ณัฐกาณจน์ ภุมารินธนกาญน์ ผ้าไทย ความงามที่ทรงคุณค่า

เรื่อง อณุสรา ทองอุไร  ภาพ อมรเทพ โชติเฉลิมพงษ์

ณัฐกาณจน์ ภุมารินธนกาญน์ ผู้อำนวยการฝ่ายการตลาด บริษัท เอ็ม บี เค เรียลเอสเตท และผู้ร่วมก่อตั้งเพจชมรมสานใจ สายใยผ้าซิ่น เธอเป็นชาวเชียงใหม่ที่คุ้นเคยกับผ้าไทยมาแต่ครั้งยังแรกรุ่น แต่ก็มิได้สนใจจริงจังนัก จนเติบใหญ่มาทำงานในกรุงเทพฯ แล้วหลายปี จึงเริ่มเห็นความมีเสน่ห์ของผ้าไทยและหลงใหลมากขึ้นจนเริ่มสวมใส่และสะสมอย่างจริงจังเมื่อ 10 ปีที่ผ่านมา

แรงบันดาลใจเกิดจากการเห็นศิลปินชาวเหนืออย่าง สุนทรี เวชานนท์ สวมใส่อย่างสวยงามด้วยความชื่นชม ดูสวยงามอ่อนหวานสมเป็นสาวเหนือที่งามตา จึงเริ่มหันมาใส่ผ้าไทยเองบ้าง

“ตอนที่เริ่มใส่ใหม่ๆ ก็ซื้อผ้าซิ่น ผ้าทอ ผ้าไหม ที่เป็นผ้าใหม่ผืนละไม่กี่ร้อยจนถึงหลักพัน พอใส่ไปเรื่อยๆ ก็เริ่มลุ่มหลงมากขึ้นเรื่อยๆ เริ่มใช้ผ้าดีขึ้นแพงขึ้น ราคาหลักพันยันหลักหมื่น หลังจากนั้น 2-3 ปี ก็เริ่มสะสมหาของดี ของเก่า คุณภาพดีขึ้น ตั้งใจซื้อเพื่อมาเก็บสะสมด้วยเพื่อใส่ด้วย เริ่มจากผ้าลุนตยา เป็นผ้ามีราคาผืนแรกที่ซื้อเพื่อหวังจะสะสมเอาไว้ เป็นผ้าเก่าของพม่า เห็นครั้งแรกแล้วชอบทันที สวยถูกใจ ตอนที่ซื้อผืนนี้เมื่อ 7-8 ปีที่แล้วราคาแค่หมื่นต้นๆ ตอนนี้ก็คงหลายหมื่นแล้ว แต่คุณค่าไม่ได้อยู่เฉพาะที่ราคา แต่มันคือคุณค่าทางใจ มันมีประวัติศาสตร์ความเป็นมา มันมีจิตวิญญาณเพราะเป็นผ้าเก่าอายุหลายๆ สิบปีที่มีคนเคยเป็นเจ้าของมาก่อน และคนยุคก่อนเขาทอผ้าเพื่อมาใช้เองไม่ได้ทอเพื่อขาย มันจึงใส่ความรักความตั้งใจลงไประหว่างการทอด้วย” เธอเล่าอย่างมีความสุข

เธอบอกว่าตอนนี้มีผ้าทอ ผ้าไหม อยู่ 500 กว่าผืน ใช้เวลาสะสมมาเกือบ 10 ปี ตั้งแต่อายุ 30 กว่าๆ มีทั้งราคาถูกและราคาแพง แรกๆ ก็ไม่กี่พัน หลังๆ นี้ก็หลักหมื่นหรือหมื่นปลายๆ ยิ่งนานวันก็ยิ่งใจกล้าเล่นของชิ้นใหญ่มากขึ้นทุกที เริ่มมีหลักหมื่นปลายๆ เฉียดหลักแสนเข้าไปทุกที

โดยเธอจะสะสมผ้าในกลุ่มอาเซียน เริ่มจากผ้าไทย พม่า อินโดนีเซีย เขมร แล้วก็ผ้าในกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ เช่น กะเหรี่ยง ลัวะ อาข่า สิบสองปันนา“ที่ชอบเป็นพิเศษคือผ้าพม่าเขาจะเล่นเชิง มีตีนจกสวยงาม ผ้าพม่าของเดิมๆ ก็สวย นำมาประยุกต์ใช้ก็สวย เอาตีนจกมาต่อเชิง เช่น ผ้าเข้ายาแดงจะเป็นกลุ่มเฉพาะที่เจ้านายพม่าใส่กัน ใส่แล้วจะรู้ชนชั้นทันทีว่าใครเป็นใคร ราคาที่ได้มาตอนโน้นหลายปีแล้ว เกือบ 8 หมื่นตอนนี้คงหลักแสน หรือผ้ายะไข่ของพม่า ทอจากแล่งเงิน คือเอาเงินมารีดเป็นเส้นแล้วนำมาทอ อายุกว่า 80 ปี ตอนที่ซื้อ7-8 ปีที่แล้วก็เป็นแสนแล้ว และตอนนี้ไม่มีใครทอแบบนั้นอีกแล้วงานฝีมือรุ่นย่ายายจริงๆ” เธอเล่าอย่างภูมิใจ

อีกผืนที่ประทับใจก็คือผ้าไตเหนือ เป็นผ้าซิ่นจากสิบสองปันนาของจีน โดยเอาผ้าไหมมาถักเป็นลายสวัสดิกะ ซึ่งซื้อมาจากร้านขายของเก่า หรือผ้าโสร่งของอินโดนีเซีย เรียกว่าผ้าซองเก็ต เป็นผ้าที่มีการเอาดิ้นเงินดิ้นทองทอผสมเข้าไปตามเชิงผ้า หรือผ้ามัสตันหยง ก็สวยอายุผ้าเกือบ 100 ปี แต่ยังดูเงางามจับตา รองๆ ลงมาก็จะเป็นผ้าปะลางิง ราคาประมาณผืนละ 3-4 หมื่นบาท ยังพอหาได้

แม้กระทั่งผ้าจากทางภาคใต้ของไทยเองก็สวยงามไม่แพ้กันจาก จ.ยะลา เป็นผ้าไหมมัดย้อมแล้วเขียนลายทองทับเป็นสไตล์ผ้าบาติกแต่มีความสวยงามเงาเหมือนผ้าไหม มีเสน่ห์ไปอีกแบบ ใส่แล้วรู้ว่ามีที่มาจากไหนบ่งบอกถึงวัฒนธรรมของแต่ละท้องถิ่น

“ส่วนตัวแล้วชอบผ้าที่ดูแวววาว วูบวาบ สวยดูวิ้งๆ สอดดิ้นเงินดิ้นทอง ได้รับอิทธิพลมาจากไทยเขิน เชียงตุงแฝงไว้ด้วยความเป็นศิลปะและประวัติศาสตร์ มีทั้งคุณค่าและราคา ที่สำคัญนำมาสวมใส่ได้ เวลามาอยู่บนตัวเรานั้นก็แสนจะภาคภูมิใจและสวยงาม” เธอเล่าอย่างมีความสุข

เธอบอกว่าเวลาไปต่างประเทศก็จะไปเดินหาร้านผ้า โดยเฉพาะที่ประเทศอินเดียจะมีร้านผ้าเก่าสวยๆ พม่าก็มี ผ้าเก่าฝีมือจะละเอียดประณีตสวยงาม ผ้าในแถบเอเชียฝีมือจะดีและเป็นงานมือทั้งผืน บางผืนใช้เวลาทอนานถึง 5-6 เดือน “ไม่รู้สินะงานปัจจุบันแม้จะมีเทคโนโลยีในการผลิตที่ทันสมัยเป็นตัวช่วย แต่งานที่ออกมามันไม่ดูสวยงามละมุนละไมอ่อนช้อยเหมือนงานโบราณ ฝีมือมันต่างกันจริงระหว่างงานมือกับงานใช้เครื่องมันดูไม่มีเสน่ห์อย่างที่ควรจะเป็น”

ผ้านุ่ง ผ้าซิ่น ไม่ว่าจะเป็นผ้าฝ้าย ผ้าทอ ผ้าไหม ล้วนมีความสวยงามอ่อนช้อย เป็นเอกลักษณ์ มีเสน่ห์เฉพาะตัว มีประวัติศาสตร์ ความเป็นมา สามารถศึกษาประวัติศาสตร์ผ่านลายผ้า อย่างที่พม่าในยุคเมื่อ 70-80 ปีที่แล้ว มีการนำผ้าแก้ว ผ้าชีฟอง มาเพนต์ติดลาย ติดกากเพชร หรือปักลายนูนบนผืนผ้า รองซับด้วยผ้าไหม ทำให้รู้ว่าการใช้ผ้าชีฟองนั้นมีมานานแล้ว ไม่ใช่ว่าเพิ่งมาใช้กัน หรือทางเหนือของไทย ผ้าของล้านนากับพม่าก็มีความคล้ายกันมาก มีความเกี่ยวข้องทางประวัติศาสตร์ร่วมกัน

จากรุ่นสู่รุ่น ทุกครั้งที่ใส่ก็รู้สึกภาคภูมิใจในความเป็นไทย แล้วก็ยังได้ช่วยสืบสานความเป็นไทยได้อีกทางหนึ่ง “เดี๋ยวนี้ก็หันมาใส่ผ้าไทยมากขึ้น ทุกครั้งที่ใส่ก็รู้สึกภูมิใจ ไม่เคอะเขิน เวลาเห็นข่าวคนรุ่นใหม่นำผ้าไปออกแบบแฟชั่นที่ทันสมัย ประยุกต์ให้เข้ากับสังคมปัจจุบันจะรู้สึกดีใจแทน ที่เด็กรุ่นใหม่เขามาสนใจช่วยกันสืบสานต่อไป

เธอยังให้คำแนะนำเรื่องการดูแลผ้าไทยว่าไม่ได้ยากอย่างที่เข้าใจ ผู้ที่สนใจชุดผ้าไทยแต่ไม่นิยมใช้ส่วนใหญ่มักจะกลัวความยุ่งยากในการดูแลรักษา ทำความสะอาด หรือคิดว่าเสียค่าใช้จ่ายสูงในการซักแห้ง แต่ในความเป็นจริง ผู้ใช้ผ้าไทยสามารถดูแลรักษาผ้าไทยและชุดผ้าไทยได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายสูงๆ เพียงแต่มีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องและระมัดระวัง ในการดูแลรักษาทำความสะอาด ก็จะถนอมผ้าไทยให้คงความสวยงามและใช้ได้ยาวนาน อีกทั้งประหยัดค่าใช้จ่ายต่างๆ ด้วยการดูแลรักษาผ้าไทย

“ผู้ที่ใช้ผ้าไทยส่วนใหญ่นิยมใช้ในโอกาสพิเศษ อาทิ งานแต่งงาน งานบุญประเพณี และงานจัดเลี้ยงต่างๆ เมื่อใช้แล้วใช้ซ้ำได้อีกครั้ง สองครั้ง ก่อนจะนำไปซัก เนื่องจากผ้าไทยส่วนใหญ่ทอจากเส้นใยธรรมชาติ โดยเฉพาะผ้าไหม มีคุณลักษณะพิเศษคือไม่อมฝุ่น เพียงระวังอย่าให้น้ำและอาหารหกเปื้อนเสื้อผ้า หลังจากสวมใส่ควรแขวนชุดผ้าไทย ผึ่งไว้ในที่อากาศถ่ายเทสะดวกเพื่อไล่ความชื้นและให้เนื้อผ้าหมดกลิ่นตัว แล้วปัดเช็ดฝุ่น ทำความสะอาด โดยไม่จำเป็นต้องซักทำความสะอาดในครั้งแรก” เธอให้ความรู้

ข้อควรปฏิบัติในการสวมใส่ผ้าไทยอีกประการหนึ่ง คือ หากชอบใส่น้ำหอม ก็ควรฉีด หรือใส่น้ำหอมที่ตัวก่อนแล้วจึงจะสวมใส่ชุดผ้าไทย ไม่ควรฉีดน้ำหอมบนเนื้อผ้าเพราะอาจทำให้เนื้อผ้าด่างเป็นจุดเสียหาย เนื่องจากสารเคมีในน้ำหอมจะทำปฏิกิริยากับสีผ้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเนื้อผ้าไหม

วิธีการซักทำความสะอาดผ้าไทยหรือชุดผ้าไทย กรณีที่ไม่ต้องการส่งผ้าไทย หรือชุดผ้าไทยไปซักทำความสะอาดที่ร้านซักแห้ง ก็ดูแลซักทำความสะอาดเองได้โดยเริ่มจากเลือกน้ำยาซักผ้า ไม่ควรใช้ผงซักฟอกที่มีสารเคมีประเภทกัดสีผ้า หรือน้ำยาซักผ้าขาว ควรจะใช้น้ำยาซักแห้ง หรือยาสระผมชนิดอ่อนของเด็กแทนก็ได้

การเก็บรักษาผ้าไทยและชุดผ้าไทยนั้นการแขวนชุดเสื้อผ้าควรใช้ไม้แขวนที่มีช่วงไหล่หนาแบบไม้แขวนเสื้อสูท สำหรับเสื้อแขนยาวควรทำม้วนกระดาษใส่เป็นโครงแขนเสื้อด้านในเอาไว้ เพื่อรักษารูปทรงแขนและไม่ควรแขวนเสื้อจนแน่นตู้ เพราะเสื้อจะยับได้

สำหรับผ้าผืนควรแขวนบนราวกลมขนาดประมาณ 1-2 เซนติเมตร หากมีเนื้อที่จัดเก็บจำกัดก็อาจพับเก็บซ้อนกันได้ แต่ควรกลับด้านผ้าที่พับไว้เป็นระยะๆ

ตู้เสื้อผ้าที่ใช้จัดเก็บผ้าไทย และชุดผ้าไทยควรเป็นตู้ทึบแสง ไม่ควรเป็นตู้กระจกใส เพราะแสงจะทำให้สีผ้าเสียหายโดยควรตั้งไว้ในที่อากาศถ่ายเทได้สะดวก และควรใส่การบูรไว้ในตู้เสื้อผ้าหรือลังเก็บผ้าเพื่อป้องกันแมลง