คุยเรื่องเพศ บ้านคุณเริ่มหรือยัง?

โดย..ปอย

สถานการณ์แม่วัยรุ่นของประเทศไทยในปี 2557 ประชากรวัยรุ่นหญิงอายุ 15-19 ปี มีอัตราการคลอดเป็น 47.9 ต่อ 1,000 หรือเท่ากับมีทารกเกิดจากแม่วัยรุ่นวันละ 334 คน ซึ่งเป็นอัตราสูงกว่าประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ มาก แสดงถึงความไม่ประสบความสำเร็จในการป้องกันการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น ประเทศไทยกำลังเผชิญกับภาวะ “การเกิดน้อย ด้อยคุณภาพ” ตามที่ทางสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติหรือสภาพัฒน์ ได้สรุปไว้

การปรับฐานคิดเรื่องเพศในสังคมไทย จึงเป็นเรื่องสำคัญมาก และในยุคที่การรณรงค์ทำได้ทั้ง online และ offline จึงได้เห็นคลิปเกรียนๆ หนุ่มน้อยพูดคุยกับพ่อเรื่องเล็กๆ ที่สำหรับเขาอาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ต่อไปได้ คลิปกำลังสื่อว่า พ่อแม่คือบุคคลทรงอิทธิพลที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างสร้างสรรค์ได้ในอนาคต และอาจเป็นเรื่องเชยด้วยซ้ำถ้าการสอนลูกแค่การยื่นถุงยางอนามัยให้ลูกชาย พ่อแม่ยุคใหม่ต้องมีความมั่นใจที่จะสื่อสารเรื่องเพศกับลูกด้วยวิธีการต่างๆ ถ้าเราต้องการ “หยุด…สถิติพ่อแม่วัยรุ่น” กันจริงจัง เรื่องนี้ก็ต้องทำให้เกิดขึ้นได้ในสังคมไทย

เปิดโอกาสคุยปิดโอกาสพลาด

สถานการณ์อัตราการคลอดทารกจากแม่วัยรุ่น วันละ 334 คน เห็นตัวเลขก็ว่าน่าตกใจแล้ว ยังมีการคลอดซ้ำในแม่วัยรุ่นเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 11.3 ในปี 2553 เป็นร้อยละ 12.8 ในปี 2557 แสดงให้เห็นว่าเรากำลังเผชิญกับภาวะ “การเกิดน้อย ด้อยคุณภาพ” น่าหนักใจ ซึ่งเป็นประเด็นทุกๆ รัฐบาลกำหนดนโยบายไว้แก้ปัญหานี้ สสส.ภายใต้แผนงานสร้างเสริม
สุขภาวะทางเพศ ล่าสุด ได้ร่วมมือกับหลายหน่วยงานและภาคีเครือข่าย เพื่อขับเคลื่อนการป้องกันปัญหานี้ในหลายมิติ มีการเปิดโครงการ “โอกาสทองคุยเรื่องเพศกับลูก” เพื่อเป็นวัคซีนที่มีประสิทธิภาพในการช่วยสร้างภูมิคุ้มกันให้แก่เด็กๆ โดยย้ำว่าสามารถทำได้ในทุกครอบครัว 

หลักการง่ายๆ คือ “การเปิดโอกาสคุย (ซึ่งจะช่วย) ปิดโอกาสพลาด” แค่มีความรู้และเข้าใจที่ถูกต้องใน 3 เรื่อง คือ 1.ทัศนคติเรื่องเพศ 2.ความรู้เรื่องเพศ 3.ทักษะพูดคุยสื่อสาร เพียงเท่านี้ก็จะช่วยให้เด็กสามารถตัดสินใจด้วยตัวเองได้อย่างปลอดภัยและดีต่อสุขภาพ 3 ข้อง่ายๆ ซึ่งจะเป็นปัจจัยช่วยลดแม่วัยรุ่นได้อย่างยั่งยืน

พ่อแม่ ไขประตูด้วยกุญแจ 4 ดอก

โอกาสทองคุยเรื่องเพศกับลูก เป็นการลดความเสี่ยงจากปัญหาทางเพศแก่เด็กวัยรุ่นได้มากกว่าครอบครัวที่ไม่ได้คุย สสส.เผยแพร่เอกสารผลการศึกษาวิจัย เรื่อง “การศึกษาแนวทางการป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ไม่พร้อมในวัยรุ่น (แม่วัยรุ่น)” ของ ศ.ดร.ศิริพร จิรวัฒน์กุล นักวิชาการอิสระ อดีตอาจารย์คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ซึ่งแนะเคล็ดลับ 4 วิธี กับการเปิดประตูไปในโลกวัยรุ่น

1.อย่าประเมินตัวเองต่ำ

พ่อแม่มักไม่มีประสบการณ์เรียนเรื่องเพศศึกษาในโรงเรียน และไม่เคยมีประสบการณ์สื่อสารเรื่องเพศกับพ่อแม่
ตัวเอง จึงเห็นว่าจะไม่มีความสามารถพูดคุยเรื่องนี้กับลูกได้ นอกจากนั้นยังเห็นว่าโรงเรียน/ครู สอนลูกได้ดีกว่า และคิดว่าลูกเชื่อเพื่อนมากกว่าใครๆ ความเห็นนี้ขัดแย้งกับความต้องการเรียนรู้เรื่องเพศของวัยรุ่น เพราะมีการศึกษาจำนวนมากทั้งในประเทศและต่างประเทศ ยืนยันว่าเด็กวัยรุ่นต้องการเรียนรู้เรื่องเพศจากพ่อแม่ หรือผู้ปกครองมากที่สุด แต่เมื่อพ่อแม่ประเมินว่าทำไม่ได้ ก็ไม่ได้สื่อสารกับลูก ทำให้วัยรุ่นต้องหาความรู้เองจากเพื่อนและสื่อต่างๆ

การสนับสนุนพ่อแม่ให้มีความมั่นใจในตัวเอง ว่ามีความรู้เรื่องเพศ และวิธีการสื่อสารเรื่องเพศกับลูกตั้งแต่ยังไม่เข้าวัยรุ่น จนถึงวัยรุ่น “คือสิ่งจำเป็น” ที่ต้องทำให้เกิดขึ้น

2.เข้มงวดไม่ช่วยป้องกันลูกวัยรุ่น

พ่อแม่ที่มีกิจกรรมร่วมกับลูก อยู่บ้านพร้อมหน้ากันบ่อย รวมทั้งแสดงความเอาใจใส่ อาทร และให้การสนับสนุนลูก มีอิทธิพลอย่างยิ่งต่อลูกวัยรุ่นในการชะลอการมีเพศสัมพันธ์ หรือการมีเพศสัมพันธ์ครั้งแรกอายุมากขึ้น มีคู่นอนน้อย และใช้อุปกรณ์คุมกำเนิดสม่ำเสมอ

พ่อแม่เข้มงวดเคร่งครัดกฎระเบียบ ทำให้ลูกเกรงกลัว กีดกันการคบเพื่อนต่างเพศ และทำให้ลูกเห็นว่าเรื่องเพศเป็นเรื่องสกปรก เลวร้าย มักมีสัมพันธภาพที่ห่างเหินกับลูก จึงเป็นแรงผลักดันให้ลูกไปหาความอบอุ่นทางใจจากผู้อื่น เป็นการเปิดโอกาสให้ลูกไปเผชิญกับปัญหาเรื่องเพศมากขึ้น ทั้งนี้มีรายงานการศึกษาพบว่าแม่วัยรุ่นจำนวนมากมาจากครอบครัวที่มีความรุนแรง และสัมพันธภาพระหว่างกันไม่ดี

3.สอนให้รักนวลสงวนตัวก็ไม่ช่วย

การสอนลูกสาวให้ “รักนวลสงวนตัว” ความคิดนี้ก็ไม่ผิดทั้งหมด แต่มีรายงานวิจัยจำนวนมากยืนยันว่าการสอนให้วัยรุ่น โดยเฉพาะผู้หญิงให้ชะลอการมีเพศสัมพันธ์เพียงอย่างเดียวไม่ได้ทำให้สถิติการตั้งครรภ์ของวัยรุ่นลดลง แต่การทำให้เด็กมีความรู้เรื่องเพศอย่างเปิดกว้าง ด้วยแนวคิดเชิงบวกว่าเรื่องเพศเป็นเรื่องธรรมชาติที่ทุกคนต้องเรียนรู้ เพื่อให้รู้เท่าทันร่างกาย และอารมณ์เพศของตนเอง การทำให้ลูกรู้จักอุปกรณ์การคุมกำเนิด วิธีใช้ และการเข้าถึงบริการคุมกำเนิด กลับทำให้วัยรุ่นตัดสินใจชะลอการมีเพศสัมพันธ์มากขึ้น และเมื่อจะมีเพศสัมพันธ์ก็ใช้วิธีการคุมกำเนิดสม่ำเสมอ

นั่นคือ ถ้าพ่อแม่สอนให้ลูกวัยรุ่นมีเพศสัมพันธ์อย่างรับผิดชอบ และมีเพศสัมพันธ์อย่างปลอดภัยจะช่วยป้องกันวัยรุ่นตั้งครรภ์ได้ดีกว่าการสอนให้หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์อย่างเดียว

4.ตั้งครรภ์ไม่ใช่เรื่องใหญ่ของผู้ชาย ทำให้เกิดปัญหา

พ่อแม่ส่วนใหญ่มักมุ่งเน้นที่การป้องกันลูกสาว แต่ละเลยลูกชาย หรือไม่สอนให้ลูกชายเห็นว่าเรื่องเพศ และการตั้งครรภ์ก็เป็นความรับผิดชอบของผู้ชายเท่าๆ กับผู้หญิง ยิ่งกว่านั้นคือทำให้ลูกชายเห็นว่าการที่ผู้ชายมีประสบการณ์ทางเพศมากๆ เป็นส่วนหนึ่งของการเป็น “ลูกผู้ชาย” แล้วก็ปล่อยให้เด็กชายเรียนรู้เรื่องเพศเอง ความคิดและพฤติกรรมเช่นนี้ของพ่อแม่ทำให้ลูกชายสร้างโอกาสมีเพศสัมพันธ์โดยละเลยเรื่องการป้องกันการตั้งครรภ์และการติดเชื้อโรคทางเพศสัมพันธ์ รวมถึงเอชไอวี 

พ่อแม่มีอิทธิพลอย่างมากต่อพฤติกรรมทางเพศของลูกวัยรุ่น งานวิจัยทั้งหมดสรุปตรงกันว่า ความเข้มแข็งและใกล้ชิดกัน แสดงออกด้วยการมีกิจกรรมร่วมกัน แสดงความรัก และเอื้ออาทรสม่ำเสมอ พูดคุย ให้คำแนะนำเรื่องการคบเพื่อนต่างเพศ และเรื่องเพศในเชิงบวก เป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดที่ช่วยป้องกันวัยรุ่นตั้งครรภ์ได้

“Toolmorrow” เกรียนแบบสร้างสรรค์ 

พ่อแม่ที่สนใจอยากพูดคุยเรื่องนี้กับลูก มีหลายช่องทางให้ศึกษา เช่น รายการทีวีออนไลน์ชื่อ “Toolmorrow” เผยแพร่ผ่านเฟซบุ๊ก โดยมีกลุ่มเป้าหมายผู้ชมเป็นเยาวชนที่มีพฤติกรรมเสี่ยงในด้านต่างๆ ก่อตั้งโดย สุรเสกข์ ยุทธิวัฒน์ หนุ่มสถาปนิก วัย 37 ปี ที่มุ่งมั่นสร้างสรรค์เครื่องมือสำหรับครอบครัว ที่จะช่วยให้ทุกคนได้พูดคุยกันมากขึ้น “ถ้าครอบครัวคุยกันมากขึ้น พฤติกรรมเสี่ยงก็ลดลง” คือแนวคิดของเพจนี้ที่มีวัยรุ่นวัยเกรียน จนถึงวัยพ่อแม่ เข้าไปคลิกไลค์ติดตามข้อมูลแสดงความคิดเห็นกันอย่างคึกคัก

การสื่อโดยสร้างวิดีโอคลิป โดยการหาเด็กซึ่งเป็นอาสาสมัครของเพจลองตั้งคำถามพูดกับพ่อแม่ของเขา เป็นการหยิบประเด็นที่เป็นปัญหาข้องใจของวัยรุ่นมาท้าทายความเชื่อเดิมๆ ว่าเรื่องลับพวกนี้ไม่ควรคุยกันในครอบครัว! จะได้รู้ๆ กันไปว่าคุยเรื่องเพศกับพ่อแม่แล้วจะโดนดุหรือไม่?!! 

เช่น คลิปลูกชายถามพ่อเรื่องอวัยวะเพศมีขนาดเล็ก คลิปนี้ได้ยอดไลค์ 4,000 กว่าไลค์ แต่ละความคิดเห็นก็มีทั้งลูกวัยเกรียน เช่น อายเหมือนกันไม่เคยคุยเรื่องนี้กับครอบครัว เคยแต่งัดมาคุยกะเพื่อนๆ หรือพ่อเรียบร้อย เช่น ผมจะพยายามคุยกับลูกให้มากๆ พอถึงเวลามีปัญหาลูกจะได้กล้ามาคุยกับผม หรือมีความเห็นจากคนอยากมีลูกกับเขาบ้าง เช่น เราจะให้ลูกปรึกษาทุกเรื่องเลย แต่เดี๋ยวนะ รอแฟนมาขอก่อน

สุรเสกข์ บอกว่า คลิปนี้คุณพ่อตอบดีโดยธรรมชาติ และลูกได้ประโยชน์มากๆ จากคำตอบของพ่อ “พ่อไม่รู้ครับว่าอัดคลิป จึงตอบโดยไม่มีอคติ ไม่มีการตีตราสั่งสอน เป็นการปลูกฝังสั่งสอนกันในครอบครัวด้วยความรักความผูกพัน ลูกก็เป็นฝ่ายตั้งคำถาม แต่คุณแม่จะรู้สคริปต์คำถามทั้งหมดนะครับ เรามีกฎว่าถ้าลูกแอบไปถามแม่ พ่อก็จะต้องรู้ คือเยาวชนอาสาสมัครของเราต้องได้รับการอนุญาตจากผู้ใหญ่ในบ้าน ไม่มีการทำโดยพลการ"

สุรเสกข์ ยุทธิวัฒน์

เรื่องเพศ เด็กๆ ในรุ่นผมก็ไม่กล้าคุยกับพ่อแม่กันทั้งนั้นนะครับ (บอกพร้อมเสียงหัวเราะ) ก็กลัวพ่อแม่จะดุด่าเราแก่แดด เลือกไปคุยกับเพื่อน ไปลองกันเอง ถ้าไม่พลาดก็โชคดีไป ผมคือคนที่มีปัญหานี้ด้วยนะ ไม่กล้าคุยกับพ่อแม่หรอก เวลาตั้งโจทย์ทำคลิปขึ้นมาก็ใช้เรื่องที่เราอยากถามพ่อนี่แหละครับ โดยที่ผ่านมา เพจ Toolmorrow ทำคลิปมาทั้งหมด 18 คลิปแล้วครับ ได้ยอดไลค์รวมกว่า 1 แสนไลค์ ซึ่งตอนนี้ได้ขยายฐานโดยใส่ซับไตเติ้ลภาษาอังกฤษ รวมถึงยังอยากให้คลิปที่ทำถูกนำไปใช้เป็นส่วนหนึ่งของการเรียนการสอนที่โรงเรียน และเป็นการสร้างแรงบันดาลใจให้พ่อแม่ลูกคุยกันมากขึ้น

ผมมีแรงบันดาลใจอยากสร้างสื่อออนไลน์ในแบบสร้างสรรค์ กลุ่มเป้าหมายทั้งวัยรุ่น ทั้งพ่อแม่ แสดงความคิดเห็นกันเข้ามา นอกจากเรื่องเพศก็มีคลิปเกี่ยวกับการให้วัยรุ่นเชี่อมั่นในตัวเอง เรื่องอกหัก พนันบอล คลิปนำเสนอทางออกการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ครับ

ล่าสุด ผมตั้งประเด็นให้คอมเมนต์กันเข้ามา “3 อันดับ ปัญหาที่พ่อแม่อยากถามลูก แต่ไม่กล้าถาม” ก็มีคุณแม่ให้คำตอบแสดงความเห็นกลับมาว่า 1.เคยมีเซ็กซ์กับแฟนหรือยัง 2.เคยลองยาเสพติดหรือเปล่า 3.คิดออกหรือยัง จะเลือกคณะไหน พ่อแม่ที่กล้าเปิดใจตั้งคำถามลูกแบบนี้ไม่ค่อยมีปัญหาหรอก แต่ถ้าไม่กล้าถามนี่มีปัญหาแน่ๆ ครับ ผมเชื่ออย่างนี้เพราะผมก็ผ่านปัญหามุมมืดแบบนี้มาเหมือนกันนะ เกเร ไม่เรียนหนังสือ แยกตัวจากพ่อแม่ จนอายุ 20 ปีแล้วเพิ่งเริ่มเรียนระดับ ปวส.ซึ่งช้ากว่าเพื่อน ก็งงมากว่าเรามาถึงจุดนี้ได้อย่างไร ยิ่งเปรียบเทียบกับเพื่อนๆ ที่เรียนนำเราไปแล้ว ยิ่งรู้สึกตัวเองไม่มีคุณค่า

จึงได้คิดว่าถ้าเราเลือกปรึกษาคนในครอบครัว เราก็น่าจะกลับตัวได้เร็วกว่านี้ เรียกว่าใช้ประสบการณ์ตรงแบบอินไซด์ (บอกพลางหัวเราะ)

การทำเพจออนไลน์ต้นทุนน้อยครับ ทีมผมมีลูกน้อง 4 คน เราสร้างสรรค์สังคมให้มีคุณค่าได้ด้วยไอเดียของเรา ผลงานน่าภาคภูมิใจถ้าคลิปแชร์กันเยอะๆ วัยรุ่นได้ดูแล้วว่า น่าลองนะ มันเวิร์กกับการปรึกษาพ่อแม่ แล้วพ่อแม่ถ้าลองเปลี่ยนทัศนคติเลี้ยงลูกแบบเพื่อน พูดคุยกันได้ทุกๆ เรื่อง ลูกก็จะรู้สึกปลอดภัยนะครับ บางครั้งลูกๆ ไปปรึกษาเพื่อน เพื่อนมันก็โม้กลับ ไม่ใช่ว่าคุยกับเพื่อนแล้วเวิร์ก บลัฟกันตลอดนะ (หัวเราะ) ลองเข้าไปดูนะครับ แต่ละคลิปผมมีเป้าหมายอยากให้ทุกคนในครอบครัวพูดคุยกันมากขึ้น ความผูกพันคือต้นทางแห่งความสำเร็จเลยครับ” สุรเสกข์ บอกย้ำไว้ว่าสร้างสื่อนี้ให้ลูกวัยรุ่นดูด้วย ให้พ่อแม่ได้ดูด้วย ถ้าดูด้วยกันก็ยิ่งฮาในความเกรียนของคนสองวัย

พูดคุยกันอย่างเป็นธรรมชาติ 

คุณพ่อพิธีกรนักคิดสุดเฟี้ยว จอห์น-วิญญู วงศ์สุรวัฒน์ บอกอย่างเห่อสุดๆ ไปเลยว่าตอนนี้ “น้องวิลเลี่ยม” ลูกชายวัย 2 ขวบ มีแฟนคลับเข้าไปตามกดไลค์นับกันไม่หวาดไม่ไหวเลยทีเดียว ลูกชายสุดหล่อไม่แพ้พ่อ แล้วเมื่อถึงวันเติบโตเป็นหนุ่มน้อย การเลี้ยงลูกสไตล์ จอห์น วิญญู ขอบอกไว้เลยว่า ไม่มีการยัดถุงยางอนามัยใส่มือลูกชายเพียงแค่นั้นแน่ๆ วิธีการเชยๆ แบบนี้ พ่อแม่ของเขาก็ไม่ได้นำมาใช้กับลูกด้วยเช่นกัน

จอห์น-วิญญู วงศ์สุรวัฒน์

“การสั่งสอนในเรื่องเพศในบ้านผมเป็นเรื่องธรรมชาติเลยครับ และเรื่องเซ็กซ์ก็มีในทุกๆ ที่ คุณแม่ของผม (ผศ.แจนนิส เอ็ม. วงศ์สุรวัฒน์) ท่านเป็นชาวอเมริกันจึงค่อนข้างเปิดกว้างในเรื่องนี้ มั่นใจพูดคุยและแชร์แนะนำเรื่องนี้กับลูกๆ อยู่เรื่อยๆ อาจไม่ได้พูดคุยต่อหน้าทุกคน แต่ก็มีวิธีการของท่าน แล้วแม่สอนศิลปะ ผมกับพี่ชายและพี่ชายก็ได้เห็นรูปวาดสไตล์นู้ดของบรรดาศิลปินจนเคยชิน รูปกอดจูบเทพเจ้าก็เห็นตั้งแต่เด็กแล้ว และสิ่งที่แม่ปลูกฝังและย้ำมาตั้งแต่เด็กๆ ก็คือถ้าเรามีความรักในวัยเรียน สิ่งสำคัญที่สุดของผู้ชายคือต้องให้เกียรติผู้หญิง

บ้านผมเปิดกว้าง ใครจะทำอะไรก็ได้ไม่มีปัญหา ไม่มีการอบรมกันเป็นพิเศษ (หัวเราะ) แต่พวกเราต้องอยู่บนพื้นฐานการให้เกียรติคนรอบข้าง

ถ้าพูดเรื่องเซ็กซ์ พ่อแม่ก็จะอาศัยช่วงนั่งดูหนังกับลูกแล้วมีฉากเลิฟซีนขึ้นมา ก็เขินๆ นะครับ (หัวเราะ) แต่ท่านก็หยิบยกมาพูดให้เป็นเรื่องปกติ เช่น เราอยู่ในสถานะลูกวัยรุ่น เรามีหน้าที่เรียนหนังสือ ตอนนี้ก็ทำให้ดีที่สุดไปเป็นอันดับแรก

ผมคงใช้วิธีนี้มาสอนปลูกฝังลูกชาย “น้องวิล” เพราะปัญหาเรื่องเพศไม่ได้เกิดแค่เด็กไม่รู้จักใช้ถุงยางอนามัย การเซฟด้วยถุงยางสอนแน่นอน (หัวเราะ) แต่ไม่ได้สอนแค่นี้ครับ อย่างเช่นพ่อผมฟังข่าวก็หยิบยกมาสอนลูกได้ ดูซีรี่ส์พระเอกนางเอกจับมือกันก็พูดคุยกับลูกได้ เราต้องมองว่าเรื่องเซ็กซ์เป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้เสมอในชีวิตประจำวัน การขับเคลื่อนให้มนุษย์พึงรับผิดชอบกันทุกๆ ฝ่ายด้วยคือสิ่งที่ถูกต้อง

ลูกชายก็ควรสอนให้เป็นสุภาพบุรุษ การพูดคุยกันในครอบครัวสำคัญที่สุด ซึ่งสังคมไทยเราก็เปิดกว้างแล้วนะ วันนี้เรามีทุกเพศ LGBT - Lesbian Gay Bisexual Transgender แต่เรายังมีปัญหาท้องในวัยเรียน ซึ่งต้องเริ่มต้นแก้ไขได้ด้วยการที่คนในครอบครัวพูดคุยกันอย่างเปิดอก ลูกผู้หญิงรับสภาพท้องวัยเรียนได้ไหวหรือไม่ เพราะคนรับปัญหาหนักที่สุดคือเรา ปัญหานี้เกิดได้ทั้งวัยมัธยม มหาวิทยาลัย ต้องคุยกันเนิ่นๆ ปลูกฝังค่านิยมนี้ตั้งแต่เด็กเลยนะครับ” วิญญู กล่าวอย่างจริงจัง แล้วย้ำว่าถ้าเริ่มต้นพูดคุยกันในครอบครัวไม่ได้ ปัญหาแม่วัยใสก็ไม่น่าจะแก้ได้ตก