กลเม็ดเคล็ดลับเลือก ‘โอปอ’ ของดีแบบง่ายๆ

หลายๆ ท่านคงรู้จักและคุ้นเคยกับชื่อ “โอปอ” กันมานาน แต่อาจไม่เคยทราบว่าโอปอแท้ และโอปอเทียมดูกันอย่างไร

โดย..สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์กรมหาชน)

“โอปอ” มาจากคำว่า อุปาลา (Upala) ที่เป็นภาษาสันสกฤต ซึ่งหมายถึงหินมีค่า เป็นพลอยประจำเดือนเกิด ต.ค. และวันครบรอบแต่งงาน ด้วยเหตุที่ว่า “โอปอ” เป็นสัญลักษณ์แห่งความหวัง ความบริสุทธิ์ และความไร้เดียงสา เป็นอัญมณีแห่งความรับรู้ทางจิตใจ

ลักษณะเด่นพิเศษของโอปอ คือ มีลักษณะขุ่นขาวออกสีน้ำนม มีการเล่นสีเป็นสีต่างๆ กัน เมื่อหมุนพลอยไปมา ความสวยงามของการเล่นสี รูปแบบของสีที่เกิดร่วมกัน ความโปร่งใส ขนาดและฝีมือการเจียระไน ทั้งนี้ แหล่งโอปอที่สำคัญได้แก่ ออสเตรเลีย เม็กซิโก บราซิล เป็นต้น

โอปอ แบ่งออกตามชนิด คุณภาพ ราคา และความนิยม อันดับ 1 คือ โอปอดำ (Black Opal) หายากและมีราคาแพง มีลักษณะกึ่งโปร่งแสงถึงทึบแสง มีการเล่นสีสวยงาม สีพื้นมักเป็นสีดำหรือเทาดำ หรือสีอื่นๆ ที่ค่อนข้างเข้มมืด ซึ่งสีพื้นที่เข้มจะทำให้การเล่นสีที่หลากหลายของโอปอนั้นมีความสวยสดใสเด่นชัดมากขึ้น

สำหรับโอปอเม็กซิกัน (Mexican Opal หรือ Fire Opal) มีลักษณะกึ่งโปร่งแสงถึงโปร่งใส พบได้หลายสี ตั้งแต่ใสไม่มีสี เหลืองส้ม น้ำตาล จนถึงสีแดง เป็นต้น โอปอชนิดนี้อาจแยกย่อยได้อีก เช่น โอปอน้ำ (Water Opal) หรือโอปอเยลลี (Jelly Opal) มีลักษณะใสถึงกึ่งใสไม่มีสี อาจมีหรือไม่มีการเล่นสี และโอปอขาว (White Opal) มีลักษณะกึ่งโปร่งแสงถึงทึบแสง มีสีพื้นเป็นสีขาว เทาอ่อน มีการเล่นสีต่างๆ สวยงาม แต่ไม่สวยเด่นชัดเหมือนโอปอดำและโอปอชนิดอื่นๆ

การเลือกซื้อโอปอ ควรพิจารณาถึงชนิดของโอปอ โดยทั่วไปโอปอดำมักมีราคาสูงกว่าโอปอขาว โอปอไฟ โอปอน้ำ ขณะที่การเจียระไนก็สำคัญ ส่วนใหญ่โอปอนิยมเจียระไนรูปโค้งหลังเบี้ย แผ่นแบน หรือรูปแกะสลักต่างๆ

โอปอคุณภาพดีนั้นมีขนาดใหญ่ หายาก และโอปอในธรรมชาติมักเป็นแผ่นบาง จึงมักมีการปะด้านหลังด้วยพลอยอื่นๆ เพื่อให้เกิดความคงทนมากยิ่งขึ้น ซึ่งตรวจสอบอย่างง่ายๆ โดยการสังเกตชั้นรอยต่อ ซึ่งจะเห็นได้ชัดเจนเมื่อมองจากด้านข้าง รวมทั้งสังเกตฟองอากาศบนระนาบรอยต่อ

โอปอที่ผ่านการปรับปรุงคุณภาพมักเน้นในเรื่องของสี ความคงทนและความสวยงาม ซึ่งอาจทำได้โดยการอัดสารไร้สี หรือการย้อมสีด้วยเทคนิคต่างๆ โอปอที่ผ่านการปรับปรุงคุณภาพเหล่านี้ค่อนข้างยากต่อการตรวจสอบด้วยตาเปล่า ต้องใช้ความรู้ทางอัญมณีศาสตร์ช่วยในการตรวจสอบ

ในท้องตลาดยังมีโอปอสังเคราะห์และโอปอเทียม ซึ่งค่อนข้างตรวจสอบได้ยาก ส่วนโอปอเทียม ซึ่งใช้เลียนแบบส่วนใหญ่ทำจากแก้วหรือพลาสติก

ได้โอปอแท้แล้วควรดูแลรักษาให้ดี เพราะเป็นอัญมณีเนื้ออ่อนบอบบาง ความแข็งต่ำ ไม่ค่อยคงทน จึงควรระมัดระวังเป็นพิเศษ อย่าให้เสียดสี กระทบกระแทกขณะเก็บหรือสวมใส่

การเก็บรักษาโอปอควรเก็บให้ห่างจากกรด ด่าง สารเคมี หรือน้ำมันที่สกปรก เพื่อป้องกันการเปลี่ยนแปลงสี และควรเก็บโอปอแยกจากเครื่องประดับอัญมณีชนิดอื่นๆ ในถุงพลาสติกขนาดเล็ก ถุงผ้า หรือกล่องแยกชิ้นที่มีผ้านุ่มรองไว้ภายใน

ควรทำความสะอาดโอปอด้วยผ้านุ่มเช็ดหลังการสวมใส่ทุกครั้ง ห้ามล้างด้วยเครื่องอัลตราโซนิก เพราะอาจเกิดการแตกร้าวได้

โอปอไม่ทนต่อความร้อน และความร้อนยังมีผลต่อโอปออย่างชัดเจน โดยเฉพาะอาจทำให้ปรากฏการณ์ Playofcolor (การเล่นสี) หายไปได้