบนคราบสกปรกโดยไม่จำเป็นต้องเอาออกก็ได้