ดิน โคลน ติดตัวล้างง่าย ติดใจล้างยาก

โดย นกขุนทอง

ภาพชีวิตสังคมชนบทในอดีตกับปัจจุบันมีหลายอย่างที่เปลี่ยนไปตามยุคสมัย หากแต่ยังหลงเหลือกลิ่นอายของอดีตที่เทคโนโลยีสมัยใหม่เคลื่อนทาบทับยังไม่หมด

“ชัยรัตน์ แสงทอง” สร้างงานศิลปะผ่านแรงบันดาลใจที่อยากนำเสนอชีวิตชาวชนบทที่คุ้นเคย หากแต่แฝงไปด้วยนัยทางสังคมที่เขาเฝ้าสังเกต

“เกิดจากความคุ้นเคย หรือประสบการณ์โดยตรงของผมเอง ซึ่งเติบโตจากเขตพื้นที่ชนบททางภาคใต้อยู่แล้ว ก็ได้สังเกตเห็นเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตประจำวันนำมาเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์

กระบวนการสร้างสรรค์นั้นไม่ใช่การนำภาพที่เราบันทึกโดยตรงจากความจริงมาเผยแผ่ เพราะหากทำอย่างนั้นเราก็เป็นได้แค่คนเล่าเรื่อง หรือเล่าเหตุการณ์อย่างปกติทั่วไปเท่านั้น แต่การทำงานศิลปะควรที่จะซ่อนความคิดความรู้สึกส่วนตนโดยลึกแฝงไว้ทุกผลงาน”

“ดิน-โคลน” นิทรรศการที่นำเสนอผลงานจิตรกรรมสีอะครีลิกบนผ้าใบ มีความเหมือนจริง หากแต่เต็มไปด้วยรายละเอียดที่ผู้ชมต้องตระหนกและตระหนักถึงวิถีชีวิตชนบทที่เป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทย หากแต่ถูกแบ่งแยกชนชั้นไว้ในจุดไหน

“ดิน-โคลน เป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของความเป็นชนบท บางคนอาจมองว่าเป็นสิ่งที่ดีก็ได้หรือไม่ดีก็ได้ ก็สุดแล้วแต่จะคิด แต่ความจริงบางประการ ดิน-โคลน เป็นส่วนสำคัญเปรียบเป็นชีวิตของคนชนบทเพราะเขาต้องอยู่กับสิ่งนี้

คนในสังคมเมืองอาจไม่รู้สึกหรือเข้าใจเพราะไม่ได้ทำเกษตรกรรม หรืออาจจะเป็นความรู้สึกจากภายในของคนชนบทด้วยกันเองในเรื่องของฐานะทางสังคมที่ดูจะต่ำสุดจนติดพื้นดิน

สิ่งเหล่านี้เป็นความสะเทือนใจของผมเองที่รู้สึกไปอย่างนั้นและมันอาจไม่เป็นความจริงก็ได้ แต่เราก็ยังคิดว่าเราตกต่ำด้อยโอกาสในสังคมไทย ดังนั้น ดิน-โคลนที่เป็นของจริงก็อาจทำให้เราสกปรก แต่ก็ล้างมันออก แต่ดิน-โคลนที่ฝังติดอยู่ในใจนั้นมันล้างไม่ออก สังคมไทยกำลังทำให้คนชนบทติดโคลนในใจ”

ผลงานทุกชิ้นใช้เทคนิคสีอะครีลิก ศิลปินเล่าถึงกระบวนการสร้างสรรค์ “ผมทำงานนำเสนอบุคคล ซึ่งบางภาพอาจมีการเน้นเฉพาะบริเวณใบหน้า แต่ไม่ใช่ชุดนี้เป็นผลงานก่อนหน้านี้ในการแสดงเดี่ยวครั้งที่ 1 และ 2

ส่วนใหญ่ก็จะนำเสนอท่าทางอากัปกิริยาของคนชนบทที่บ่งบอกถึงความรู้สึกบางประการของผมออกมาสะท้อนทั้งความจริง ความงาม และความทุกข์ยากของความเป็นชนบท ครั้งนี้เป็นครั้งที่ 3 ก็ถือว่ามีลักษณะที่ต่อเนื่องใกล้เคียงกัน เพราะผมทำงานมาจากความรู้สึกภายในที่ส่งผลมาจากภายนอกก็คือชนบท

ใช้เทคนิคสีอะครีลิกผสมสีด้วยน้ำแบบบางๆ ค่อยๆ ลงระบายไปทีละชั้น ทับซ้อนเนื้อสีจนเกิดเป็นน้ำหนักและควบคุมเป็นรูปทรงตามความรู้เรื่องแสงเงา หรือหลักการวาดเส้นนำมาใช้

ลักษณะสีที่ใส่เข้าบางครั้งก็ไม่ตรงกับความเป็นจริงของต้นแบบบ้าง เช่น สีของผิวมนุษย์ ผมมักจะใช้สีคู่ตรงข้ามนำมาผสมให้ผิวดูเข้มเกินจริง เพื่อต้องการแสดงออกถึงคนชนบทที่มีความเป็นอยู่ใกล้ชิดกับดิน ลม แสงแดด จากธรรมชาติให้เด่นชัดมากขึ้น

แม้กระทั่งสีโดยรวมของภาพก็จะไม่สดใสมากนัก มีการเบรกสีให้ดูขรึมหรือหม่นขึ้นมาเพื่อแสดงออกถึงความจริงจัง รวมไปถึงความหมองเศร้าในบางช่วงจังหวะของภาพด้วย

หรือแม้การเพิ่มเติมส่วนรายละเอียดพื้นผิวของรูปทรงให้เกิดเป็นคราบที่เกิดจากน้ำบางๆ และร่องรอยพู่กันเล็กๆ จนดูเป็นเส้นประสานกันคล้ายงานวาดเส้น ก็เป็นส่วนที่ส่งเสริมให้ผลงานมีความน่าสนใจกับผู้ชมเพื่อได้เพ่งพินิจวิเคราะห์ ดึงความสนใจเป็นสมาธิในการชมผลงานของผม”

ผลงานหลายภาพสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตในอดีตที่ถูกสังคมสมัยใหม่กล้ำกราย ซึ่งศิลปินให้ความเห็นว่า “ความเป็นจริงของสังคม ทั้งที่เป็นลักษณะชนบทหรือสังคมเมือง ก็หนีไม่พ้นการปรับตัวกันทั้งนั้น เพียงแต่ในวิถีชนบทก็ยังคงมีความลงตัว ความพอเพียงใกล้ชิดธรรมชาติอย่างที่เราเข้าใจกันดี ก็ยังต้องปรับเพื่อความพอดีในยุคสมัย สิ่งนี้ผมไม่ค่อยรู้สึกว่าเป็นปัญหามากนัก แต่ที่เป็นปัญหาจริงๆ คือ เรารู้ดีว่าคนชนบทส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งเปรียบเป็นอู่ข้าวอู่น้ำของชาติแต่กลับถูกดูแคลน และมักเปรียบเทียบว่าต่ำ เช่นเราดูถูกใครสักคนหนึ่งแล้วเราพูดว่าชนบทก็รู้สึกไม่ดีแล้ว แต่ผมว่าเราควรจะดีใจนะเพราะชนบทนั้นงดงาม มีความสุข และน่าอิจฉามากกว่าครับ”

นิทรรศการ ดิน-โคลน จัดแสดง ณ หอศิลป์ร่วมสมัยอาร์เดล (ถนนบรมราชชนนี) ถึงวันที่ 5 ส.ค. เปิดให้ชมวันอังคาร-เสาร์ เวลา 10.30-19.00 น. วันอาทิตย์ เวลา 10.30-17.30 น.