"ทิป-เซอร์วิสชาร์จ" กับปัญหาไม่ชัดเจนในต่างแดน

โดย...ทีมข่าวต่างประเทศโพสต์ทูเดย์

การให้ทิปพนักงานบริการตั้งแต่ร้านอาหารทั่วไปจนถึงโรงแรมหรูนั้น ถือเป็น “ธรรมเนียมพึงปฏิบัติ” กันในประเทศสหรัฐ ภายใต้การรับรู้กันว่าเด็กเสิร์ฟ เด็กรับรถ หรือเด็กยกกระเป๋าเหล่านี้ ไม่ได้รับค่าแรงขั้นต่ำตามกฎหมายรัฐบาลท้องถิ่นหรือรัฐบาลกลาง

เพราะกฎหมายเปิดช่องให้รับรายได้เป็นส่วนของทิปเข้ามาทดแทนได้ โดยกำหนดให้ร้านต้องจ่ายค่าทิปขั้นต่ำที่ราว 2.13 เหรียญสหรัฐ/ชม. ทำให้แม้ว่าค่าแรงขั้นต่ำโดยเฉลี่ยจะอยู่ที่ 7.25 เหรียญสหรัฐ/ชม. แต่อาจเป็นการจ่ายจริงเพียง 5 เหรียญสหรัฐ/ชม.เท่านั้น และปัจจุบันมีเพียงไม่ถึง 10 รัฐเท่านั้นที่บังคับใช้กฎหมายค่าแรงขั้นต่ำอย่างเท่าเทียม

โดยปกติแล้ว การให้ทิปจะอยู่ที่ระหว่าง 15-20% ของราคาตามใบเสร็จ โดยขึ้นอยู่กับความพอใจต่อการบริการและพื้นที่ในแต่ละรัฐ หากไม่มีการจ่ายทิป พนักงานส่วนใหญ่จะส่งสัญญาณทางอ้อมกับลูกค้า เช่น เข้ามาสอบถามความพึงพอใจของการบริการ ซึ่งทั้งหมดนี้แม้จะไม่ใช่ค่าธรรมเนียมที่กฎหมายบังคับให้ต้องจ่าย แต่ก็ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่ใช้ “จารีตทางสังคม” เป็นตัวควบคุมที่แทบไม่ต่างกัน

ทว่า ตลอดช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน ร้านอาหารจำนวนมากเริ่มปรับเปลี่ยนจากธรรมเนียมการให้ทิปไปเป็น “ค่าธรรมเนียมการให้บริการ” (เซอร์วิสชาร์จ) ที่ระบุไว้บนเมนูหรือหน้าร้านโดยถือเป็นค่าธรรมเนียมที่ “บังคับจ่าย” รวมอยู่ในใบเสร็จกันมากขึ้นในหลักตั้งแต่ 10-20% หลังจากที่เริ่มมีปัญหาเกิดขึ้นกับความสมดุลของพนักงานในร้านอาหาร

วอชิงตัน โพสต์ ระบุว่า อุตสาหกรรมร้านอาหารในสหรัฐเริ่มประสบปัญหาขาดแคลนพนักงานในส่วนครัวมากขึ้น โดยส่วนหนึ่งเป็นเพราะช่องว่างในเรื่องทิปและค่าแรงขั้นต่ำ โดยพนักงานส่วนหลังจะต่างจากพนักงานส่วนหน้าตรงที่ได้ค่าแรงขั้นต่ำหรือเรตที่ชัดเจน ซึ่งมากกว่าพนักงานส่วนหน้า แต่จะไม่ได้ส่วนแบ่งจากค่าทิปด้วย ซึ่งในทางปฏิบัติจริงแล้ว รายได้จากส่วนหน้าจะมากกว่าและอาจมากกว่าเฉลี่ย 3 เหรียญสหรัฐ/ชม. ทำให้ร้านอาหารจำนวนมากเริ่มหันมาใช้เซอร์วิสชาร์จแทนการให้ทิปมากขึ้น

อย่างไรก็ตาม การหันมาใช้เซอร์วิสชาร์จ ซึ่งมักเป็นธรรมเนียมในหลายประเทศของยุโรปด้วยนั้น ยังปรากฏให้เห็นปัญหาเกิดขึ้นเช่นกันจาก “ความไม่ชัดเจน” ที่ลูกค้าจำนวนหนึ่งไม่ทราบว่ามีการคิดเซอร์วิสชาร์จ และยังจ่ายค่าทิปตามปกติ

ขณะที่ร้านอาหารบางแห่งยังระบุว่า ค่าเซอร์วิสชาร์จ ไม่ใช่ค่าทิป ทำให้ลูกค้าไม่มั่นใจว่าจำเป็นต้องให้ทิปด้วยหรือไม่ และเงินค่าเซอร์วิสชาร์จที่บังคับเก็บไปนั้น จะถูกนำไปจ่ายให้พนักงานทั้งหมดในฐานะค่าบริการ หรือให้เพียงบางส่วน หรือร้านเก็บไปในฐานะค่าอำนวยความสะดวกและใช้จ่ายต่างๆ ที่ให้บริการแก่ลูกค้า

ในช่วงกลางปี 2016 ที่ผ่านมา ทางกระทรวงธุรกิจ พลังงาน และยุทธศาสตร์อุตสาหกรรมของอังกฤษ ได้เริ่มหยิบยกปัญหาการจ่ายทิปและค่าเซอร์วิสชาร์จตามร้านอาหารมาเป็นประเด็นหารือถกเถียงกัน หลังจากที่พบว่า ไม่มีการกำหนดมาตรฐานที่ชัดเจนในเรื่องนี้ และทำให้ลูกค้าจำนวนไม่น้อยสับสนต่อการใช้บริการ โดยมีรายงานข่าวก่อนหน้านี้ว่า ร้านอาหารชื่อดังที่มีหลายสาขาในอังกฤษอย่าง โก๊ต เก็บค่าเซอร์วิสชาร์จเอาไว้เองโดยไม่ได้แบ่งให้พนักงาน ทำให้รัฐบาลต้องหันมาให้ความสำคัญกับประเด็นนี้มากขึ้น

บีบีซี รายงานว่า หนึ่งในข้อเสนอที่รัฐบาลกำลังพิจารณาก็คือ การป้องกันไม่ให้ร้านอาหารสร้างความคลุมเครือในเรื่องค่าธรรมเนียม เช่น การคิดค่าเซอร์วิสชาร์จ โดยไม่ได้แจ้งลูกค้าอย่างชัดเจนเพียงพอ ซึ่งทำให้ลูกค้าต้องเสียเงิน 2 ต่อ เพราะจ่ายค่าทิปแยกต่างหากด้วย ขณะเดียวกัน ค่าเซอร์วิสชาร์จก็ควรถูกหักให้พนักงานทั้งในส่วนหน้าและส่วนหลัง โดยไม่ถือเป็นรายได้เพิ่มของร้าน ซึ่งอาจต้องออกเป็นมาตรการกำหนดให้ร้านระบุกับลูกค้าให้ชัดเจนว่า ไม่จำเป็นต้องจ่ายค่าทิปหรือค่าธรรมเนียมใดๆ เพิ่มอีกแล้ว 

อย่างไรก็ตาม แม้จะเป็นค่าธรรมเนียมที่บังคับเก็บตามที่แจ้งไว้ แต่ในอังกฤษนั้น ผู้บริโภคมีสิทธิที่จะปฏิเสธการจ่ายค่าเซอร์วิสชาร์จได้ทั้งหมดหรือบางส่วน ในกรณีที่การบริการย่ำแย่ ซึ่งถือเป็นการผิดเงื่อนไขข้อตกลงการให้บริการ

แม้ว่าการให้ทิปหรือเซอร์วิสชาร์จ จะกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติในภาคบริการที่ขยายวงไปยังหลายประเทศทั่วโลก ซึ่งได้รับอิทธิพลจากสหรัฐและยุโรปมา ทว่ายังมีหลายประเทศโดยเฉพาะในแถบเอเชียที่ส่วนใหญ่จะไม่มีธรรมเนียมปฏิบัติเรื่องการให้ทิป เช่น ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ จีน และเวียดนาม แต่จะเป็นการคิดค่าเซอร์วิสชาร์จตั้งแต่ 5% ขึ้นไป ซึ่งส่วนใหญ่แล้วจะเป็นกลุ่มโรงแรมรวมถึงร้านอาหารในเขตเมือง

ญี่ปุ่นนั้นเป็นประเทศที่ขึ้นชื่อเรื่องความภาคภูมิใจในการให้บริการที่เป็นเลิศ โดยปกติแล้วจึงไม่มีธรรมเนียมในการให้ทิป และอาจถึงขั้นปฏิเสธที่จะรับทิป ส่วนในประเทศจีนนั้นมักไม่มีธรรมเนียมการให้ทิปในร้านอาหาร ยกเว้นตามโรงแรมและแหล่งท่องเที่ยว เช่นเดียวกับในเวียดนาม และเกาหลีใต้