พบคัมภีร์โบราณ อายุเกือบ 400 ปี ที่วัดทองนพคุณ

อาจารย์วัฒนา พึ่งชื่น นักภาษาโบราณชำนาญการ สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลป์ กล่าวในงานวิจัย วิจักขณ์ ซึ่งเป็นงานเสวนาประจำปีทางวิชาการของกรมศิลป์ เมื่อวันที่ 31 ส.ค. 2560 ว่า ได้พบคัมภีร์โบราณที่วัดทองนพคุณ เป็นคัมภีร์ใบลานจารด้วยอักษรขอม บอกยุคและปีที่แต่งย้อนไปถึง พ.ศ. 2166 ซึ่งตรงกับรัชสมัยพระเจ้าทรงธรรม แห่งกรุงศรีอยุธยา คำนวณแล้วมีอายุ 394 ปี

ตู้พระธรรมที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองในอดีตถึงปัจจุบันของวัด

จากการที่มูลนิธิเสฐียรโกเศศ นาคะประทีป อาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ และวัดทองนพคุณ ติดต่อสำนักหอสมุดแห่งชาติ ให้ส่งเจ้าหน้าที่ไปทำการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลานโบราณที่มีจำนวนมากในวัดทองนพคุณ ตนและทีมงานได้รับมอบหมายจากผู้บังคับบัญชาให้ไปทำการอนุรักษ์ตามที่ขอมา ซึ่งใช้เวลา 5 เดือน จึงเสร็จสมบูรณ์จากวันที่ 4 ก.ค.18 พ.ย. 2559 โดยจัดระบบคัมภีร์ใบลาน ตามหลักวิชาการเพื่อบริการด้านการศึกษา ค้นคว้า รวม 1,900 เลขที่ จำนวน 782 มัด หรือ 13,200 ผูก/รายการ

สิ่งที่พบในคัมภีร์ใบลานโบราณได้สร้างความตื่นเต้นแก่นักอนุรักษ์และทางวัดทองนพคุณมาก เมื่อได้พบคัมภีร์ใบลานมีอายุถึง 394 ปี ที่ระบุชื่อยุคที่สร้างว่าอยู่ในสมัยพระธรรมิกราช พ.ศ. 2166 ซึ่งสามารถเปลี่ยนประวัติวัดทองนพคุณได้เลยว่ามิได้สร้างในยุคต้นรัตนโกสินทร์ หรือสมัยรัชกาลที่ 3 ตามที่ระบุไว้ในประวัติของวัด (โดยย่อ) ว่า วัดทองนพคุณเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี เขตคลองสาน เดิมชื่อวัดทองล่าง ไม่ทราบชัดว่าใครเป็นผู้สร้าง แต่คาดว่าสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย ต่อมาพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ทองจีน) เป็นผู้บูรณะซ่อมแซม ถวายเป็นพระอารามหลวงในสมัยสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร.3) และบูรณปฏิสังขรณ์ใหญ่อีกครั้งในสมัยรัชกาลที่ 4

วัฒนา พึ่งชื่น

อาจารย์วัฒนา ป.ธ.9 ศิษย์เก่าวัดชนะสงคราม กล่าวว่า คัมภีร์ใบลาน ขาดการอนุรักษ์และลงทะเบียนมาก่อน จึงกระจัดกระจาย แต่ซ่อนเร้นความยิ่งใหญ่ แม้ว่าวัดทองนพคุณจะเป็นเพียงวัดเล็กๆ หากแต่มีคัมภีร์ใบลานที่ตรวจพบจำนวน 13,200 ผูก (รายการ) และตู้พระธรรมอีกจำนวนหนึ่ง แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองในอดีตถึงปัจจุบันของวัดได้เป็นอย่างดี

อาจารย์วัฒนา เล่าความยิ่งใหญ่ของวัดช่วง พ.ศ. 2500 ว่าเคยเป็นแหล่งผลิตนักปราชญ์ เช่น อาจารย์เสฐียรพงศ์ วรรณปก ที่เป็นนาคหลวงคนแรกที่สอบ ป.ธ. 9 (โดยวิธีเขียน) ได้ขณะที่เป็นสามเณร เมื่อ พ.ศ. 2503 ในยุครัตนโกสินทร์ หรืออาจารย์
สุลักษณ์ ศิวรักษ์ นักวิพากษ์สังคม ก็เป็นศิษย์เก่าที่นี่ (เคยบวชเป็นสามเณร)

เมื่องานอนุรักษ์สิ้นสุดแล้ว อนันต์ ชูโชติ อธิบดีกรมศิลป์ ส่งมอบงานทั้งหมดให้เจ้าอาวาสวัดทองนพคุณ ในเดือน พ.ย. 2559 จึงเชิญชวนท่านที่สนใจศึกษาคัมภีร์ใบลาน ให้ไปติดต่อกับเจ้าหน้าที่วัดได้เลย เพราะจัดทำบัญชีไว้เรียบร้อย (ให้ไปวันราชการ เพราะเจ้าหน้าที่หยุดวันเสาร์-อาทิตย์)

ในฐานะนักอนุรักษ์ เมื่อพบของเก่ามากก็ตื่นเต้นมาก เช่น พบคัมภีร์เก่าอายุ 394 ปี สร้างเมื่อ พ.ศ. 2166 ชื่อคัมภีร์ปาฏิกวัคค ทีฆนิกาย นั้น อาจารย์วัฒนา กล่าวว่า การพบของเก่าๆ มากเท่าไร พุทธพจน์ที่พบก็มีความน่าเชื่อมากที่สุดเช่นกัน เพราะกาลเวลาที่ผ่านไปเรื่อยๆ อาจทำให้พุทธพจน์เพี้ยนได้

ส่วนคัมภีร์ปาฏิกวัคค อายุ 394 ปีที่พบนั้น มีพระนามมหาธรรมิกราช หรือพระเจ้าทรงธรรมพระมหากษัตริย์องค์นี้เคยบวชเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา มีสมณศักดิ์สูงถึงพระพิมลธรรม แต่ลาสิกขามาปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ หลังจากจมื่นศรีสรรักษ์ที่เป็นศิษย์ กำจัดกษัตริย์องค์ก่อนออกไป (ปฏิวัติสำเร็จ) จึงเชื่อว่าคัมภีร์ปาฏิกวัคค น่าจะเป็นคัมภีร์ที่สร้างขึ้นในยุคนั้น

ภายในคัมภีร์ใบลานจารด้วยอักษรขอม

อย่างไรก็ตาม อาจารย์วัฒนา พิมพ์เอกสารแจกจ่ายในที่ประชุม โดยจัดลำดับความเก่าของคัมภีร์ โดยใช้ตารางเปรียบเทียบอายุคัมภีร์ 200 ปีขึ้นไป 3 ลำดับดังนี้ 1.คัมภีร์ใบลานเลขที่ 172/9 เรื่องปาฏิกวัคค ทีฆนิกาย อายุ 394 ปี สร้าง พ.ศ. 2166 2.คัมภีร์ใบลานเลขที่ 388 เรื่องพระเวสันดรชาดก อายุ 322 ปี สร้าง พ.ศ. 2238 และ 3.คัมภีร์ใบลานเลขที่ 867 เรื่องโลกนยชาดก อายุ 299 ปี สร้าง พ.ศ. 2261 อาจารย์วัฒนา เล่าต่อว่า การจัดทำรายการคัมภีร์ 13,200 ผูกนั้น ทำได้ 1,900 เลขที่ ในจำนวนนั้น 10% หรือ 174 รายการ ระบุปีที่สร้างว่าอยู่ในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้นส่วนคัมภีร์ที่มีอายุ 200 ปี มี 23 เลขที่ หรือ 50-100 รายการ/ผูก บ่งบอกถึงความเจริญรุ่งเรืองในอดีต ซึ่งวัดเป็นศูนย์กลางของการศึกษา เป็นแหล่งรวบรวมศิลปวิทยาการต่างๆ และเป็นแหล่งเรียนรู้ของภิกษุสามเณร และชุมชน

เมื่อวัดเป็นศูนย์กลาง เป็นที่รวมของผู้คน ความต้องการตำราจึงมีสูงตามไปด้วย และการที่คัมภีร์ใบลาน เรื่องปาฏิกวัคคปาลิ ที่สร้างเมื่อ พ.ศ. 2166 อายุ 394 ปี พบที่วัดทองนพคุณ น่าจะเป็นเครื่องพิสูจน์ได้ว่า วัดทองนพคุณ เป็นศูนย์กลางการศึกษาแต่โบราณด้วยเช่นกัน ดังนั้นอายุ หรือยุคสมัยการสร้างวัดน่าจะอยู่ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนกลาง ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม เป็นอย่างน้อย ตามอายุของคัมภีร์ที่มีมา 394 ปี ที่ค้นพบ