โขนคือบิดามารดาแห่งลโคนโขล

โดย กรกิจ ดิษฐาน 

ปัญหาของ Troll คลั่งชาติจากกัมพูชาคือไม่ค่อยจะหาความรู้ใส่ตัว ทั้งๆ ที่ปัจจุบันจะศึกษาที่มาของโขนไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป ถ้าไม่เชื่อหลักฐานฝ่ายไทย ก็ศึกษาจากงานวิจัยของสถาบันระดับโลกได้ ล้วนแต่บอกว่า “ลโคนโขล” ของเขมรรับไปจากโขนของไทย

แต่ผมไม่อยากทวงหรอกครับ โขนไทยเหมือนรากแก้ว ลครโขลเหมือนรากฝอย ความยิ่งใหญ่โอฬารทันเทียบกันไม่ติด มองด้วยตาก็เห็นชัดว่าความละเอียดสู้กันไม่ได้ แต่เขมรหลายคนถูกอาการคลั่งชาติบังตา จึงมองไม่เห็นข้อเท็จจริง มีแต่ปัญญาชนเขมรเท่านั้นที่เห็น แม้จะน้อยแต่ก็ใช่ว่าไม่มีเลย

ดังนั้นเราไม่ควรเสวนากับคนที่มืดบอดทางปัญญา พึงสนทนาอย่างคนมีความรู้จะดีกว่า

ไทยเรียกโขน เขมรเรียกลครโขล โปรดสังเกตว่าแค่คำเรียกก็ต่างกันแล้ว มิพักจะเอ่ยว่าคำ ลโคนโขล (ល្ខោនខោល) ของเขมรมันก็คำมาจากไทยเสียครึ่งหนึ่ง

ในพจนานุกรมฉบับสมเด็จพระสังฆราช (จวน นาถ) แห่งกัมพูชา ท่านอธิบายว่า

ลโคน (ល្ខោន) เป็นคำนามศัพท์ มาจากภาษาสยาม (ភាសាសៀម) มาจากคำว่า ละคร (លះគរ) อ่านว่า ละคร (ល៉ៈខន) - หมายเหตุ คำหลังสะกดด้วย ข เพราะตัว ค ในภาษาเขมรออกเสียงก้องแบบ ก

โขล (ខោល) เป็นคำนามศัพท์ หมายถึง พวกละครบุรุษ (รำเรื่องรามเกียรติ์) เรียกว่า ลโคนโขล - หมายเหตุ ผมแปลคำอธิบายตรงๆ จากพจนานุกรม

พจนานุกรมนี้เป็นที่ยอมรับอย่างสูงทั้งในกัมพูชาและต่างประเทศ ใครจะกล้าเถียงสมเด็จพระสังฆราช (จวน นาถ) พหูสูตแห่งกรุงกัมพูชาธิบดีเล่า?

พิเคราะห์จากศัพท์ ผมคิดว่า โขล (ออกเสียงว่า เขาล) ที่เขมรบอกว่าใช้ผู้ชาย เล่นตรงกับที่ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช กล่าวว่า เดิมโขนนั้นผู้ชายเล่น แต่ครูผู้ชายเสียไปหมดสมัยรัชกาลที่ ๓ เพราะรัชกาลที่ ๓ ไม่ทรงโปรดละคร ในรัชกาลที่ ๕ มีการฟื้นฟูจึงต้องใช้ครูผู้หญิง (ละครใน) มาสอนท่ารำโขนจึงไม่ขึงขังดังเดิม

ต่อมานักองค์ด้วง เจ้าเขมรในบางกอกกลับไปครองแผ่นดินในรัชกาลที่ ๓ ก็ทูลขอครูโขนในราชสำนักไทยไปสอนที่กัมพูชาด้วย (เรียกว่า ละครพระราชทรัพย์ หรือละครหลวง ល្ខោនហ្លួង คำหลังเป็นภาษาไทย ตามที่พจนานุกรมฉบับสมเด็จพระสังฆราชระบุไว้) ชะรอยว่าจะเป็นทีมงานผู้ชาย นิยามของ “โขล” ของเขมรจึงบอกว่าเป็นพวกละครบุรุษ

ดังนั้น นาฏศิลป์นี้เขมรรับมาจากกรุงเทพฯ แน่นอนล้านเปอร์เซ็นต์ด้วยหลักฐานลายลักษณ์อักษรฝ่ายไทย และการยืนยันจากปากของคนละครในวังชาวเขมรเอง

หลักฐานที่ทนโท่ที่สุดคือเทปสัมภาษณ์ครูละครโขนชาวเขมรโดย Khmer Dance Project ล้วนแต่บอกว่าโขนมาจากไทย สอนด้วยภาษาไทย และร้องเพลงไทย

ท่าน Son Soubert นักการเมืองคนสำคัญและนักชาตินิยมเขมร ยังบอกว่า เคยได้ยินคนละครร้องเพลงไทย และบอกว่า “เราควรจะตระหนักว่าองค์ด้วงเคยอยู่ที่บางกอก พระเจ้าแผ่นดินไทยช่วยให้องค์ด้วงได้บัลลังก์กัมพูชา ขับไล่พวกเวียดนามออกไป เมื่อองค์ด้วงกลับมาก็ทรงพาคนไทยมาด้วย (และพูดถึงการนำเข้านิกายธรรมยุต) จะชอบหรือไม่ชอบก็ตาม ในเวลานั้นกัมพูชาอยู่ใต้อิทธิพลไทย” ท่านยังบอกว่า ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ต้นศตวรรษที่ 20 เพลงละครร้องเป็นภาษาไทย เพิ่งจะเปลี่ยนเป็นภาษาเขมรในสมัยพระเจ้าสีสุวัตถิ์ ในอดีตยังไม่ใช่พิณพาทย์เขมร แต่ใช้เพลงไทย ท่าน Son ยังตั้งข้อสังเกตส่วนตัวว่า เดิมไทยรับไปจากกัมพูชา แล้วรักษาไว้ จากนั้นส่งคืนกลับกัมพูชา

Em Theay นางละครเก่าในวังหลวง บอกว่าไม่รู้ว่าครูสอนละครมาจากไหน แต่ในวังหลวงพูดภาษาไทยกันทั้งนั้น เจ้าแผ่นดินก็พูดไทย (ตัวท่านเองก็รู้เพลงไทย)

Yit Sarin ครูโขนวัดสวายอัณแดตบอกว่า ท่านก็อยากรู้ว่าโขนสำนักท่านมาจากไหน จึงถามครู ปรากฏว่าครูของท่านไปเรียนท่ารำมาจากเมืองไทย (ตอนไปพนมเปญปีที่แล้ว ผมซื้อหนังสือเรื่องโขนวัดสวายอัณแดตมาด้วย ถามว่ามีเขมรคนไหนได้อ่านบ้าง?) หลังถูกเขมรแดงกำจัดไป ปัจจุบันโขนวัดสวายอัณแดตเป็นลครโขลท้องถิ่นแห่งเดียวที่เหลืออยู่

นี่เป็นแค่ส่วนหนึ่งของปากคำเท่านั้น

ไทยรับวัฒนธรรมเขมรมาก็ไม่เคยโกหกว่าไม่ได้รับมา เพราะปัจจุบันไทยเราเริ่มตระหนักในความหลากหลายทางประวัติศาสตร์ และความหลากหลายมันเป็นดีเอ็นเอหนึ่งของวัฒนธรรมไทยไปแล้ว

เขมรรับละครจากไทยไปก็ไม่ควรจะโกหกเช่นกัน ความจริงไม่มีวันตาย คนที่ไม่รับความจริงต่างหากที่จะละอายในภายหลัง ทั้งยังเป็นการทำลายประวัติศาสตร์ตัวเอง ดูถูกบรรพชน และครูของบรรพชน อย่าลืมว่า คนละครเขานับถือครูกันมาก ไปตู่ครูท่านไม่ได้

อาจกล่าวได้ว่า โขนจึงไม่ใช่ของเขมร และลครโขลก็ไม่ใช่ของไทย แม้ว่ามันจะมาจากไทย ครูอาจารย์เขมรได้คิดเติมขึ้นมา แปลงคำพากย์และเพลงร้องจากไทยเป็นเขมร หากท่านยังจำได้ไม่ลืมว่าครูคือไทย

เหมือนละครมโหรี งะงักกุ (雅楽) ของญี่ปุ่น รับมาจากมโหรีหงาง็อก (雅樂) สมัยราชวงศ์สุยของจีน แต่ปรับให้เป็นของตัวเอง

งะงักกุ กับหงาง็อก มันเป็นคำเดียวกัน แต่ออกเสียงต่างกัน เหมืองโขนกับโขลนั่นเอง และจีนถ่ายวิธีเล่นให้ ญี่ปุ่นรักษาของเดิมเป็นแกน แต่ต่อยอดจนมีเอกลักษณ์เฉพาะ พอจะจดทะเบียนกับ UNESCO เป็น Oral and Intangible Heritage of Humanity ก็ไม่เห็นจีนจะโวยวาย เอ็งขโมยของข้ามา

เขาไม่ทำ เพราะแสดงถึงความโง่เขลาทางวัฒนธรรมไงครับ

ป.ล. ลโขนละเม็ง (ល្ខោន​រម៉ិង) หมายถึงละครสามัญ ละครร้อย (ร้อยกรอง คือร้องไปด้วย) คำคำนี้เทียบกับละเม็งละครในภาษาไทย