น้อมรำลึกองค์อัครศิลปิน ‘พระราชาในดวงใจ’

ภาพในหลวงพระราชินีประดับผนังทุกๆ บ้านคุ้นตา ทุกภาพคือที่สุดแห่งความศรัทธาและงดงามของปวงไทย

พระบรมฉายาลักษณ์บันทึกประวัติศาสตร์ได้แจ่มชัด การเดินเข้ามาชมนิทรรศการห้องนี้ เกิดสมาธิ ได้แรงบันดาลใจ และให้ทั้งกำลังใจคนไทยให้คลายความเศร้าหมอง ความรู้สึกรักอาลัย และเตรียมพร้อมก้าวสู่ช่วงส่งเสด็จสู่แดนสรวงเดือน ต.ค.จะมาถึงในเร็ววันนี้

นิทรรศการ “พระราชาในดวงใจ” คัดเลือกผลงานโดย 3 ภัณฑารักษ์ ได้แก่ อภินันท์ โปษยานนท์ ธวัชชัย สมคง ศักดิ์ชัย กาย กำลังจัดแสดงจนถึง 26 พ.ย.นี้ ที่ชั้น 8 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร

หนึ่งในภัณฑารักษ์ อภินันท์ กล่าวแนะนำพระบรมสาทิสลักษณ์ชิ้นเอก วาดโดย ระเด่น บาซูกิ อับดุลลาห์ จิตรกรราชสำนักฝีมือก้องโลก ภาพขนาดใหญ่ 150x120 ซม. ภาพนี้งามเหลือเกิน คนไทยควรมาชมให้เป็นบุญตา

“พระราชาในดวงใจ” สำหรับชื่อนิทรรศการก็บ่งบอกความรู้สึกถ่องแท้บรรดาศิลปินได้ เป็นการรวบรวมคนวงการศิลปะได้ทั้งศิลปินใหญ่เล็ก เช่น เกษียร จินดาลักษณ์ ปัญญา วิจินธนสาร ปรีชา เถาทอง ไทวิจิต พึ่งเกษมสมบูรณ์ ทวีศักดิ์ ศรีทองดี ศักดิ์วุฒิ วิเศษมณี อังกฤษ อัจฉริยโสภณ รวมงานศิลปะทั้งจิตรกรรมและประติมากรรม 160 กว่าผลงาน

ต่อเนื่องขึ้นไปชั้น 9 ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช กำลังจัดแสดงเดินชมเสพศิลป์ให้อิ่มใจ สมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ จัดภัณฑารักษ์โดย นิติกร กรัยวิเชียร คัดสรรภาพถ่ายฝีพระหัตถ์นำมาแสดงในครั้งนี้ 200 ภาพ มีทั้งที่เคยเผยแพร่และไม่เคยเผยแพร่ คืออีกนิทรรศการคนไทยไม่ควรพลาด

 

ศิลปะช่วยบรรเทาความโศกเศร้า

ผลงานศิลปกรรมหลายรูปแบบ ฝีมือศิลปินชั้นนำหลายยุคสมัย ความทรงคุณค่าคือภาพเหล่านี้ล้วนหาชมยาก ภาพล้ำค่าเป็นสมบัติส่วนตัวของนักสะสมจากทั่วประเทศ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ได้ขออนุญาตคอลเลกเตอร์บิ๊กเนมของวงการศิลป์นำมาจัดแสดงให้ประชาชนชม ฟรี!

ที่สำคัญ บางภาพไม่เคยจัดแสดงที่ใดมาก่อน

งานชิ้นเอกผลงานจิตรกรราชสำนัก ระเด่น บาซูกิ อับดุลลาห์ ศิลปินชาวอินโดนีเซีย วาดพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เพื่อถวายงานให้ราชสำนักไทยช่วงปี 2503-2513 ภาพวาดสีน้ำมันให้สีจัดคือลายเซ็นของจิตรกรใหญ่ท่านนี้

อภินันท์ให้รายละเอียดภาพนี้อยู่ในคอลเลกชั่นงานสะสมศิลปะสุดอลังการของ คุณหญิงวรรณา สิริวัฒนภักดี ความงามคือทั้งสองพระองค์ทรงยืนมุมเฉียงแตกต่างจากผลงานอื่นๆ ของระเด่น ที่วาดพระบรมสาทิสลักษณ์ทรงยืนหันพระพักตร์ตรง

พระบรมสาทิสลักษณ์อีกภาพงดงามสีทองอร่าม ผลงานศิลปินใหญ่อีกท่าน ธงชัย ศรีสุขประเสริฐ วาดเมื่อปี 2559-2560 ใช้เทคนิคสีอะครีลิกและทองคำบนผ้าใบ ขนาด 200x160 ซม. ภัณฑารักษ์ 1 ใน 3 นิทรรศการครั้งนี้ ธวัชชัย สมคง อธิบายการคัดสรรพระบรมสาทิสลักษณ์ผลงานนี้ ที่หลายๆ คนคงคุ้นตา เป็นภาพต้องมีไว้ติดบ้าน ผลงานของศิลปิน เกษียร จินดาลักษณ์ วาดไว้เมื่อ ปี 2522 ภาพเก่าแก่ล้ำค่าเจ้าของเป็นนักสะสมที่วงการรู้จักกันดี สมบัติ วัฒนไทย ไม่ได้ให้ใครหยิบยืมไปจัดแสดงง่ายดายนัก แต่ในโอกาสนี้คอลเลกเตอร์อนุญาตให้หยิบยืมจัดแสดงยาวนานหลายเดือน

”คอลเลกเตอร์ผู้ใหญ่ใจดีหลายๆ ท่านเลยนะครับ ทุกคนถือว่าเป็นการถวายความรำลึกแด่องค์อัครศิลปิน พระบรมสาทิสลักษณ์ในหลวงและพระราชินี ภาพนี้ได้กลายเป็นโปสเตอร์แจกคนไทยนำมาประดับบ้านและบูชา ผมเสาะหาจนเจอภาพต้นแบบงดงามมาก พระราชินีฉลองพระองค์สีชมพู หรือผลงานที่ศิลปินสร้างจากความสะเทือนใจ ปรีชา เถาทอง สร้างงานประติมากรรมนั่งบัลลังก์ มีคุณทองแดงหมอบอยู่ใกล้ๆ เป็นชิ้นงานหลังสวรรคต คนไทยเห็นแล้วก็คิดถึงพระองค์ท่านยิ่งขึ้น” ธวัชชัย กล่าว

ห้องจัดแสดงวัตถุสะสมเกี่ยวข้องกับในหลวง รัชกาลที่ 9 ภัณฑารักษ์บรรณาธิการนิตยสารลิปส์ ศักดิ์ชัย กาย ทุ่มเททำงานคัดสรรพระบรมฉายาลักษณ์กว่า 1 หมื่นภาพ จัดแสดงที่ ”ห้องหมายเลข ๙” อีกห้องที่สุดแห่งความประทับใจ

“ผมตัดเรียงไปตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ภาพต้นฉบับขาวดำขนาดเล็กนำมาอัดขยายใหญ่ ช่างภาพคือ วรนันทน์ ชัชวาลทิพากร ศิลปินแห่งชาติด้านการถ่ายภาพที่ได้ตามเสด็จ และได้มีโอกาสได้ฉายภาพทั้งสองพระองค์ไว้ หลายภาพผมไม่เคยเห็นเลยนะครับ ช่างภาพอีกท่าน จำนงค์ ภิรมย์ภักดี มีโอกาสฉายพระบรมสาทิสลักษณ์ในหลวงและพระราชินีที่เราคุ้นตา มีลายเซ็นทั้งสองพระองค์จึงต้องใช้คำว่าประเมินค่าไม่ได้ และอีกภาพสมัยทรงพระเยาว์ของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ มีลายพระหัตถ์ของ 3 พระองค์ทรงเขียนไว้ใต้ภาพ ภาพสะสมมูลค่า 8 หลักเลยนะครับ ของ สมชาย ชีวสุทธานนท์” 

ภาพพอร์เทรตประดับบนผนังอีกด้าน ศักดิ์ชาย กล่าวย้ำว่า มากกว่าราคามหาศาล คือความรักและศรัทธาของนักสะสมภาพในหลวงรัชกาลที่ 9 อีกนักสะสมรายใหญ่ของไทย ณรัฐ นภาวรรณ นักสะสมพระบรมฉายาลักษณ์ สร้างตึก 3 ชั้นไว้โดยเฉพาะ เพื่อเก็บรักษาสมบัติประเมินค่าไม่ได้หลายๆ หมื่นภาพ

“ผมไปเห็นภาพต้นฉบับตื่นเต้นมากครับ มากทั้งจำนวนและความหายาก พระบรมสาทิสลักษณ์ในหลวงตั้งแต่ก่อนปี 2500 นักสะสมเรียกภาพกลุ่มนี้ว่า ‘ในหลวงเหรียญเดียว’ ทรงติดเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 1 เหรียญในสมัยเป็นพระอนุชา เหรียญเพิ่มตามการสถาปนาพระราชอิสริยยศเป็นพระมหากษัตริย์ ‘ในหลวงสองเหรียญ’ ‘ในหลวงสามเหรียญ’ กรอบวงรี ปี 2504 เด็กรุ่นใหม่ยังไม่เกิดไม่เคยเห็นมาดูกันเลยครับ

ภาพในหลวงรัชกาลที่ 9 ประชาชนไทยนำมาใช้ในโอกาสต่างๆ เช่น ใครเปิดบริษัทห้างร้านก็นำพระบรมสาทิสลักษณ์ในหลวงเป็นของขวัญมงคล ห้องภาพยุคนั้นช่างจีนชอบใช้สีสันสดๆ ทาทับภาพอัดใหม่ สีผิดเพี้ยนมาเรื่อยๆ กลายเป็นป๊อปอาร์ตร่วมสมัยไปอีกแบบ แต่สำหรับภาพในการสะสมของคุณณรัฐ คือ ต้นฉบับทุกๆ ภาพครับ” ศักดิ์ชาย อธิบายรูปเล่าเรื่องตั้งแต่ทรงพระเยาว์ จนปลายรัชกาล ความงามคมชัดตรึงใจ จับใจอย่างสุดซึ้ง  

  

ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ในหลวงรัชกาลที่ 9

ต่อเนื่องขึ้นไป ห้องนิทรรศการหลัก ชั้น 9 อีกนิทรรศการที่คนไทยไม่ควรพลาด สมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร จัดนิทรรศการภาพถ่ายฝีพระหัตถ์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช นำเสนอ 3 ช่วงรัชกาล ได้แก่ ช่วงต้นรัชกาล จัดแสดงภาพถ่ายยุคขาวดำ พระบรมฉายาลักษณ์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระราชโอรส พระราชธิดา ตั้งแต่วันพระราชสมภพ และพระบรมวงศานุวงศ์

ช่วงกลางรัชกาล จัดแสดงภาพทรงงาน ณ สถานที่และโครงการต่างๆ ทั้งด้านการเกษตร การชลประทาน การพัฒนาท้องถิ่น และโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และช่วงปลายรัชกาล จัดแสดงภาพคราวเสด็จฯ แปรพระราชฐานไปประทับแรม ณ พระราชวังไกลกังวล ทัศนียภาพอันงดงามต่างๆ และภาพสุนัขทรงเลี้ยง จัดแสดงยาวไปถึงปีหน้า 7 ม.ค. 2561

 

ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ มีทั้งที่เคยเผยแพร่และไม่เคยเผยแพร่ ภัณฑารักษ์ นิติกร กรัยวิเชียร ช่างภาพที่มีโอกาสถวายงานราชสำนักคัดเลือกนำมาแสดงในครั้งนี้ จำนวน 200 ภาพ ถือเป็นการรวบรวมภาพฝีพระหัตถ์มากที่สุดครั้งหนึ่ง

“ครั้งล่าสุดที่มีการจัดแสดงภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ คือปี 2535 หรือ 25 ปีมาแล้ว นั่นก็แสดงว่าคนรุ่นใหม่อายุน้อยกว่า 25 ปี ไม่เคยเห็นภาพเหล่านี้แน่ๆ นะครับ หรืออาจจะเคยชมกันในอินเทอร์เน็ตบ้าง ในนิตยสารบ้าง และสำหรับครั้งนี้ถือว่าเป็นการรวบรวมภาพฝีพระหัตถ์มาจัดแสดงได้สมบูรณ์แบบที่สุด จากจำนวน 600 รูป ผมคัดนำมาจัดแสดง 200 รูป

  

 “ทุกภาพคือประวัติศาสตร์ ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงฉายภาพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงประดับในเรือกองทัพที่มีจอมพล ป.พิบูลสงคราม และท่านผู้หญิงละเอียดในภาพด้วย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงโปรดฉายภาพครอบครัว ภาพที่นำมาจัดแสดงช่วงต้นรัชกาล จึงเป็นภาพถ่ายยุคขาวดำ ทรงฉายภาพพระราชโอรส พระราชธิดา ทรงโปรดการถ่ายรูป ทั้งแบบแคนดิด และออฟฟิเชี่ยนพอร์เทรต ผมถือว่าเป็นเรื่องวิเศษมากๆ ที่ได้เห็นภาพทุกๆ พระองค์ในวัยเยาว์ ทรงฉายภาพครอบครัวได้บรรยากาศอบอุ่นมากครับ”

นิติกร กล่าวว่า แบ่งภาพเป็น 3 ยุค ยุคกลาง ทรงถ่ายภาพประชาชนในโอกาสแปรพระราชฐาน ภาพงานโครงการพระราชดำริเมื่อทรงเยี่ยมเยียนราษฎรทั่วประเทศ ภาพฝีพระหัตถ์ชั้น 9 จึงบันทึกความรักความผูกพันของพระเจ้าแผ่นดินและคนไทยไว้ได้อย่างคมชัดอย่างยิ่ง