พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล พระนครศรีอยุธยา

โดย...อาจารย์ชวินทร์ [email protected]

วันนี้มาชมพระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล พิมพ์อกใหญ่ฐานเตี้ย เอกลักษณ์และจุดพิจารณา คือ น้ำยาเคลือบ ซึ่งจะเคลือบเฉพาะด้านหน้า สีจะออกโทนน้ำตาลแก่ เนื่องจากเป็นการจุ่มเคลือบเฉพาะด้านหน้า ด้านหลังน้ำยาเคลือบจะติดเฉพาะขอบๆ เท่านั้น และรอยแตกรานของน้ำยาเคลือบจะแตกด้านในไม่ทะลุขึ้นข้างบน รับฟังมาว่า เจ้าของพระได้ใส่พระองค์นี้ระหว่างอาบน้ำ ซึ่งเป็นที่น่าเสียดายเพราะทำให้ผิวพระเปิดเพราะสัมผัสน้ำ อย่างไรก็ตามทำให้มองเห็นผิวด้านในเป็นจุดพิจารณาได้ง่ายขึ้น ถึงแม้เป็นสภาพนี้ราคาเช่าก็ยังแสนปลาย

พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ชัยมงคล ที่แตกกรุออกมามีน้อยมาก เป็นพระเนื้อดินขาวผสมปูน แบ่งออกเป็น 3 พิมพ์ คือ พิมพ์อกใหญ่ฐานสูง พิมพ์อกใหญ่ฐานเตี้ย พิมพ์แขนอ่อน เป็นพระปางมารวิชัยอยู่ภายในซุ้มเรือนแก้ว ลักษณะเป็นรูปทรงห้าเหลี่ยม มีพุทธคุณเด่นทางเมตตามหานิยม แคล้วคลาด มหาอุด เรียกได้ว่าครอบจักรวาล นอกจากนี้ยังพบพระเครื่องพิมพ์อื่น เช่น พระขุนแผนเนื้อชินตะกั่วสนิมแดง พระขุนแผนใบพุทราเนื้อดิน พระขุนแผนในพุทราเนื้อชินเงิน อีกด้วย

ผู้เขียนมีโอกาสได้พูดคุยกับผู้ใหญ่ท่านหนึ่งซึ่งท่านเป็นนักการเมืองใหญ่ของ จ.พระนครศรีอยุธยา และอยู่ในเหตุการณ์ตอนแตกกรุ ปัจจุบันท่านอายุ 90 เศษ ท่านได้เล่าให้ฟังว่า ที่แตกกรุออกมาพบเห็นเฉพาะสีออกน้ำตาลแก่เท่านั้น และพระที่สมบูรณ์มีน้อยมาก และน้ำเคลือบจะไม่เสมอกัน อันนี้เป็นความเห็นจากผู้อยู่ในเหตุการณ์ตอนแตกกรุครับ

พระขุนแผนเคลือบนี้ สันนิษฐานว่าสร้างโดยสมเด็จพระพนรัต พระอาจารย์ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช และบรรจุลงในกรุพระมหาเจดีย์ใหญ่ในโอกาสที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำสงครามยุทธหัตถีชนะพระมหาอุปราชา และพระองค์ได้ทรงสร้างพระมหาเจดีย์ใหญ่เป็นอนุสรณ์ที่วัดป่าแก้ว ปัจจุบันคือวัดใหญ่ชัยมงคลนั่นเอง

นักวิชาการและนักโบราณคดี ให้ความเห็นว่า พระขุนแผนเคลือบ วัดใหญ่ชัยมงคล มีการเคลือบด้วยน้ำยาเคลือบสีเหลืองออกน้ำตาล จึงสันนิษฐานว่า การจัดสร้างในสมัยนั้นมีพัฒนาการมาจากการทำเครื่องปั้นดินเผาของจีนมาอนุรักษ์เนื้อพระเครื่อง และพุทธลักษณะที่เป็นพระประธานประทับกลางเป็นปางมารวิชัย มีซุ้มเรือนแก้ว น่าจะได้ต้นแบบมาจากพระพุทธชินราช แห่งเมืองพิษณุโลกนั่นเอง

พระขุนแผนเคลือบ นอกจากจะขึ้นจากกรุที่วัดใหญ่ชัยมงคลแล้ว ยังมีขึ้นในหลายที่อื่นๆ เช่น กรุโรงเหล้า จะไม่มีน้ำยาเคลือบ แต่เป็นพระพิมพ์เดียวกันกับวัดใหญ่ชัยมงคล หรือในปี 2506 ที่วัดเชิงท่า จ.นนทบุรี ซึ่งมีผู้พบพระพิมพ์นี้เช่นกัน แต่น้ำยาเคลือบจะใสกว่าและสีไม่เข้มเท่าของวัดใหญ่ชัยมงคล

การแตกกรุของพระขุนแผนเคลือบนั้น เริ่มจากมีผู้ลักลอบขุดกรุหาสมบัติ จนกระทั่งปี 2478 กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนวัดใหญ่ชัยมงคลเป็นโบราณสถานแห่งชาติ และในปี 2499 พระครูภาวนารังสี (เปลื้อง เริงเชียร) ได้เข้ามาเป็นหลักในการบูรณปฏิสังขรณ์กุฏิ ศาลา รวมทั้งสิ่งปลูกสร้างเพิ่มเติมในบริเวณวัด และเริ่มมีพระภิกษุสงฆ์เข้าไปจำพรรษาในวัดใหญ่ชัยมงคล

ต่อมาในปี 2500 พระครูเปลื้องได้ขอความร่วมมือไปทางกรมศิลปากร เข้ามาขุดเจาะเพื่อสำรวจโครงสร้างเพื่อบูรณะพระเจดีย์ ในขณะนั้นก็มีข่าวการลอบขุดหาสมบัติในองค์พระเจดีย์ ได้พระพุทธรูปทองคำจากใต้ฐานกลางองค์เจดีย์และพบกำแพงซึ่งสร้างหลอกบังช่องทางไว้ของนักล่าสมบัติ เมื่อเปิดกำแพงออกก็พบช่องทางไปสู่กลางพระเจดีย์และพบอุปกรณ์การขุดมากมาย จนในท้ายสุด จ.พระนครศรีอยุธยา มีมติร่วมกันกับกรมศิลปากรยุติการขุดทั้งหมดและอัดฉีดน้ำปูนพร้อมกับเทคอนกรีตเสริมเหล็กกลบหลุมทั้งหมดเพื่อมิให้มีการลักลอบขุดอีกต่อไป

วัดใหญ่ชัยมงคล ปัจจุบันอยู่ที่ ต.คลองสวนพลู อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา จุดเด่นของวัด ได้แก่ พระเจดีย์องค์ใหญ่ที่ได้รับการปฏิสังขรณ์ขึ้นใหม่ ภายในพระอุโบสถเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธชัยมงคล พระประธานที่เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของวัดและเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของ จ.พระนครศรีอยุธยา อีกด้วย

จากกันด้วยคาถาปลุกพระขุนแผนทุกพิมพ์ ทุกกรุ สั้นๆ แค่ 4 คำ กล่าว นะโม 3 จบแล้วว่า “สุ นะ โม โล” อาราธนาก่อนสวมพระขุนแผนทุกครั้งจะพบความประหลาดอันเกิดจากอานุภาพของพระขุนแผนที่ท่านบูชาครับ