โมคา แบ็งค็อก พิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย ... เสียดายคนตายไม่ได้ดู

โดย...อินทรชัย พาณิชกุล / ภาพ ณัฐ์ฐิติ อำไพวรรณ

โมมา...โมคา... ได้ยินชื่อประมาณนี้มานาน ในที่สุดที่บ้านเราก็มีกับเขาแล้วฮิ้วววววว

ช่างนับเป็นโชคดีของคนไทยผู้รักงานศิลปะจริงๆ ...

เมื่อ บุญชัย เบญจรงคกุล ประธานกรรมการบริหารกลุ่มยูคอม เจ้าของเครือข่ายมือถือดีแทค ซึ่งเป็นที่รู้จักในฐานะมหาเศรษฐีหัวใจอาร์ติสต์ นักสะสมงานศิลปะระดับแถวหน้า ได้เปิด พิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย หรือ โมคา (Museum of Contemporary Art : MOCA)ที่ต้องขอเพิ่มเติมว่าควรพะท้ายเอาไว้ด้วยว่า“โมคา แบงค็อก” ไม่งั้นจะไปสับสนกับพิพิธภัณฑ์ร่วมสมัยในแคลิฟอร์เนียเอาได้

ที่โมคา แบงค็อก จัดแสดงผลงานศิลปะของศิลปินชื่อดังของไทย ที่บุญชัยเก็บรวบรวมสะสมมานานกว่า 35 ปี เผยแพร่สู่สายตาสาธารณชนให้ได้สัมผัสความงดงามของศิลปะไทย

เกือบครึ่งค่อนชีวิต ชื่อของบุญชัยเบญจรงคกุล นับเป็นอีกคนหนึ่งที่ได้สร้างคุณูปการมหาศาลแก่วงการศิลปะไทยร่วมสมัย ภายใต้บทบาทนักสะสมงานศิลปะ เขาอุปถัมภ์ค้ำชูศิลปินไทยด้วยการยกย่องชื่นชมและให้เกียรติตั้งแต่ไปเยี่ยมเยียนให้กำลังใจเหล่าบรรดาศิลปินอาวุโส เป็นประธานในพิธีเปิดนิทรรศการศิลปะของศิลปินหน้าใหม่ ตลอดจนอุดหนุนซื้อรูปผลงานของศิลปินที่มีฝีไม้ลายมือโดดเด่น

ทั้งหมดนี้เป็นส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการทำให้คนทำงานศิลปะมีเรี่ยวแรง มีกำลังใจในการสร้างสรรค์ผลงานต่อไป

ผลงานศิลปะที่สะสมไว้นับพันชิ้น ซึ่งมาจากการคัดสรรด้วยสายตาอันเฉียบคมผสมกับรสนิยมวิไล การันตีจากผู้คนในแวดวงศิลปะแล้วว่าเป็นผลงานศิลปะที่หาดูได้ยาก และไม่เคยมีใครเคยเห็นจากที่ไหนมาก่อนแน่นอน

“การทำพิพิธภัณฑ์นี่ไม่ใช่มีเงินอย่างเดียวถึงจะทำได้ ขอใช้คำว่า Passion ผมเรียกมันว่าความลุ่มหลง แค่รักอย่างเดียวไม่พอ ไม่งั้นทำไม่ได้ถึงขนาดนี้ เคยได้ยินเพลงหนึ่งร้องว่า ความรักว่าร้าย ความหลงยิ่งร้ายกว่า หลงเธอเจียนบ้า คือมันยิ่งกว่ารัก ผมลุ่มหลงงานศิลปะถึงขั้นเวลานอนก็ฝันถึงงานศิลปะ” บุญชัย หัวเราะอารมณ์ดี ขณะนั่งจิบกาแฟโรยกลิ่นหอมฉุย บริเวณโถงชั้นล่างของพิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็นอาคารสไตล์โมเดิร์นสูง 5 ชั้น บนพื้นที่ทั้งหมด 2 หมื่นตารางเมตร จัดแสดงผลงานจิตรกรรมและประติมากรรมของศิลปินชื่อดังของเมืองไทยและต่างประเทศกว่า 500 ชิ้น

 

ชั้นที่ 1 ห้องนิทรรศการหมุนเวียน 2 ห้อง และห้องแสดงงานของศิลปินอาวุโส 2 ท่าน คือ ศ.เกียรติคุณ ชลูด นิ่มเสมอ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ประดับประดาภาพจิตรกรรมอันสะท้อนชีวิตชนบทของสังคมไทย และไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ศิลปินชั้นเยี่ยม สาขาประติมากรรม แสดงผลงานประติมากรรมรูปสัตว์ในอิริยาบถต่างๆ อันเลื่องชื่อ

ชั้นที่ 2 ห้องแสดงผลงานแนวศิลปะไทยประยุกต์ อันประกอบด้วยเรื่องราวทางสังคมวิทยาและพุทธปรัชญา คละเคล้าผสมผสานผลงานของศิลปินรุ่นใหม่และศิลปินอาวุโสผู้มีชื่อเสียงหลายท่าน วุฒิกร คงคา ศรีวรรณ เจนหัตถการกิจ เริงศักดิ์ บุญยวาณิชย์กุล เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ประเทือง เอมเจริญ ปัญญา วิจินธนสาร ปรีชา เถาทอง กมล ทัศนาญชลี สุวรรณีสารคณา ธงชัย รักปทุม เฉลิม นาคีรักษ์ เมืองไทย บุษมาโร ลำพู กันเสนาะ ธณฤษภ์ ทิพย์วารี อนุพงษ์ จันทร ฯลฯ ละลานตาด้วยผลงานจิตรกรรมขนาดใหญ่หลากหลายแนวอันน่าตื่นตาตื่นใจ

ชั้น 3 ห้องแสดงผลงานศิลปะเชิงความคิดฝันและจินตนาการของศิลปินชั้นนำหลายท่าน อาทิ สมพงษ์ อดุลย์สารพันธุ์ ประทีปคชบัว สมภพ บุตรราช จักรพันธุ์ โปษยกฤตช่วง มูลพินิจ ทวี รัชนีกร เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีห้องนิทรรศการขุนช้างขุนแผน ผลงานของ เหม เวชกร และสุขี สมเงิน

ชั้นที่ 4 จัดแสดงผลงานที่ขึ้นชื่อว่าหาดูได้ยากจากของศิลปินเอกแห่งยุค ทั้งที่ล่วงลับและยังมีชีวิตอยู่ ไม่ว่าจะเป็น เฟื้อ หริพิทักษ์ เหมเวชกร ทวี นันทขว้าง คิด โกศลวัฒน์ สนั่นศิลากร มณเฑียร บุญมา อังคาร กัลยาณพงศ์ อนันต์ ปาณินท์ สุจริต หิรัญกุล ดำรง วงศ์อุปราช จ่าง แซ่ตั้ง ไพโรจน์ สโมสร นพรัตน์ลิวิสิทธิ์ จำรัส พรหมมินทร์ สวัสดิ์ ตันติสุข ม.ล.ปุ่ม มาลากุล แนบ โสตถิตพันธุ์ จรูญ บุญสวน ทั้งยังรวบรวมผลงานของ ถวัลย์ ดัชนี ทั้งจิตรกรรมสีน้ำมันบนผ้าใบ ภาพวาดลายเส้น ไม้แกะสลัก และศัสตราวุธนับร้อยชิ้น

“งานพวกนี้คุณจะไปหาดูได้ที่ไหน ผลงานศิลปะดีๆ อยู่ในมือนักสะสม ไม่ใช่ว่าจะไปสะกิดขอดูเขาได้ง่ายๆ ถ้าไม่สนิทแนบแน่นกัน เป็นใครมาจากไหนไม่รู้ มีหวังโดนตะเพิด แต่ที่นี่อยากดูงานอาจารย์ถวัลย์ว่าดุจริงไหม มาดูเลย มีเป็นร้อยๆ ชิ้น อยากดูงานนู้ดหาชมยากของอาจารย์จรูญ บุญสวน งานดรออิงของอาจารย์เฟื้อหริพิทักษ์ ดอกบัว ของอาจารย์ทวี นันทขว้าง ที่เขาว่าสวยนักสวยหนา ความงดงามของใบหน้าผู้หญิง ผลงานอาจารย์จักรพันธุ์ โปษยกฤตทิวทัศน์ทะเลของ ม.ล.ปุ่ม มาลากุล หรืองานที่หาดูไม่ได้จากที่ไหนอีกแล้วของ คิด โกศลวัฒน์ สุจริต หิรัญกุล รวมถึงงานเด่นๆ ของศิลปินชื่อดังในยุคนี้ มาดูให้ตาถลนเลย มีตั้ง 5 ชั้น เดินวนสักรอบสองรอบก็ต้องมีรูปไหนโดนใจบ้างแหละ”

นอกจากนี้ ชั้นเดียวกันยังมีห้องไตรภูมิ แสดงผลงานภาพไตรภูมิแนวร่วมสมัย ขนาดสูง

8 เมตร จำนวน 3 ภาพ ของ 3 ศิลปิน คือ สมภพ บุตรราช ปัญญา วิจินธนสาร และประทีปคชบัว กล่าวถึงสวรรค์ โลก นรก ผ่านฝีแปรงและภาพวาดอันวิจิตรตระการตา ยิ่งใหญ่อลังการที่สุด

และชั้นที่ 5 นำเสนอนิทรรศการศิลปะนานาชาติร่วมสมัยจากหลายประเทศทั่วโลก รวมทั้งศิลปะแนวโรแมนติกยุควิกตอเรียนที่มีอายุกว่า 200 ปี ซึ่งหาชมได้ยากในประเทศไทย

“ผมหลงใหลงานศิลปะไทย งดงามอ่อนช้อย ผมสะสมงานศิลปินมาตั้งแต่บางคนยังเป็นนักศึกษา ไปพูดคุย อ้อนวอนขอซื้อภาพแก เดี๋ยวนี้เป็นครูบาอาจารย์ บ้างก็เป็นศิลปินแห่งชาติก็หลายคน อาจารย์ถวัลย์ ดัชนี เคยบอกผมว่า ในเมืองไทย นอกจากคุณบุญชัย ไม่เคยเห็นใครเสียสละไปเปิดงานให้ศิลปินหน้าใหม่ ใครเชิญผมไปหมด ทุกครั้งผมจะซื้อประเดิมเหมือนเป็นการให้กำลังใจเขา ผมอยากให้เขาดีใจ เพราะเขากำลังสร้างสิ่งสวยงามให้กับโลก

“ตอนที่ผมซื้องานศิลปินโนเนม ผมก็ถามเรียนจบไปแล้วไปทำอะไรต่อ ถ้าเขาวาดรูปต่อ ผมจะจับตามองเส้นทางเขา แต่ถ้าบอกผมจะไปอยู่บริษัทเอเยนซี ผมจะเฉยๆ เพราะงานคุณอีกหน่อยจะสูญพันธุ์ มีกฎตายตัวอยู่ว่าศิลปินของจริงนั้น ต้องวาด 400 รูปขึ้นไป มันแสดงถึงความหลงใหล หายใจเข้าออกเป็นการวาดรูป”

ด้วยพื้นฐานทางศิลปะ บวกกับรสนิยมส่วนตัวที่ไม่เหมือนใคร บรรดาแวดวงนักสะสมถึงกับเอ่ยแบบขำขันว่า รอดู บุญชัย เบญจรงคกุล ว่าซื้องานไหน แล้วค่อยซื้อตาม

“ผมดูเป็นว่างานไหนสวย สามสิบปีที่ผ่านมา 90% ถือว่าคุ้มค่า ไม่เคยพลาด เพื่อนนักสะสมแซวว่า คุณบุญชัยไปเปิดงานไหน ผมค่อยตามไปซื้อ เพราะผมเชื่อตาคุณ” เขากล่าวยิ้มๆ

แรงบันดาลใจในการสร้างพิพิธภัณฑ์ส่วนหนึ่งมาจากความประทับใจของเรื่องราวตระกูลเมดิซี ตระกูลอันทรงอิทธิพลแห่งเมืองฟลอเรนซ์ สิ่งที่สร้างชื่อเสียงแก่วงศ์ตระกูลนี้ยาวนานจวบจนปัจจุบันคือ การอุปถัมภ์ศิลปะและสถาปัตยกรรม โดยเฉพาะในสมัยศิลปะและสถาปัตยกรรมฟื้นฟูศิลปวิทยา

 

“มอตโต้สั้นๆ ที่ตระกูลเมดิซียึดถือในการอนุรักษ์งานศิลปะคือ Protect and Pay หมายความว่า ปกป้องงานศิลปะ แล้วจ่ายด้วย ไม่มีการพูดถึงกำไร ถ้ามีจิตสาธารณะ ถ้าคิดเป็นเจ้าของพิพิธภัณฑ์แล้วละก็ อย่าคิดเรื่องเงิน เพราะมีแต่ซื้อเข้า ไม่มีขายออก สุดท้ายพิพิธภัณฑ์ต้องเป็นของแผ่นดินด้วยวิธีใดวิธีหนึ่ง และพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ก็เช่นเดียวกัน ผมตั้งใจจะยกงานศิลปะทุกชิ้นที่สะสมให้เป็นสมบัติของชาติ”

ความตั้งใจของบุญชัย ในฐานะเจ้าของพิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัยคนแรกของประเทศ เขาหวังแค่เพียงว่าอยากให้มาดูกันเยอะๆ

“บ้านเราไม่เคยมีพิพิธภัณฑ์ศิลปะในเมืองไทย หอศิลป์ กทม.ไม่ใช่ นิทรรศการของเขาหมุนเวียน หอศิลป์เจ้าฟ้าก็เก็บงานถาวรถึงปี พ.ศ. 2475 เท่านั้น วันนี้ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ผมจะต้องทำ การทำพิพิธภัณฑ์ไม่ใช่ว่าจะสำเร็จภายใน 3 ปี 5 ปี หรือ 10 ปี แต่เขาดูกันเป็นร้อยๆ ปี ผมทำการบ้านมาทั้งชีวิต เก็บเกี่ยวมาตลอด ผมจะทำของผมไปเรื่อยๆ

นี่ถ้ามีเงินสักแสนล้าน ไม่ห่วงว่ามีค่าใช้จ่ายตกเดือนละหลายล้านบาท ใจจริงอยากให้ฟรีหมดด้วยซ้ำ ตอนนี้ผมพยายามให้ฟรีเท่าที่ฟรีได้เยอะที่สุด คนแก่อายุ 60 ปี ฟรี นักเรียนมาทัศนศึกษาขอให้บอกก่อนล่วงหน้า ฟรี คนพิการ ฟรี มาหน่อยเถอะ มาดูกันเยอะๆ”

สำหรับคอศิลปะแล้วไม่ควรพลาดมาชมเป็นอย่างยิ่ง มาดู เพื่อให้รู้ว่าผลงานศิลปะร่วมสมัยของศิลปินระดับปรมาจารย์นั้นงดงามเพียงใด ทำไมจึงได้รับการยกย่องจากคนรุ่นหลัง มาดู เพื่อให้รู้ว่าผลงานศิลปินหน้าใหม่ไฟแรงว่าฝีไม้ลายมือยอดเยี่ยม มีโอกาสพัฒนาก้าวไกลในวงการแค่ไหน

สุดท้าย เพื่อให้ตระหนักรู้ว่าศิลปะไทยร่วมสมัยของบ้านเรานั้นมีคุณค่าความสำคัญ มีเอกลักษณ์ที่คู่ควรอนุรักษ์ให้เป็นสมบัติทางวัฒนธรรมล้ำค่าของประเทศชาติต่อไป

ใครยังไม่ใช่คนตาย ชาตินี้ต้องตามไปดู!