พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท สถาปัตย์แห่งพระราชศรัทธา

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สำนักพระราชวังจัดการพระศพ “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ด้วยพระเกียรติยศสูงสุดตามราชประเพณี โดยประดิษฐานพระศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง สถานที่ซึ่งเคยรองรับพระบรมศพและพระศพของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์มาหลายรัชกาล

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  มรดกแห่งสถาปัตยศรัทธา

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เป็นพระที่นั่งองค์ประธานของหมู่พระมหาปราสาทในเขตพระราชฐานชั้นกลาง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท และได้รับการยกย่องว่าเป็น “สถาปัตยกรรมชั้นเอกของกรุงรัตนโกสินทร์” ทั้งยังเป็นพระที่นั่ง ทรงไทยแท้องค์เดียว ภายในพระบรมมหาราชวัง

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2332 บนพื้นที่เดิมของพระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาทซึ่งถูกฟ้าผ่าไหม้จนสิ้น พระองค์มีพระราชดำริให้สร้างขึ้นใหม่และพระราชทานนามว่า “พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท” เพื่อเป็นศูนย์กลางแห่งพระราชพิธีและเป็นที่ว่าราชการในยุคนั้น

พระที่นั่งองค์นี้เป็นสถาปัตยกรรมทรงปราสาทแบบจตุรมุข มีมุขเด็จด้านเหนือ ก่ออิฐถือปูนยกพื้นสูง 2.85 เมตร ฐานเป็นลวดลายสิงห์และเชิงบาตรซ้อนสองชั้น หลังคาทรงปราสาทประดับ ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ และนาคสะดุ้ง อันเป็นลักษณะของศิลปะไทยแท้ หน้าบันจำหลักเป็นรูป พระนารายณ์ทรงครุฑ ล้อมรอบด้วยลายกนกเทพพนม ส่วนยอดปราสาททั้ง 4 มุมเป็นรูปลายครุฑ ยืนยงเป็นสัญลักษณ์แห่งพลังและอำนาจของพระมหากษัตริย์

ภายในยังมี พระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุก ซึ่งใช้เป็นที่ประทับในการพระราชพิธีสำคัญ และ พระแท่นบุษบกมาลา ที่เคยประดิษฐานพระสยามเทวาธิราช รวมถึง พระแท่นราชบรรจถรณ์ สำหรับการบำเพ็ญพระราชกุศลในงานพระบรมศพและพระศพเจ้านายชั้นสูง

สถานที่ประดิษฐานพระบรมศพของกษัตริย์ไทยเกือบทุกรัชกาล

หลังการสร้างแล้วเสร็จ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงใช้เป็นท้องพระโรงว่าราชการ และเมื่อ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ สิ้นพระชนม์ พระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้ประดิษฐานพระศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ถือเป็น พระศพแรก ที่ได้รับพระราชอนุญาตให้ประดิษฐานในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้ กลายเป็นธรรมเนียมสืบต่อมาถึงปัจจุบัน

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทจึงเป็นสถานที่ประดิษฐาน พระบรมศพของพระมหากษัตริย์เกือบทุกรัชกาล และพระบรมศพของสมเด็จพระอัครมเหสีและพระบรมวงศ์ที่ทรงโปรดเกล้าฯ เป็นพิเศษ อาทิ  สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี, สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา, สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา รวมถึง พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ในปี 2559–2560

นอกจากใช้เป็นสถานที่ประดิษฐานพระศพ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทยังใช้ประกอบพระราชพิธีสำคัญทางราชประเพณี เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภชในรัชกาลที่ 6 (พ.ศ. 2454) และพระราชพิธีฉัตรมงคลที่จัดขึ้นในวันที่ 4 พฤษภาคมของทุกปี เพื่อถวายเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าแด่ผู้ทรงคุณูปการแก่แผ่นดิน

ด้วยเหตุนี้ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทจึงมิได้เป็นเพียงสถาปัตยกรรมเก่าแก่ แต่คือ สัญลักษณ์แห่งพระราชศรัทธา ความจงรักภักดี และประวัติศาสตร์ของราชอาณาจักรไทย ที่สะท้อนพระบารมีของทุกพระมหากษัตริย์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์