ฝนซา ฟ้าใส ไปอุบลราชธานี

การกลับมา จ.อุบลราชธานี ครั้งนี้ ผมและเพื่อนสื่อมวลชนได้เข้าร่วมงานแถลงข่าวเปิดเทศกาลท่องเที่ยวฤดูหนาว

“ลอยโคมล่องโขง รับตะวันใหม่ก่อนใครในสยาม” โดยมี วันชัย สุทธิวรชัย ผวจ.อุบลราชธานี เป็นประธาน สถานที่จัดงานอยู่ริมแม่น้ำโขง บริเวณสวนสาธารณะดอนหินตั้ง อ.โขงเจียม เหตุผลที่หยิบยกประเด็นการได้เห็นพระอาทิตย์ขึ้นก่อนใครในประเทศนี้มาเป็นจุดขาย เพราะความได้เปรียบที่ว่า จ.อุบลราชธานี ถึงแม้จะอยู่ในภาคอีสาน แต่ว่ามีพื้นที่อยู่ฝั่งตะวันออกสุดของประเทศมากกว่าจังหวัดอื่นๆ หากดูจากแผนที่ประเทศไทยเราจะเห็น โดยมีแม่น้ำโขงกั้นพรมแดนระหว่างไทยกับลาว และจุดที่กำหนดให้เป็นตะวันออกสุดของประเทศคือ ผาชนะได อ.โขงเจียม พิกัดที่เส้นลองติจูด 105 องศา 37 ลิปดา 17 ฟิลิปดา นั่นจึงเป็นความได้เปรียบทางด้านกายภาพของที่ตั้ง จึงเป็นเหตุผลว่าใครที่มายืนอยู่บริเวณนี้จะได้เห็นพระอาทิตย์ขึ้นก่อนใครๆ ในประเทศนี้ ซึ่งหมายความว่า จ.อุบลราชธานี ฟ้าจะสว่างเร็วกว่าจังหวัดอื่นๆ แต่ในทางกลับกันก็จะมืดเร็วกว่าที่อื่นเช่นกัน นอกจากจะได้มาเห็นตะวันก่อนใครๆ แล้ว ทางจังหวัดยังเตรียมจัดงานไหลโคม ล่องโขง ที่ อ.โขงเจียม ด้วยพิธีต่อแสงตะวัน ส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ของคืนวันที่ 31 ธ.ค. 2555 ต่อเนื่องวันที่ 1 ม.ค. 2556 โดยจะมีการประดับโคมนักษัตรปีมะโรง (รูปงูใหญ่) และปีมะเส็ง (รูปงูเล็ก) และในช่วงกลางคืนจะมีการไหลโคมรูปงูใหญ่ลงในแม่น้ำโขงเพื่อส่งท้ายปีเก่า และทำบุญตักบาตรต้อนรับปีใหม่ของเช้าวันที่ 1 ม.ค. 2556 และในช่วงเวลาเดียวกันยังมีการจัดงานกาชาดจังหวัดอุบลราชธานี ที่บริเวณหน้าศาลากลางหลังเก่า ระหว่างวันที่ 28 ธ.ค. 2555-6 ม.ค. 2556 นักท่องเที่ยวที่เดินทางมาในช่วงนี้นับว่าคุ้มค่าจริงๆ ครับ วันรุ่งขึ้นชาวคณะตื่นแต่เช้ามาเฝ้ารอตะวันขึ้นก่อนใครเขาที่ผาแต้ม

อุทยานแห่งชาติผาแต้มได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 74 ของประเทศไทย เมื่อวันที่ 31 ธ.ค. 2534 มีพื้นที่ 340 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่บางส่วน 3 อำเภอ ได้แก่ อ.โขงเจียม ศรีเชียงใหม่ และโพธิ์ไทร ผาแต้มเป็นที่ราบสูงสลับกับภูเขาหินทราย จัดอยู่ในเขตที่ราบสูงโคราช และเป็นส่วนหนึ่งของแนวเทือกเขาพนมดงรัก ความสูงโดยเฉลี่ย 250300 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล มีแนวหน้าผาสูงชันขนานเลียบแม่น้ำโขง มีลานหินกว้างกระจายอยู่ทั่วไป ใกล้ที่ทำการอุทยานมีเส้นทางเดินลงไปดูภาพเขียนสีโบราณยุคก่อนประวัติศาสตร์ อายุไม่ต่ำกว่า 3,000 ปี กว่า 300 ภาพ นับเป็นกลุ่มภาพเขียนสีโบราณที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทย ลักษณะของภาพแบ่งได้เป็น 5 กลุ่ม ได้แก่ ภาพฝ่ามือ ภาพสัตว์ ภาพคน ภาพวัตถุสิ่งของเครื่องใช้ และภาพรูปทรงเรขาคณิต ในอดีตชาวบ้านเชื่อว่าผาแต้มเป็นเขตศักดิ์สิทธิ์ต้องห้าม เป็นแหล่งอาศัยของภูตผี เรียกว่า “ภูผาแห่งความตาย” แต่หลังจากที่คณะของ อ.ศรีศักร วัลลิโภดม แห่งภาควิชามานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยศิลปากร มาสำรวจพบ ก็ได้มีผู้คนเดินทางมาศึกษาเที่ยวชมมากขึ้น และได้ขึ้นทะเบียนผาแต้มเป็นโบราณสถานในปี 2525 นับว่าเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของ จ.อุบลราชธานี แต่ช่วงเวลาที่ดีสำหรับการถ่ายรูปภาพเขียนสี ผมแนะนำว่าควรจะเป็นช่วงบ่ายไปแล้ว หรือถ้าเป็นช่วงเช้าต้องเป็นวันที่ไม่มีแดด เพราะเงาของกิ่งไม้จะตกมาทับกับภาพเขียนสีจนมองไม่ค่อยชัด หรือถ้าแสงแดดแรงเกินไปสีของภาพเขียนจะดูจืดไม่เข้มเท่าไหร่

หากเรายืนอยู่บนผาแต้มแล้วมองลงไปด้านล่างริมแม่น้ำโขง จะมองเห็นไร่นาและหมู่บ้าน นักท่องเที่ยวทั่วไปอาจจะคิดว่าเป็นหมู่บ้านธรรมดาๆ แต่ความจริงแล้วไม่ธรรมดาครับ มีที่มาที่ไป สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท มหาวิทยาลัยมหิดล ศึกษาไว้ว่าชาวบ้านแห่งบ้านท่าล้ง หรือชนเผ่าบรู ชนเผ่าพื้นเมืองเดิมในสายวัฒนธรรมมอญเขมร คือ ชนเผ่าข่า (บรู) ชาวอีสานเรียกพวกที่อยู่ในป่าและใกล้ภูเขาว่า “ข่า” เป็นคำเรียกรวมๆ แต่เขาเรียกตนเองว่า “บลู” หรือ “บรู” ซึ่งแปลว่าภูเขา หรือคนที่อยู่ในป่าใกล้เขานั่นเอง ชนกลุ่มนี้มักอาศัยอยู่ตามป่าเขาตามแนวริ่มฝั่งแม่น้ำโขงทั้งฝั่งไทยและฝั่งลาว มีภาษาบรูเป็นภาษาพูดของตัวเอง แต่ไม่มีภาษาเขียน ชาวบรูเป็นชนเผ่าที่อพยพเข้ามาจากประเทศลาวประมาณ 100 ปีมาแล้ว และมีชาวส่วยส่วนน้อยอาศัยอยู่ด้วยกันอพยพมาจากบ้านหนองเม็ก ชาวป่าที่อพยพเร่ร่อน ทำไร่และเลี้ยงสัตว์ตามป่าเขาที่สูงบ้านลาดเสือ ชาวที่ราบอยู่ตามริมฝั่งแม่น้ำโขงและบ้านเวินขัน เนื่องจากถูกกดขี่และให้ทำงานหนัก อีกทั้งยังต้องเสียภาษีให้ฝรั่งเศส จึงอพยพข้ามแม่น้ำโขงมาอยู่ทางฝั่งไทยตามริมแม่น้ำโขง เช่น ที่บ้านเวินบึก บ้านท่าล้ง และบ้านหนองครก อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี ชนเผ่าบรูหรือข่านี้นับถือผีสาง มีทั้งผีประจำตัว ประจำครอบครัว ประจำตระกูล ประจำคุ้ม และประจำหมู่บ้าน ซึ่งความสำคัญลดหลั่นตามฐานะของผี เป็นเผ่าที่จารีตแปลกไปจากกลุ่มอื่น เช่น ถ้าบ้านไหนมีลูกชายจะไปขอสาวแต่งงานเป็นสะใภ้ จะไม่ให้สะใภ้ขึ้นบนบ้านของแม่สามีตลอดชีวิต และไม่ให้ใช้เครื่องใช้ส่วนตัวร่วมกัน เช่น กระจก หวี น้ำมันแต่งผม แป้ง ฯลฯ นอกจากนั้นความเชื่อทางไสยศาสตร์เกี่ยวกับภูตผีประจำตัวและบ้านมีบันไดขึ้นลง 2 ทาง คือ ขึ้นด้านหนึ่งแล้วไปลงอีกด้านหนึ่ง ส่วนการไปจีบสาวหากขึ้นลงบันไดไม่ถูกด้าน อาจจะต้องทนนั่งคุยกับพ่อแม่ของเธอตลอดคืน ดีนะที่วันนั้นผมไม่ได้แอบขึ้นบ้านสาวที่ไหน ไม่งั้นป่านนี้คงยังไม่ได้กลับกรุงเทพฯ ฮ่าๆ

 

ก่อนปิดทริปนี้คณะของเราได้เข้าร่วมงาน “ทอฝ้ายเป็นสายบุญจุลกฐินฉลองพุทธชยันตี 2600 ปี ประจำปี 2555” ที่วัดไชยมงคล ร่วมกับสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดอุบลราชธานี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง บรรยากาศในงานเป็นไปอย่างคึกคัก ผู้คนล้นหลาม มีชาวบ้านและนักเรียนนักศึกษาเข้ามาร่วมมากมายจนวัดแคบไปถนัดตา ภายในงานยังแบ่งเป็นฐานการเรียนรู้ถึง 9 ฐาน ให้นักเรียนได้เข้าไปศึกษาหาความรู้จากคนเฒ่าคนแก่ที่มานั่งทำจุลกฐินตามฐานต่างๆ เริ่มตั้งแต่

ฐานการเรียนรู้ที่ 1.ปลูกฝ้ายเป็นสายบุญ คือ ขั้นตอนการปลูกและดูแลรักษาต้นฝ้าย

ฐานการเรียนรู้ที่ 2.เก็บฝ้ายสายธารบุญ คือ การเก็บปุยฝ้ายสีขาวออกจากสมอฝ้ายที่แก่

ฐานการเรียนรู้ที่ 3.อิ้ว ดีด ล้อ เข็นฝ้ายสายธารธรรม คือ การคัดแยกเมล็ด ทำให้เป็นปุยฟู ม้วนให้เป็นหลอด เข็นให้เป็นเส้นฝ้าย

ฐานการเรียนรู้ที่ 4.เปีย ปั่นฝ้ายสายศรัทธา คือ การทำให้เป็นไจ ปั่นใส่หลอดเตรียมใส่กระสวย

ฐานการเรียนรู้ที่ 5.กวัก ค้น สืบฝ้ายสายใยบุญ คือ การดึงเอาเส้นด้ายจากกงแล้วนำไปขึงกับเครือ ไปจนถึงกระบวนการร้อยด้ายยืนเข้ารูเขา สอดด้ายยืนกับรูฟืม

ฐานการเรียนรู้ที่ 6.ต่ำหูก ผูกสายธรรม คือ ขั้นตอนการถักทอให้เป็นผืนผ้า

ฐานการเรียนรู้ที่ 7.ตัดเย็บ เก็บสายใย คือ ขั้นตอนการตัดเย็บให้เป็นผ้าผืนใดผืนหนึ่ง คือ สบง จีวร หรือสังฆาฏิ หรือทั้งหมด

ฐานการเรียนรู้ที่ 8.ย้อมด้วยสายพระธรรม คือ ขั้นตอนนำเอาผ้า สบง จีวร หรือสังฆาฏิที่ตัดเย็บเรียบร้อยแล้ว นำไปย้อมด้วยสีธรรมชาติ

ฐานการเรียนรู้ที่ 9.มหาบุญจุลกฐิน พิธีทอดกฐิน

ทั้งหมดทุกขั้นตอนต้องทำให้เสร็จภายในวันเดียวตามประเพณีปฏิบัติ