โลกของคนบ้าผู้น่ารัก

โดย...อินทรชัย พาณิชกุล

โรงพยาบาลสวนสราญรมย์ อ.พุนพิน จ.สุราษฎร์ธานี ยังเป็นเพียงโรงพยาบาลที่ตั้งโดดเด่นบนเนินเขาเตี้ยๆ ซึ่งทางปักษ์ใต้เรียกว่าควน หรือควนพุนพิน ภูมิทัศน์สงบงาม เบื้องล่างแลเห็นแม่น้ำตาปีไหลเชี่ยว อาคารอำนวยการ หอผู้ป่วยชายหญิงยังเป็นเรือนไม้ยกพื้นสูง มุงสังกะสี กระจัดกระจายอยู่ท่ามกลางแมกไม้สูงรกครึ้มอุดมสมบูรณ์

บรรยากาศพาฝัน แต่คนแถบนั้นเรียกว่าโรงพยาบาลบ้า !

เพราะที่นี่คือสถานบำบัดเยียวยาผู้ป่วยโรคจิตและผู้ป่วยที่มีอาการทางประสาทนับพันชีวิต คนแล้วคนเล่าถูกจับส่งเข้ามาในสภาพคลุ้มคลั่ง เสียสติ เพ้อ โวยวาย ฟุ้งซ่าน ต่างได้รับการรักษาด้วยสารพัดวิธี ตั้งแต่ยากล่อมประสาทขนานใหญ่ จนถึงชอร์ตด้วยไฟฟ้า

บางคนโชคร้าย ถูกลืม ถูกทอดทิ้ง หลายคนโชคดี หายป่วยกลับบ้าน คืนสู่สังคมอย่างเป็นปกติสุข

กิติกร มีทรัพย์ ในขณะนั้นเพิ่งเข้ารับราชการหมาดๆ ในตำแหน่งนักจิตวิทยา เขาย่างกรายสู่ดินแดนที่ผู้คนส่วนใหญ่ไม่ปรารถนา ทำหน้าที่สืบเสาะ สังเกต วิเคราะห์ และค้นหาปมใจของผู้ป่วย แล้วรายงานผลให้หมอเจ้าของไข้ทราบ เพื่อประโยชน์ประกอบการรักษา

 

เล่าเรื่องจากเรือนคลั่ง สำนักพิมพ์มติชนเล่มนี้ เกิดขึ้นจากการร้อยเรียงเรื่องราวที่ได้ประสบพบเห็นมาตลอด 4 ปี (พ.ศ. 25102514) ของผู้เขียน ถ่ายทอดออกมาเป็น 20 เรื่องสั้น สะท้อนให้เห็นถึงความรุนแรง สภาวะกดดัน ความมุทะลุของผู้ไม่อาจควบคุมจิตใจตัวเองได้ รวมถึงความเห็นอกเห็นใจกันระหว่างเพื่อนร่วมชะตากรรม ฉากชีวิตอันงดงามน่าประทับใจของกลุ่มคนที่สังคมตัดสินว่าวิปลาสฟั่นเฟือน

“เรือนคลั่งเป็นที่ทำงานหลักๆ ของผม เป็นเหมือนสถานีแรกรับผู้ป่วยที่เพิ่งส่งตัวมาดูอาการโรคจิตเภท อาการทางประสาทต่างๆ เจอทุกประเภทจริงๆ แบบชนิดที่เขาเรียกกันว่าคนบ้าห้าร้อยจำพวก มีทั้งน่าสังเวชใจ น่าสงสาร น่าตลกขบขัน น่ากลัว

ที่นี่ผมได้เห็นทุกแง่มุมของชีวิต ความดีงาม ความโหดร้าย โศกเศร้าหดหู่ ตลก สนุกสนาน ซาบซึ้งประทับใจ”

บรรยากาศเรือนคลั่งชวนให้รู้สึกวังเวง เหมือนฉากในภาพยนตร์ระทึกขวัญ หอผู้ป่วยแห่งนี้ปลูกสร้างเป็นเรือนไม้เล็กๆ ติดซี่กรงเหล็กไว้ทุกห้อง มีเพียงช่องระบายอากาศเล็กๆ สำหรับหายใจ และช่องใต้ประตูไว้สอดจานอาหารและน้ำดื่ม และคนที่อยู่ในนั้นต่างตกอยู่ในสภาวะควบคุมตัวเองไม่ได้ ส่งเสียงร้องโหยหวน บางครั้งถึงขั้นพังข้าวของทำร้ายตัวเอง

“คนภายนอกกลัวโรงพยาบาลบ้า เพราะอิทธิพลของคำร่ำลือ อิทธิพลของสื่อต่างๆ ไม่ว่าละคร ภาพยนตร์ มันไม่โหดร้ายขนาดนั้น ผมเตรียมตัวเตรียมใจไว้แล้ว ทั้งในทางปฏิบัติ และในทางทฤษฎี ไม่เครียดนะ มีประหลาดใจบ้าง เวลาเจอพฤติกรรมแปลกๆ สารพัดของคนไข้ แต่เราก็ต้องวางใจให้เป็นกลาง คิดว่าเขาเป็นผู้ป่วยที่ต้องได้รับการรักษา

ครูอาจารย์ท่านสั่งสอนกำชับเสมอว่าเมื่อเสร็จงานแล้วให้เก็บใส่ลิ้นชักไว้ พรุ่งนี้ค่อยว่ากันใหม่ หมายถึงไม่เอาเรื่องงานกลับบ้าน มาปนกับชีวิตส่วนตัว ไม่งั้นวุ่นวายตายชัก” ผู้เขียนในวัยเกษียณ แต่ยังดูแข็งแรง มีชีวิตชีวา เล่าด้วยน้ำเสียงกลั้วหัวเราะ

 

ถึงอย่างนั้น กิติกรก็ยืนยันเสียงแข็งว่าคนบ้าไม่ได้บ้าตลอดเวลา 365 วัน ตลอด 24 ชั่วโมง บางช่วงบางเวลาเมื่อได้รับการรักษาด้วยยา ด้วยการบำบัดในรูปแบบต่างๆ ทั้งวาดรูป เย็บปักถักร้อย ปลูกต้นไม้ทำสวน นั่งสมาธิ ก็อาจกลายมาเป็นคนละคน พูดจารู้เรื่อง เข้าใจง่าย แลกเปลี่ยนความคิดเห็น โต้เถียง ถึงขั้นกระทำสิ่งที่คนดีๆ เห็นแล้วอาจต้องคารวะ

ยกตัวอย่างเรื่องคนค้างคาว เมื่อวันดีคืนดี อัศวินแห่งรัตติกาลโผล่มาจากไหนไม่รู้ มาเล่าเรื่อง แนะนำ ชี้ช่องทางอันเป็นประโยชน์แก่นักจิตวิทยาหนุ่มที่เพิ่งมารับหน้าที่วันแรกๆ ก่อนจากไปในความมืด เรื่องมาดามเอ็กซ์ เมื่อผู้ป่วยสาวรายหนึ่งเปิดเผยถึงเหตุผลที่เธอหัวเราะลั่น ในขณะที่คนอื่นร้องห่มร้องไห้น้ำตาแตก ขณะชมภาพยนตร์เรื่องดัง

บินหลาหน้าร้อน ฉายภาพอันซาบซึ้งตรึงใจของการดูแลกันและกันระหว่างเพื่อนร่วมชะตากรรม รวมถึงหัวอกของผู้ป่วยคนหนึ่ง ในฐานะพ่อที่ปรารถนาจะกลับไปเจอหน้าลูกน้อยอีกครั้ง จีห่อ วีรกรรมน่าสรรเสริญของคนบ้าผู้น่าสงสาร แต่หัวจิตหัวใจยิ่งใหญ่กว่ามหาสมุทร ไคลที โศกนาฏกรรมแสนเศร้าของผู้ป่วยสาวที่หลงรักดวงตะวัน ฯลฯ

ทุกฉาก ทุกตอน ทุกตัวละคร ถูกเล่าเรื่องอย่างตรงไปตรงมา บนพื้นฐานของการมองโลกในแง่ดี ปราศจากอคติใดๆ ต่อทั้งผู้ป่วยโรคจิตและระบบสาธารณสุขในยุคสมัยนั้น

นักจิตวิทยาชื่อดังคนนี้ยอมรับว่าจงใจนำเสนอแง่มุมที่มีแต่ความสุข ความงดงาม มีคุณค่าในตัวมนุษย์ของคนเหล่านั้น ออกมาให้เป็นเรื่องที่น่าอ่าน น่าคิด ทั้งสุข ทุกข์ คลุกเคล้ากันไปเฉกเช่นชีวิตจริง

“ไม่ว่าคนปกติ คนบ้า ก็เป็นมนุษย์เหมือนกัน และความเป็นมนุษย์มีคุณค่าจริงๆ แต่มนุษย์ด้วยกันมักมองไม่เห็น สังคมถึงเป็นแบบนี้ ถ้าทุกคนมองคนอื่นในแง่ดี มองให้เห็นคุณค่าในตัวผู้อื่น ไม่ตัดสินคนที่ภายนอก โลกจะน่าอยู่กว่านี้ครับ”