ถนนสายบุญ

โดย...ธนพล บางยี่ขัน

ถ้ามันเรียกว่า “บุญ” อานิสงส์จากการใส่ซองกฐิน ผ้าป่า หรือการระดมทุนสร้างซ่อมโบสถ์ วิหาร ศาลาการเปรียญ โรงอาหาร ถิ่นธุรกันดาร ก็น่าจะส่งผลให้ผมมี “ต้นทุน” ไปเผชิญภพหน้าได้ไม่น้อย

แต่หลายครั้งที่มี “คำถาม” ผุดขึ้นมาในหัว ให้ตัวเองทบทวนสิ่งที่กำลังทำนั้นเรียกว่า “บุญ” จริงหรือไม่

ไม่แปลกที่หากจะให้ลองนึกย้อนว่าซองที่ใส่ไปแต่ละครั้งนั้นนำไปทำบุญอะไร ที่ไหน อย่างไร คงยากจะแจกแจงได้อย่างละเอียด หรือครบถ้วน ยกเว้นงานที่เราเป็นหัวเรี่ยวหัวแรง

แทบไม่ต่างจากการหยอดตู้ทำบุญค่าน้ำ ค่าไฟ โลงศพ หรือตู้อื่นๆ ตามวัด ที่ให้ย้อนนึกก็จำไม่ได้ถนัดใจว่า ทำที่ไหน ไปเท่าไหร่ อย่างไร และเมื่อไหร่

การทำบุญกึ่งสำเร็จรูปแบบนี้จึงต่างจากการทำบุญแบบเดิมๆ อย่างการทำบุญตักบาตร ที่เคยถูกปลูกฝังมาว่าได้บุญทั้งชาตินี้ มีอาหารกินไปถึงชาติหน้า แถมยังเหลือให้กรวดน้ำแผ่ส่วนบุญไปให้บรรพบุรุษ เจ้ากรรมนายเวร ได้แบบไม่อั้น

ส่วนหนึ่งเพราะการใส่บาตรในระยะหลังนี้ลดน้อยลงไปมาก ด้วยแนวทางการใช้ชีวิต ทำให้การใส่บาตรแต่ละครั้งจะเกิดขึ้นในโอกาสพิเศษ หรือเดินทางไปต่างจังหวัด ที่บรรยากาศเอื้อต่อการทำบุญ

ล่าสุด 2-3 เดือนก่อนที่ จ.ระนอง จังหวะที่พอดิบพอดีเดินทางถึงตลาดในช่วงเช้าตรู่ ระหว่างตระเวนหาของกินเจ้าดัง พระสงฆ์อุ้มบาตรผ่านไปอย่างช้า โอกาสเช่นนี้เย้ายวนต่อการทำบุญที่แทบไม่ค่อยได้ทำมานานหลายเดือน

ปัญหาอยู่ตรงความเป็นคนแปลกถิ่นกว่าจะหาร้านขายข้าว ขายแกง พระสงฆ์ก็เดินหายไปไหนต่อไหน

ตัวช่วยอย่างป้าเจ้าของร้านขายของชำอธิบายให้ฟังอย่างละเอียดว่าจะมีพระเดินบิณฑบาตผ่านร้านในอีกไม่กี่นาทีให้รอใส่บาตรพร้อมกันได้เลย สะท้อนความแนบแน่นของคนที่นี่กับศาสนาที่ยังมีเสน่ห์

เส้นทางสาย “บาป” ที่เหยียบย่ำเป็นครั้งคราว และอาจดูจะบ่อยกว่าเส้นทางสาย “บุญ” ทำให้หลังๆ ถ้ามีโอกาสก็มักจะรีบเติมต้นทุนติดกระเป๋าไปเผชิญชะตาชีวิตในชาติภพหน้า

แม้รู้ทั้งรู้ว่า “บุญ” ก็เป็นเพียงแค่การตีกรอบอธิบายสิ่งที่ดูจะเป็นนามธรรมให้มีรูปลักษณ์จับต้องได้ และยากจะกำหนดนิยามความชัดเจนของ “บุญ” ตลอดจนหามาตรวัดได้อย่างแม่นยำ

จะได้บุญมากน้อยแค่ไหนอย่างไรไม่ใช่แค่ทำ แต่ยังมีเรื่องของจิตใจ ความคิด ความตั้งใจ ต่อบุญที่ทำ ที่ว่ากันว่าเป็นปัจจัยที่มีส่วนสำคัญในการเพิ่มหรือลดบุญที่กำลังทำนั้น

ตัวอย่างที่ชัดเจนคือการสงสัยว่าพระที่กำลังใส่บาตรอยู่นี้เป็นพระจริงพระปลอม เอาอาหารที่เราใส่ไปเวียนเทียนขายเหมือนในข่าวที่เห็นบ่อยๆ หรือไม่ ความคิดเช่นนี้ว่ากันว่ามีผลต่อบุญที่เราทำ

ล่าสุดเช้าหลังวันหวยออกที่ผ่านมา ทุกอย่างดูจะเอื้อกับการทำบุญอย่างมาก ​บนฟุตปาทหน้าตลาดย่อมๆ ชานกรุง ​อัดแน่นไปด้วยแหล่งบุญ

เริ่มตั้งแต่จุดแรก พระชราภาพนั่งเก้าอี้ปักหลักอยู่หน้าร้านขายอาหารใส่บาตร ด้านข้างมีชุดกรวดน้ำรอบริการลูกค้าเสร็จสรรพ เยื้องไปข้างหลังพระมีอาหารถุงกองย่อมๆ ที่ลูกค้าใจบุญใส่บาตรไว้ก่อนหน้า

จุดต่อมาเป็นวณิพกตาบอดปักหลักอยู่หน้าแผงลอตเตอรี่ร้องเพลงผ่านระบบเครื่องเสียงขนาดย่อม พร้อมกล่องบริจาคที่มีทั้งธนบัตรและเหรียญนอนก้นอยู่จำนวนไม่น้อย

ไม่ห่างกัน คนขาพิการนั่งพื้นยกมือไหว้คนผ่านไปมาปลกๆ ขันตรงหน้ามีเศษเหรียญกระจายตัวอยู่ภายใน

อีกมุมหนึ่งหญิงวัยรุ่นท้องโต ดูจากสไตล์การแต่งตัวน่าจะเป็นคนต่างชาติ ที่ยากจะระบุให้ชัดเจนว่าถือสัญชาติไหน บนตักมีเด็กอ่อนนอนตาแป๋ว ข้างตัวมีอาหาร น้ำดื่ม ที่คาดว่าเป็นของคนที่ผ่านไปมานำมามอบให้ ผ้าขนหนูผืนเล็กสีมอซอตรงหน้ามีเหรียญบาทวางอยู่ไม่กี่เหรียญ

สมองประมวลผลอย่างหนักขณะค่อยๆ ก้าวผ่าน กับโอกาสตรงหน้ากับสิ่งที่เรียกว่า “บุญ”