ต้นไม้ในที่ครอบแก้ว งานอดิเรกทำเงิน

โดย...วราภรณ์ ภาพ : ภัทรชัย ปรีชาพานิช

การจัดสวนเทอร์ราเรียม (Terrarium) คือ โลกสีเขียวใบเล็กที่ถูกบรรจงสร้างจากจินตนาการของมนุษย์ ให้ออกมาเป็นสวนในครอบแก้วที่สวยงาม หากดูแลดีๆ หมั่นลดน้ำสวนขวดนี้ก็จะสามารถอยู่ได้นานถึง 50 ปีทีเดียว นี่คืองานอดิเรกที่ ฐานวัฒน์ สุวินัย พฤษเบ็ญจะ วัย 47 ปี เจ้าของธุรกิจร้านอาหารแต่มีฝีมือและงานอดิเรกคือชื่นชอบการจัดสวนเทอร์ราเรียมมาก นอกจากจัดสวนประดับที่ร้านเดอะ แฮมเลต คาเฟ่ ควิซีน แอนด์ การ์เด้น (The Hamlet Cafe Cuisine and Garden) ของตัวเองให้สวยงามแล้ว เขายังนำงานอดิเรกนี้เปิดคลาสสอนผู้ที่สนใจในการจัดสวน รวมทั้งรับเป็นวิทยากรสอนผู้สนใจตามงานต่างๆ ด้วย

สำหรับแรงบันดาลใจในการชื่นชอบการจัดเทอร์ราเรียม เริ่มมาจากเขาเป็นคนต่างจังหวัดที่บ้านมักมีพื้นที่เยอะ เต็มไปด้วยต้นไม้ แล้วเขาก็ชื่นชอบต้นไม้ แต่พอมาอยู่ในกรุงเทพฯ มีโอกาสได้ไปเรียนจัดสวนอย่างจริงจังตอนอายุ 26 ปี จึงมีความรู้พื้นฐานเรื่องการจัดสวน ประกอบกับชอบเปิดหนังสือเรื่องการจัดสวนและเก็บสะสมไอเดียมาเรื่อยๆ เมื่อมีโอกาสและเวลาที่อำนวยเขาจึงเริ่มจำลองสวนเล็กๆ ขึ้นในขวดโหลแก้วอย่างจริงจัง ซึ่งเสน่ห์ของการจัดเทอร์ราเรียม ฐานวัฒน์บอกว่าอยู่ตรงที่เป็นสวนขนาดเล็กเหมาะกับคนกรุงเทพฯ ซึ่งมีพื้นที่อยู่อาศัยจำกัด อีกทั้งเราสามารถเลือกวัสดุอย่างอื่นมาทดแทนได้ หรือของเก่าที่มีอยู่ในบ้าน เพราะไอเดียในการจัดสวนไม่มีอะไรที่ตายตัว ขึ้นอยู่ที่เราจะสร้างสรรค์ออกมาในรูปแบบใด การจัดสวนจึงใช้จินตนาการล้วนๆ

 

“คนส่วนใหญ่มักจะไม่เอาต้นไม้มาไว้ในบ้าน เพราะกลัวในเรื่องของการดูแล ปัจจุบันหลายๆ คนจึงหันมาปลูกต้นไม้ในขวด ในโหลแก้ว หรือที่เรียกว่าแทน ด้วยขนาดที่เล็กกะทัดรัด และสามารถนำมาเป็นของขวัญหรือของตกแต่งบ้านได้ เทอร์ราเรียมเป็นการจัดสวนที่ต้องใช้จินตนาการสูง ภายในนั้นก็จะมีฝนตก มีการสังเคราะห์แสง แล้วกลายเป็นไอ ลอยละล่องขึ้นไปแล้วหยดลงมา ซึ่งเป็นวัฏจักรของธรรมชาติอย่างแท้จริง ต้นไม้ที่เรานำมาจัดจะมีรูปทรงที่แตกต่างจากการจัดสวน จะมีขนาดเล็ก และข้อจำกัดของ All Categories สภาพแวดล้อม ผมจะเป็นคนที่ชอบคิดค้นอะไรใหม่ นำวัสดุอื่นมาใช้แทนซึ่งเป็นวัสดุอื่นที่ดูไม่ขัดแย้งกับธรรมชาติมาก เช่น ก้อนหิน เปลือกหอย บ้านดินเผา ประภาคาร ทำตามจินตนาการที่เราคิดไว้”

เสน่ห์อีกอย่างของสวนชนิดนี้คือ การเติบโตของพืชในข้อจำกัด ทำให้เห็นลักษณะการเติบโตใหม่ๆ ที่ไม่เคยเห็นในต้นไม้ปกติทั่วไป เช่น เคยเห็นเฟิร์นนาคราชรูปทรงปกติ แต่เมื่อนำมาเลี้ยงในที่ครอบแก้ว เฟิร์นนาคราชกลับเป็นอีกรูปทรงหนึ่งทั้งโตช้า มีรูปทรงและใบเปลี่ยน หรือเปลี่ยนสี เนื่องจากในที่ครอบแก้วมีความชื้นสูง เฟิร์นจึงเลื้อยเต็มขวดบดบังสายตา กลับทำให้เกิดความน่าสนใจมากขึ้น และเมื่อตายยุบตัวลงก็จะโตขึ้นมาใหม่ได้เอง ซึ่งพืชที่นำมาจัดในเทอร์ราเรียมส่วนใหญ่มาจากทวีปเอเชีย เป็นไม้ต้องการความชื้นสูง เช่น มอส เฟิร์น ซาราซีเนีย เป็นต้น

สวนเทอร์ราเรียมหากดูแลรักษาดีๆ จะอยู่ได้นานถึง 50 ปีทีเดียว

“ต้นไม้ส่วนใหญ่เราปลูกในบ้านแล้วตายเพราะขาดความชื้น แต่เทอร์ราเรียมคือการเก็บความชื้นไว้ในครอบแก้ว จึงไม่ต้องรดน้ำบ่อยแค่อาทิตย์ครั้งหรือสองครั้งก็พอ การจัดสวนเป็นงานอดิเรกที่ผมทำตั้งแต่หนุ่มๆ ผมชอบคิดไม่เหมือนชาวบ้าน คิดซ้ำเรื่องแต่ไม่ซ้ำแบบ การจัดสวนทำให้ผมเรียนรู้มากมาย เพราะมันมีหลากหลายวิธีในการแก้ไขปัญหา เทอร์ราเรียมช่วยเรื่องการแจงรายะเอียด ผมชอบคอนโทรลให้สวนเล็กๆ ของผมไปในทิศทางที่เหมาะสม”

ทิปส์การจัดเทอร์ราเรียม

1.เทอร์ราเรียมเป็นเรื่องของงานศิลปะ ไม่ใช่การปลูกต้นไม้เพื่อการดำรงชีวิตของต้นไม้ อารมณ์ของเทอร์ราเรียมจึงออกมาดูหรูหรา ไม่ต้องดูแลเป็นพิเศษ เหมาะมากกับคนไม่มีเวลาดูแลแต่อยากปลูกต้นไม้ แต่ขอให้ตั้งเขาไว้ในที่ที่มีแสงรำไร ฉีดน้ำเลี้ยงอาทิตย์ละ 1-2 ครั้ง/อาทิตย์

2.ต้นไม้ที่เหมาะกับนำมาปลูกในครอบแก้ว ได้แก่ พืชร้อนชื้น เช่น เฟิร์น มอส บีโกเนียคือไม้ในร่ม ไผ่ฟิลิปปินส์ บอนสี นอกจากนี้ยังควรเตรียมอุปกรณ์อื่นๆ เช่น ก้อนหิน ที่ครอบแก้วสามารถซื้อได้ที่ตลาดนัดจตุจักรโซนต้นไม้ หรือตลาดย่านเสาชิงช้า ที่ครอบแก้วตกราคาไม่ถึง 100 บาทไปจนถึง 4,000 5,000 บาท

3.เทคนิคในการออกแบบเทอร์ราเรียม คือ ออกแบบสวนให้จำลองใกล้เคียงกับธรรมชาติมากที่สุด เช่น การจัดบาลานซ์ของภูเขา ต้นไม้ควรจัดขนาดไหนให้เหมาะสมใกล้เคียงกับความจริง ตลอดจนทิศทางการจัดวางของต้นไม้ ออกแบบแสง ต้นไม้ต้นหนึ่งที่เราปลูกควรหันไปไหน หันกี่องศา ในธรรมชาติจริงต้นไม้ต้นนี้ควรอยู่อย่างไร บางต้นทำให้ล้มเพื่อให้เขาเลื้อย จะช่วยทำให้สวนของเราดูเป็นธรรมชาติมากๆ
4.วิธีหาไอเดียในการออกแบบ ฐานวัฒน์แนะว่าให้ดูหนังสือออกแบบตกแต่งสวนเยอะๆ และลองนำจินตนาการและความชื่นชอบของนักจัดสวนแต่ละคนมาใช้ เช่น ลองนำงานประติมากรรมหรือดึงกระแสสังคมเสียดสีสังคมมาใช้ เช่น ตุ๊กตาลูกเทพนำมาเป็นไอเดียได้ เรียกว่าทุกอย่างที่อยู่รอบตัวสามารถจัดเป็นเทอร์ ราเรียมออกมาได้หมด เช่น ความทุกข์ ความเศร้า ความนิ่ง เป็นต้น

5.แต่ก่อนลงมือจัดสวน ต้องคิดก่อนลงมือ ให้คิดก่อนว่าเราจะเอาแบบไหน เตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม เทอร์ราเรียมจัดง่ายกว่าสวนขวดเยอะมาก เพราะสวนขวดต้องใช้ความอดทนเพราะปากขวดมีขนาดเล็กแคบกว่าถาดหรือจานรอง

6.การจัดมี 2 วิธี คือ แนวดิ่ง เช่น ภูเขา แนวราบ เช่น ต้นไม้ น้ำขังเป็นป่าชายเลน การให้น้ำก็สร้างอารมณ์และบรรยากาศได้ แต่ระวังอย่าฉีดน้ำมากจะกลายเป็นไอ แต่ทุ่งหญ้าฉีดน้ำได้ตลอดเพราะน้ำเจิ่งได้ จะช่วยดูเป็นธรรมชาติ ยิ่งขึ้น