กฐินนั้นสำคัญไฉน...งานบุญใหญ่แห่งปีเริ่มแล้ว

โดย...สมาน สุดโต

หลังจากออกพรรษาเมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ.2563 วัดในประเทศไทยก็คึกคักเต็มไปด้วยสีสัน เนื่องด้วยประเพณีทอดกฐินที่ญาติโยมนำมาถวายตามที่แจ้งกับทางวัดไว้ล่วงหน้า ซึ่งเรียกง่ายๆ ว่าจองกฐิน คำว่าจองกฐิน ยังเอามาใช้ทางการเมือง เมื่อฝ่ายค้านเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเราเรียกรัฐมนตรีคนนั้นว่าถูกจองกฐิน ส่วนวัดที่ไม่มีใครจองกฐิน จนกระทั่งสิ้นฤดูกาล หรือขึ้น 15 ค่ำเดือน 12 เรียกว่าวัดกฐินตก

ความเป็นมาของการทอดกฐินนั้น เกิดจากพระพุทธานุญาตให้พระสงฆ์ไม่น้อยกว่า 5 รูป ที่จำพรรษาในวัดใดวัดหนึ่งจนครบ  3 เดือน หรือภาษาพระว่า ถ้วนไตรมาสให้มีสิทธิรับฐินได้

ประเภทของกฐิน จำแนกได้ดังนี้

1.กฐินหลวง หรือผ้าพระกฐินพระราชทานให้ บุคคล องค์กร หรือกระทรวง หรือกรมต่างๆ รับไปทอดยังพระอารามหลวง หรือพระราชทานให้กระทรวงการต่างประเทศ อัญเชิญไปทอดในประเทศที่มีผู้นับถือพระพุทศาสนา ที่อยู่ย่านเอเซียอาคเนย์ แม้ว่าจะไม่มีฐานะเป็นพระอารามหลวงก็ตาม แต่ที่ทำเช่นนี้ ก็เป็นพิธีทางการทูตเพื่อผูกสัมพันธไมตรีกับชาวบ้าน

2.กฐินราษฎร์ เป็นกฐินที่ชาวบ้านทั่วไปนำไปทอดถวายยังวัดนั้นๆ

3.กฐินสามัคคี คือแค่มีเจ้าภาพหลัก แล้วตั้งผู้แทนแต่ละสายหาสมาชิกมาร่วมงานบุญแล้วนำไปทอดยังวัดเป้าหมายที่จองไว้แล้ว กฐินแบบนี้เป็นที่นิยมทั่วไป เพราะมีคนร่วมบุญกุศลจำนวนมาก

4.กฐินตก คือวัดที่ไม่มีใครจองกฐิน ปัจจุบันแก้ปัญหาโดยมีเจ้าภาพจัดกองกฐินเท่าจำนวนวัดที่กฐินตก แล้วนำไปทอดที่ส่วนกลาง ให้วัดต่างๆที่กฐินตกมารับไป

5.กฐินเดาะ  คือกฐินเสียหาย ไร้อานิสงส์ เนื่องด้วยพระในวัดไปชักชวนหรือพูดเลียบเคียงให้ญาติโยมผู้มีศรัทธานำกฐินไปทอดยังวัดที่ตนจำพรรษาอยู่

6.กฐินร้อยปี เป็นเรื่องเฉพาะวัดใดวัดหนึ่งที่มีผู้ศรัทธาเลื่อมใสในหลวงพ่อ เช่น วัดปากน้ำ ภาษีเจริญคนศรัทธาหลวงพ่อสดมาก มาจองเป็นเจ้าภาพกฐินล่วงหน้า 500 กว่าปี

7.บริวารกฐิน ได้แก่อัฐบริขาร เช่น บาตร หรือเครื่องมือช่างสำหรับซ่อมแซมเสนาสนะ และบริวารกฐินเวลานี้กลายเป็นเป้าหมายหลักในการทอดฐินคือปัจจัยที่ถวายพร้อมองค์กฐิน  เพราะทางวัดหวัง จะได้ปัจจัยเป็นกอบเป็นกำเพื่อสร้างโบสถ์วิหาร หรือศาลาการเปรียญ?ให้เรียบร้อยสมบูรณ์

8.จุลกฐิน เป็นงานเร่งด่วนนานๆ จะมีวัดหรือชุมชนใจถึงจัดขึ้นสักทีหนึ่ง เพราะยุ่งและเร่งรีบ ต้องทำให้เสร็จในหนึ่งวัน เป็นประเพณีที่ชาวพุทธไทยคิดประดิษฐ์ขึ้นมา เพื่อให้ดูเข้มขลัง เช่น ปลูกต้นฝ้ายล่วงหน้ากะว่าเก็บเกี่ยวตรงกับฤดูกฐิน

จุลกฐินเริ่มขึ้นวันที่เก็บฝ้ายปั่นเป็นเส้นด้าย นำมาทอเป็นผ้าผืน ตัดเย็บ และฟอกย้อมให้เสร็จในหนึ่งวันแล้วนำไปทอดถวายพระ จุลกฐินจึงเป็นงานเร่งรีบ เป็นตัวชี้วัดความสามัคคีของชุมชน ปี 2563 วัดหลวงพ่อธรรมวรนายก ที่โนนแต้ว ปักธงชัย จ.นครราชสีมา จัดจุลกฐินขึ้น วันที่ 11-12? ตุลาคม นี้ พูดมาตั้งนานลืมบอกว่ากฐินแปลว่าไม้สดึง สำหรับทอผ้า พระที่ครองกฐินเรียกว่า กรานกฐิน คำว่ากราน เป็นภาษาเขมร แปลว่าทำให้ตึง กฐินเป็นกาลทาน เริ่มแต่วันแรม 1 ค่ำเดือน 11 สิ้นสุดวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 12 ตรงกับวันลอยกระทง วัดที่จะรับกฐินได้? ต้องมีพระจำพรรษาไม่ต่ำกว่า 5 รูป เนื่องจากเป็นงานบุญ ปีหนึ่งมีครั้งเดียว คนทอดกฐิน จึงได้บุญมาก  ส่วนพระที่บวชแล้วได้กฐินก็ได้รับอานิสงส์มากเช่นกัน

พิธีทอดกฐิน จัดเป็นญัตติทุติยกรรม และอปโลกนกรรม เมื่อเจ้าภาพแห่กฐินมาพร้อมถวายนั้นแล้วพระสงฆ์ทั้งหมดต้องดูว่า พระรูปใดเหมาะที่จะครองกฐิน โดยยึดหลักว่าพระรูปนั้นต้องมีสีลาจารวัตรงดงาม รู้จักถอนพินทุ และอธิษฐาน ผ้าจีวร และผ้าจีวรที่ใช้อยู่ก็เก่ามาก จึงให้พระภิกษุรูปหนึ่งกล่าวคำอปโลกน์ หรือบอกเล่าว่า ชื่อเจ้าภาพที่ศรัทธานำมาถวาย แล้วบอกตามแบบแผนว่า แลผ้ากฐินทานนี้ เป็นของบริสุทธิ์ ดุจเลื่อนลอยมาโดยนภากาศและตกลงในที่ชุมนุมสงฆ์ จะได้จำเพาะเจาะจงลงไปว่าเป็นของพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งก็หามิได้ มีพระพุทธานุญาตให้พระสงฆ์ทั้งปวงยอมอนุญาตให้ภิกษุรูปหนึ่งครองกฐิน แต่ภิกษุรูปนั้นต้องมีคุณสมบัติ ประกอบด้วยสีลาสุตาธิคุณ มีสติปัญญา สามารถ รู้ธรรม 8 ประการ มีบุพกรณ์ เป็นต้น

เมื่อรูปแรกกล่าวถึงคุณสมบัติจบแล้ว รูปที่สองก็บอกว่า ภิกษุรูปนี้มีความเหมาะสม ถ้าใครไม่เห็นด้วยให้ค้านได้ แต่ถ้าเห็นชอบก็กล่าวสาธุ

ส่วนมากจะบอกว่า เจ้าอาวาส เป็นผู้เหมาะสม จึงหาผู้คัดค้านไม่ได้

เมื่อภิกษุที่ได้รับมอบหมายให้ครองกฐิน พระรูปนั้นต้องจัดการกับผ้าจีวรให้ถูกต้องตามวินัย เช่นพินทุและอธิษฐาน จากนั้นครองผ้า เสร็แล้วก็บอกกับพระสงฆ์เพื่ออนุโมทนา โยมกรวดน้ำ รับพรเป็นอันจบพิธีทอดและรับกฐิน

อนึ่งวัดที่รับกฐินต้องปักธงจรเข้ และนางมัจฉา หน้าวัดเพื่อบอกกล่าวว่า วัดนี้รับกฐินเรียบร้อยเเล้ว แต่ใครอยากทำบุญอีกก็ได้ ให้จัดผ้าป่ามา ทางวัดรับได้ตลอดปี ไม่จำกัดเวลา