เทอร์คอยส์... อัญมณีแห่งท้องฟ้า

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

เทอร์คอยส์ หรือพลอยสีขี้นกการเวก รู้จักและมีการใช้กันอย่างแพร่หลายนับตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณ (3,000 ก่อนคริสตกาล) โดยเฉพาะในแถบอเมริกาใต้ ซึ่งมีชนพื้นเมืองบางเผ่าที่มีความเชื่อในโชคลางเกี่ยวกับการสวมใส่เทอร์คอยซ์ ว่าสามารถคุ้มครองไม่ให้เกิดอันตรายขณะที่ขี่ม้าได้

เทอร์คอยส์ เป็นอัญมณีประจำเดือน ธ.ค. อัญมณีประจำวันเสาร์ และอัญมณีครบรอบแต่งงานปีที่ 11 ด้วย

Turquoise แปลว่า หินจากตุรกี (Turkish Stone) โดยนักรบชาวยุโรปที่เดินทางไปร่วมรบในสงครามครูเสดได้นำอัญมณีชนิดนี้กลับมา สีของเทอร์คอยส์มีตั้งแต่สีฟ้าไปจนถึงสีเขียวอมเทา แต่ที่นิยมมากที่สุดและมีคุณภาพดีที่สุดคือ สีฟ้าของท้องฟ้า และโดยทั่วไปลักษณะในเนื้อพลอยมักจะมีลายเส้นบางๆ พาดพันไปมาเป็นลวดลายสวยงามเหมือนใยแมงมุม

ชาวอียิปต์และชาวแอซเท็ก (Aztec) ชนเผ่าพื้นเมืองที่อยู่ทางตอนเหนือของเปรูเชื่อว่า เทอร์คอยส์ เป็นสัญลักษณ์ของความรุ่งเรือง ชาวแอซเท็กใช้เทอร์คอยส์ประดับหน้ากากที่ใช้ประกอบพิธีกรรมต่างๆ เช่น พิธีเรียกฝน ชาวมุสลิมใช้เทอร์คอยส์มาประดับคู่กับไข่มุกบนหมวกโพกศีรษะเพื่อคุ้มครองตนจากสิ่งชั่วร้าย ชาวอินเดียนแดงเชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งท้องฟ้า ทำให้ยิงธนูได้แม่นขึ้น

ผู้ที่ขี่ม้าในสมัยก่อนนิยมพกติดตัวไว้เพื่อป้องกันการตกม้า ปัจจุบันคนที่ใช้เทอร์คอยส์คือ ผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับเครื่องบิน หรืออาชีพอื่นที่อาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย เชื่อกันว่า เทอร์คอยส์ที่ดีที่สุดอยู่ ณ ดินแดนที่ปลายสายรุ้ง

เทอร์คอยส์ มีความแข็งไม่สูง เทอร์คอยส์ธรรมชาติที่พบจะมีเนื้อร่วนซุยไม่สามารถเจียระไนได้ ดังนั้นเทอร์คอยส์ที่ซื้อขายกันในท้องตลาด จึงมักจะผ่านการปรับปรุงคุณภาพมาแล้วแทบทั้งสิ้น ที่นิยมคือการอัดด้วยสารโพลีเมอร์เข้าไปในเนื้อพลอย เพื่อเพิ่มความคงทนแข็งแรง

แต่ก็มีไม่น้อยที่พบว่ามีการย้อมสี หรืออัดด้วยโพลีเมอร์สี ซึ่งไม่เป็นที่ยอมรับในตลาด นอกจากนั้นยังมีเทอร์คอยซ์เทียมปะปนอยู่ในท้องตลาดอีกเป็นจำนวนมาก การจะเลือกซื้อเทอร์คอยส์ จึงควรอาศัยความระมัดระวังเป็นพิเศษ

การดูแลรักษาเครื่องประดับเทอร์คอยส์ควรแยกเก็บจากเครื่องประดับพลอยชนิดอื่นๆ เนื่องจากความแข็งที่ต่ำกว่ามากจะทำให้เกิดรอยขูดขีดบนผิวเทอร์คอยส์ได้ง่ายๆ ต้องหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับน้ำมัน น้ำหอม สารเคมีทำความสะอาดต่างๆ เวลาทำความสะอาดต้องหลีกเลี่ยงการใช้น้ำยา ให้ใช้แค่น้ำอุ่นและรีบเช็ดให้แห้งด้วยผ้านิ่มๆ ก็เพียงพอ และเก็บไว้ในถุงซิป ป้องกันการออกซิแดนต์ หากต้องการฉีดน้ำหอมหรือทาครีมบำรุงผิว ควรทิ้งระยะสักครู่ก่อนใส่เทอร์คอยส์ เพราะอาจทำให้สีเปลี่ยนแปลงได้