เมียนมาร์ ประชากรแห่งอาเซียน

โดย...รศ.ดร.วิพรรณ ประจวบเหมาะ

สัปดาห์นี้ยังคงร่วมกับอาจารย์ ดร.วิราภรณ์ โพธิศิริ นำเสนอภาพของประชากรประเทศต่างๆ ในอาเซียนกันต่อนะคะ ลองหันมาดูประเทศใกล้บ้าน คือ เมียนมาร์ หรือที่เราเรียกกันติดปากว่า พม่า ซึ่งจากข้อมูลล่าสุดที่นำเสนอโดย Population Reference Bureau (PRB) ในปี พ.ศ. 2555 เมียนมาร์มีประชากรทั้งสิ้นประมาณ 54.6 ล้านคน มีจำนวนประชากรมากเป็นอันดับที่ 5 ของภูมิภาค มีอัตราการเพิ่มของประชากรประมาณร้อยละ 1.1 ต่อปี สังคมพม่ายังเป็นสังคมชนบท มีระดับความเป็นเมืองยังไม่สูงนัก เช่นเดียวกันกับสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และกัมพูชา เมียนมาร์เป็นอีกประเทศหนึ่งที่อยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านทางประชากร สามารถลดภาวะการเกิดจากที่สตรีคนหนึ่งมีลูกโดยเฉลี่ย 45 คน เมื่อประมาณ 30 ปีที่แล้ว เหลือประมาณ 2.3 คนต่อสตรี 1 คนในปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม เมื่อเทียบกับประเทศส่วนใหญ่ในภูมิภาคอาเซียน พม่ายังคงมีภาวการณ์ตายของทารกหรือการตายของเด็กในช่วงขวบปีแรกค่อนข้างสูง เมื่อพิจารณาถึงอายุคาดหมายการคงชีพจากข้อมูลของ PRB แสดงให้เห็นว่า ผู้หญิงพม่ามีอายุคาดหมายเฉลี่ยประมาณ 67 ปี ส่วนผู้ชายประมาณ 61 ปี ใกล้เคียงกับความยืนยาวของชีวิตของประชากรในลาวและกัมพูชา ขณะนี้ประชากรของเมียนมาร์เกือบร้อยละ 70 อยู่ในวัยแรงงาน จึงไม่น่าแปลกใจที่แรงงานชาวพม่าจะเป็นแรงงานข้ามชาติกลุ่มใหญ่ที่สุดจากประเทศเพื่อนบ้านที่เข้ามาทำงานอยู่ในประเทศไทยในขณะนี้

เมื่อพิจารณาระดับการพัฒนามนุษย์ จากข้อมูลของสำนักงานโครงการเพื่อการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ ปี พ.ศ. 2554 จัดให้เมียนมาร์อยู่ในกลุ่มประเทศที่มีระดับการพัฒนามนุษย์ค่อนข้างต่ำ อยู่ในอันดับที่ 149 จาก 187 ประเทศทั่วโลก โดยในด้านการศึกษานั้น ประชากรเมียนมาร์มีการศึกษาโดยเฉลี่ยเพียงแค่ประมาณ 4 ปี ทั้งยังมีระดับรายได้ประชาชาติต่อหัวต่ำที่สุดในภูมิภาคอาเซียน

ปัจจุบันแม้ว่าเมียนมาร์จะมีประชากรในวัยแรงงานเป็นจำนวนมาก แต่คุณภาพของแรงงานยังไม่สูงนัก การพัฒนาคุณภาพประชากรจึงเป็นประเด็นท้าทายที่สำคัญประการหนึ่งของประเทศ นอกจากนี้ประเด็นด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ เป็นประเด็นท้าทายที่สำคัญต่อคุณภาพชีวิตของประชากรอีกเช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นการตายของมารดาจากการคลอดบุตร และการตายของทารกที่ยังอยู่ในระดับสูงสะท้อนถึงการไม่สามารถเข้าถึงบริการด้านอนามัยแม่และเด็กได้อย่างทั่วถึง การที่สตรีส่วนหนึ่งยังไม่สามารถเข้าถึงบริการการวางแผนครอบครัวเพื่อเว้นระยะการมีบุตร ปัญหาจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และเอดส์ ปัจจุบันรัฐบาลพม่าโดยการสนับสนุนของกองทุนประชากรแห่งสหประชาชาติพยายามรณรงค์และเร่งรัดพัฒนางานด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ของประเทศ

ประเด็นที่น่าสนใจอีกประเด็นหนึ่งคือ เมียนมาร์กำลังกลับมาให้ความสำคัญกับเรื่องของข้อมูลทางประชากรเพื่อการวางแผนพัฒนาประเทศและพัฒนาคน ด้วยการวางแผนที่จะทำสำมะโนประชากรหรือนับคนทั้งหมดของประเทศในอีก 2 ปีข้างหน้า หลังจากที่เคยเก็บข้อมูลครั้งล่าสุดในปี พ.ศ. 2528 การนับคนในเมียนมาร์คงไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะประชากรมีหลากหลายกลุ่ม และบางส่วนยังอยู่ในพื้นที่ทุรกันดารห่างไกล คงต้องใช้การร่วมแรงร่วมใจทั้งภายในประเทศและการสนับสนุนจากองค์การระหว่างประเทศอย่างมากเช่นกัน นอกจากนี้ เมียนมาร์ยังมีการดำเนินการสำรวจต่างๆ อีกหลายชุด เช่น อนามัยการเจริญพันธุ์ ประชากรสูงอายุ เป็นต้น ฐานข้อมูลประชากรที่ทันสมัย เที่ยงตรง จึงเป็นเรื่องที่สำคัญต่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนโดยเฉพาะอย่างยิ่งภายใต้บริบทของการก้าวสู่ประชาคมอาเซียน ประเทศไทยเราเองอย่าได้ชะล่าใจ เพราะขณะนี้ข้อมูลทางประชากรที่เราเคยเก็บมาอย่างดีในอดีตด้วยการสำรวจต่างๆ เพื่อสะท้อนถึงสภาวการณ์ทางประชากรที่สำคัญ ไม่ว่าจะเป็นภาวะการเกิด การตาย หรือการย้ายถิ่น มีความขาดช่วง ขาดการรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบ หากขาดข้อมูลพื้นฐานเหล่านี้น่าเป็นห่วงว่าเราจะใช้อะไรเป็นฐานในการวางแผนอนาคตของประเทศ ฝากท่านผู้อ่านช่วยกันคิดหาคำตอบด้วยนะคะ?