รวมผลงานชิ้นเอก 6 ทศวรรษ ของ ยาโยอิ คุซามะ

โดย...อฐิณป ลภณวุษ

ยาโยอิ คุซามะ ยึดครอง (พื้นที่) เทต โมเดิร์น แกลเลอรี เอาไว้หมดแล้ว! ตั้งแต่ยังไม่เหยียบย่างเข้าสู่ภายในตัวอาคาร เรียกว่ามองมาจากถนนฝั่งตรงข้าม ทุกคนก็จะเห็นเอกลักษณ์ประจำตัวของศิลปินเลือดอาทิตย์อุทัยรายนี้

Yayoi Kusama นิทรรศการตั้งชื่อง่ายๆ ไม่ต้องอธิบายอะไรมาก เพราะศิลปินมีอ “องค์” อยู่แล้ว ที่จัดแสดงอยู่ ณ เทต โมเดิร์น แกลเลอรี อยู่ ณ ขณะนี้ (ไปจนถึง 5 มิ.ย.) นับเป็นนิทรรศการที่รวบรวมผลงานของคุซามะไว้ได้อย่างครบถ้วนที่สุด ไม่ว่าจะเป็น ภาพเขียน ประติมากรรม ศิลปะจัดวาง รวมไปถึงผลงานภาพยนตร์

ในครั้งนี้คุซามะได้ร่วมงานกับแบรนด์เนมเมืองน้ำหอมชื่อดัง หลุยส์ วิตตอง แล้วนำผลงานศิลปะไปจัดแสดงไว้ในพื้นที่นิทรรศการพิเศษภายในร้านหลุยส์ วิตตอง นิว บอนด์ สตรีต ในกรุงลอนดอนไปพร้อมๆ กัน

ช่วงชีวิตเกือบ 6 ทศวรรษของคุซามะ ได้นำพาศิลปะดั้งเดิมจากญี่ปุ่นไปสู่แวดวงศิลปะกรุงนิวยอร์ก ก่อนจะกลับไปสู่วงการศิลปะร่วมสมัยที่ญี่ปุ่น สร้างสรรค์พัฒนาศิลปะในรูปแบบของตัวเองขึ้นมาจนเป็นเอกลักษณ์

คุซามะไปอยู่นิวยอร์กในช่วงที่ศูนย์กลางของศิลปะโลกอยู่ที่นั่น ศิลปินรุ่นใหม่ไฟแรงอย่าง โดนัลด์ จัดด์ แอนดี วอร์ฮอล โจเซฟ คอร์เนลล์ หรือ เคลาส์ โอลเดนเบิร์ก ล้วนกำลังอยู่ในช่วงขาขึ้น แม้ว่าศิลปินสาวญี่ปุ่นแรงๆ อย่างคุซามะจะได้ชื่อว่าเป็น “คนนอก” ไม่เพียงเป็นศิลปินจากเอเชียเท่านั้น แต่เธอยังเป็นศิลปินหญิงที่โดดเด่นในหมู่ศิลปินชายอีกต่างหาก

นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 1977 คุซามะอุทิศตัวทำงานให้สถาบันจิตเวช ที่เธอเองเข้าไปในฐานะคนไข้ ทำให้ผลงานของเธอนับแต่นั้นออกมาดูหลอนๆ ราวกับต้องการแบ่งปันประสบการณ์ที่เธอพบเจอมา ในการใช้ศิลปะเยียวยาโรคทางประสาท ในช่วงนั้นเองที่เธอมีการนำโพลกาดอต หรือลายจุดสีสันต่างๆ เข้ามาใช้ในงานศิลปะกึ่งแอบสแทรกต์ ที่สร้างมิติดูหลอนเหมือนเป็นกระจกสะท้อนเงาของอีกมิติ ไม่ก็อวกาศ รวมทั้งประติมากรรมและศิลปะจัดวางที่ดูเหนือจริง จนโพลกาดอตกลายเป็นสิ่งที่แยกไม่ออกจากความเป็นคุซามะ

สำหรับนิทรรศการที่เทต โมเดิร์น แกลเลอรี การแบ่งออกเป็นห้องหลายๆ ห้องต่อกัน แต่ละห้องนำเสนอผลงานศิลปะรูปแบบต่างๆ ในแนวทางแปลกใหม่ที่เธอสร้างสรรค์ขึ้น ผลงานส่วนใหญ่เป็นผลงานที่ให้ความรู้สึกเสมือนจริง สะท้อนออกมาจากวิสัยทัศน์ในการมองโลกของเธอ

ไฮไลต์อย่างหนึ่ง คือ การแสดงผลงานศิลปะจัดวางชิ้นใหม่ ที่เธอทำขึ้นเพื่อแสดงในนิทรรศการนี้โดยเฉพาะ Infinity Mirrored Room - Filled with the Brilliance of Life ซึ่งนับเป็นผลงานจากกระจกเงาชิ้นที่ใหญ่ที่สุด เท่าที่คุซามะเคยสร้างสรรค์

แน่นอนว่า นิทรรศการนี้ต้องมีผลงานภาพวาดชุด Infinity Net ซึ่งเป็นผลงานยุคที่ไปอยู่นิวยอร์กใหม่ๆ เป็นจิตรกรรมที่อาศัยการแต้มสีจากพู่กันด้วยสีเดิมซ้ำๆ อย่างไร้จุดจบบนผืนผ้าใบ คุซามะยังสร้างสรรค์ผลงานประติมากรรมและงานศิลปะจัดวาง ด้วยการหยิบเอาเทคนิคการตัดต่อภาพและการทำผลงานประติมากรรมนุ่มนิ่ม (Soft Sculpture) มาใช้ในผลงาน Accumulations โดยได้รับอิทธิพลจาก แอนดี วอร์ฮอล และ เคลาส์ โอลเดนเบิร์ก

นอกจากนั้น ก็ยังมีผลงานชุด Aggregation : One Thousand Boats Show อันเป็นผลงานศิลปะจัดวางชิ้นแรกในชีวิต ผลงานชุด Sex Obsession และ Food Obsession รวมทั้งผลงานภาพยนตร์เรื่อง Self-Obliteration (1968) ผลงานศิลปะจัดวางชิ้นใหญ่ ชุด The Clouds ชุด Heaven and Earth และชุด I’m Here, but Nothing เป็นต้น

งานนี้ ฟรานเชส มอร์ริส หัวหน้าฝ่ายคอลเลกชันงานศิลปะนานาชาติของเทต โมเดิร์น แกลเลอรี ทำหน้าที่เป็นภัณฑารักษ์ และมี เรเชล เทย์เลอร์ เป็นผู้ช่วย จัดขึ้นภายใต้ความร่วมมือระหว่างเทต โมเดิร์น แกลเลอรี กรุงลอนดอน พิพิธภัณฑ์มูเซโอ นาซิอองนาล เซ็นโตร เด อาร์เต เรอินา โซเฟีย กรุงมาดริด ประเทศสเปน พิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัย กรุงปารีส (ซองเทรอ ปอมปิดู) ประเทศฝรั่งเศส และพิพิธภัณฑ์ศิลปะอเมริกันวิทนีย์ กรุงนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐ รวมทั้งได้รับการสนับสนุนโดย หลุยส์ วิตตอง