บุหงา ชาชัก หนึ่งแก้วเพื่อเด็กกำพร้าและมิตรสหาย

โดย โยธิน อยู่จงดี 

“ทุกอย่างเริ่มต้นเมื่อประมาณปี 2555 ตอนนั้นผมทำงานเป็นเอ็นจีโออยู่ในเว็บไซต์ข่าวแห่งหนึ่ง เกิดมีความคิดว่าอยากจะมีธุรกิจของตัวเอง เพื่อนก็แนะนำว่าลองเปิดร้านชาชักดู จึงคิดต่อไปอีกว่าเราน่าจะมีคอนเซ็ปต์ของร้านขึ้นมาสักอย่างหนึ่งช่วงที่ผมทำงานเป็นสื่อทางเลือก ผมมีข้อมูลอย่างหนึ่งก็คือ มีเด็กกำพร้าที่เกิดจากปัญหาความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้สูงถึง 5,000 คน จึงคิดธุรกิจร้านชาชักที่จะให้รายได้ 1 แก้ว 1 บาท มอบให้กับเด็กกำพร้าในชุมชนที่ผมอยู่ขึ้นมาตามที่เราสามารถให้ได้” มูฮาหมัดอัณวัร หะยีเต๊ะ หรือ อันวาร์ เจ้าของร้านบุหงา เตตาเระ แอนด์ คอฟฟี่ (Bunga Teh Tarik & Coffee) ย้อนเล่าถึงที่มาของร้าน

“พอคิดว่าเราจะเปิดร้านชาชัก ซึ่งภาษาท้องถิ่นเราเรียก “เตตาเระ” เราก็มองหาว่ามีที่ไหนเปิดสอนบ้าง ก็มองไปยังที่ที่ให้เรียนฟรีก่อน ก็ได้สูตรการชงชามาจากนมยี่ห้อทีพอต ก็ได้ความรู้มาในระดับหนึ่ง ซึ่งก็การันตีได้ว่าเราสามารถชงชาได้ แต่ยังไม่ถึงระดับที่ต้องการ เลยเดินทางไปเรียนกับเพื่อนที่เขาเปิดร้านชาชัก ขอให้เขาช่วยสอนเรื่องการชงชากับกาแฟ ไปเรียนกับเพื่อนอยู่ประมาณหนึ่งสัปดาห์ จนเกิดความมั่นใจว่าเราสามารถประกอบอาชีพตรงนี้ได้ ก็กลับมาเปิดร้านบุหงาร่วมกับแฟน (รอมือละห์ แซเยะ) ที่ อ.ยะรัง จ.ปัตตานี บ้านเกิด

ตัดสินใจชัดเจนแล้วว่าเราจะเอาอาชีพนี้เป็นอาชีพหลักของเรา โดยคิดค้นสูตรผสมชา 4 อย่าง เป็นชาที่ได้จากฝั่งมาเลเซีย เพราะในพื้นที่ 3 จังหวัดภาคใต้ไม่มีที่ปลูกชา เราต้องเอาชาจากมาเลเซียเป็นวัตถุดิบหลัก โดยเลือกแต่ละชนิดมาผสมผสานจนให้รสชาติและเอกลักษณ์ที่เป็นของร้านบุหงาโดยเฉพาะ

เมนูหลักอีกอย่างก็คือกาแฟสด ซึ่งกาแฟสดของบุหงาจะเป็นสูตรพิเศษที่มีส่วนผสมระหว่างกาแฟพันธุ์โรบัสตาที่ปลูกในพื้นที่ภาคใต้มาผสมกับตัวชาสูตรของร้านบุหงา ซึ่งตอนแรกเราก็คิดว่าน่าจะทำให้รสชาติและความเข้มข้นของกาแฟนั้นอ่อนลง แต่ปรากฏว่าลองผสมดูแล้วกลับเข้มข้นกว่าเดิม เกิดรสชาติและกลิ่นใหม่ๆ ขึ้นมาเป็นกาแฟที่มีเอกลักษณ์เฉพาะอีกอย่างของร้านบุหงา เวลาดื่มนอกจากจะได้กลิ่นและรสของกาแฟแล้วยังมีกลิ่นของชาลอยขึ้นมาผสมด้วย

นอกจากนี้ก็ยังมีขนมเป็นคุกกี้และอาหารพื้นเมืองอย่างส้มตำของทางภาคใต้ เป็นส้มตำผลไม้ ส้มตำมะละกอซึ่งรสชาติจะออกมาในแนวของส้มตำทางภาคใต้ แต่อาจจะเปลี่ยนจากปลาร้าที่ภาคอื่นใส่กันโดยทั่วไป เปลี่ยนเป็นการใส่น้ำบูดู ซึ่งก็จะให้รสชาติที่เป็นเอกลักษณ์ของอาหารท้องถิ่นมากขึ้นมาวางจำหน่ายด้วย

ถามว่ารายได้ในแต่ละปีของเรานั้นเยอะไหม ต้องบอกตามตรงว่ามันก็ไม่ได้เยอะมาก แต่ก็เพียงพอที่จะให้ใช้เป็นค่าใช้จ่ายเรื่องเล็กๆ น้อยๆ สำหรับเด็กๆ เหล่านี้ในการซื้อสิ่งของเสื้อผ้ารองเท้า ปีแรกเราก็ยังช่วยได้ไม่เยอะเท่าที่ต้องการ เพราะเด็กมีจำนวนเยอะ เราจึงอยากจะช่วยเฉพาะเด็กที่อยู่ในชุมชน ต.ยะรัง อ.ยะรัง ก่อนเป็นอันดับแรก ก็พอช่วยเหลือค่าใช้จ่ายเสื้อผ้ารองเท้าเล็กๆ น้อยๆ

เลยคิดต่อไปว่าถ้าเกิดเราขายแนวคิดนี้ให้กับร้านกาแฟหรือร้านชาอื่นๆ ได้ก็คงดี จะได้มีรายได้มีกำไรมาช่วยเหลือเด็กๆ เหล่านี้มากขึ้น จึงคิดจะลองขยายสาขาดูสิว่าจะไปได้จริงไหม จึงเริ่มเปิดเป็นธุรกิจแฟรนไชส์ร้านบุหงาขึ้นมา”

แต่ยังไม่ทันได้เริ่มขยายสาขา หลังจากเปิดมาได้เพียง 1 ปี ในปี 2556 มูฮาหมัดอัณวัร ประสบปัญหาเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคง ทำให้เขาได้พบเห็นอีกปัญหาหนึ่ง ทำให้เขาเกิดความคิดตอบแทนสังคม นอกจากจะมอบรายได้ส่วนหนึ่งให้กับเด็กกำพร้าแล้ว เขายังคิดช่วยเหลือผู้บริสุทธิ์ที่ตกเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคงและศาลตัดสินแล้วว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ ให้พวกเขาได้มีอาชีพสุจริตหาเลี้ยงชีพต่อไป

“ปัญหาของกลุ่มคนที่ตกเป็นผู้ต้องหาคดีความมั่นคงเหล่านี้คือ บางคนเขาไม่ได้ทำอะไรเลยเพียงแต่ตกเป็นผู้ต้องหาของทางราชการ แม้ศาลจะตัดสินแล้วว่าไม่มีความผิด หรือได้รับการปล่อยตัวมาแล้ว แต่ว่าประวัติของพวกเขาถูกบันทึกในระบบของทางราชการ เมื่อออกมาทำให้พวกเขาหางานดีๆ ทำได้ยาก เรื่องทำงานบริษัทตัดออกไปได้เลย

กลายเป็นตราบาปของพวกเขาแม้จะชนะคดีก็ตาม และอาจจะถูกเรียกสอบสวนอีกครั้ง ผมเลยคิดที่จะช่วยสร้างอาชีพให้กับคนเหล่านี้ขึ้นมา ตอนที่ผมถูกต้องขังแฟนผมก็ขยายสาขาได้อีก 2 สาขา คือที่ อ.เมือง ปัตตานี และที่ จ.ยะลา ทั้งสองสาขานี้มีเจ้าของที่เคยเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคงเหมือนกันหมด

ดังนั้นใครที่เคยเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคงและไม่มีงานทำเรายินดีที่จะให้ความช่วยเหลือในการดำเนินธุรกิจ มีสูตรน้ำให้ มีโลโก้มีแบรนด์ให้ เขาขายในชื่อของบุหงาได้ เพราะพวกเขาน่าสงสารมากทุกครั้งที่เกิดปัญหาความขัดแย้ง จะถูกจับตามองเป็นกลุ่มแรกๆ และถูกเรียกสอบสวนเป็นผู้ต้องหาในคดีใหม่วนซ้ำกันไปทุกครั้งที่เกิดคดีในพื้นที่นั้น ทำให้เราต้องให้ความรู้เรื่องกฎหมายแก่พวกเขา เพื่อรับมือกับเจ้าหน้าที่รัฐในการขอดูหมายตรวจค้น ขั้นตอนในการดำเนินคดี และสิทธิที่พวกเขาควรจะได้รับ

มีหลายครั้งที่มีเจ้าหน้าที่เดินทางมาจับตาดูคนเหล่านี้ ที่เปิดร้านขายตามปกติทำให้รู้สึกอึดอัด แต่ผมก็มีวิธีการจัดการด้วยการมองว่าเจ้าหน้าที่เหล่านี้เป็นลูกค้าคนหนึ่งชวนมาดื่มชากาแฟ ถ้าเรามองว่าเขาเป็นเจ้าหน้าที่เราจะแสดงกิริยาชัดเจนว่าเราไม่ชอบเขา แสดงกิริยาไม่ดีออกไปทำให้เกิดปัญหาตามมา

เราต้องพูดคุยเหมือนลูกค้าทั่วไปเพื่อลดความตึงเครียดลง ซึ่งเราต้องสอนเรื่องเหล่านี้ด้วยไม่ใช่แค่เปิดร้านขายน้ำเพียงอย่างเดียว ปัญหาทั้งหมดที่กล่าวมาทำให้ผมเริ่มต่อยอดความคิดในเรื่องของการให้กองทุนกลาง โดยกองทุนกลางเราจะได้มาจากรายได้ 2.5 เปอร์เซ็นต์จากกำไรต่อเดือน เพื่อเข้ากองทุนกลางช่วยเหลือคนอื่นๆ ต่อไป แต่ยังอยู่ในขั้นตอนแนวความคิดที่เราต้องดูเรื่องกฎหมายที่เกี่ยวข้องอื่นๆ ควบคู่ไปด้วย

ในช่วงเริ่มต้นก็จะแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ คนที่มีเงินทุน ก็ให้พวกเขาลงทุนเปิดร้านของตัวเองไปเลย โดยใช้ชื่อแบรนด์ของเราได้

อีกส่วนหนึ่งถ้าไม่มีเงินทุนอะไรเลย ก็อาจจะแบ่งเป็นช่วยกันลงทุนกันคนละครึ่ง หรือให้ผมลงทุนไปก่อนโดยมีผมเป็นเจ้าของ จากนั้นค่อยผ่อนจ่ายรายเดือนกลับมาจนครบ ร้านก็จะกลับเป็นชื่อของเขาทั้งหมด

ทั้งสองส่วนนี้เราไม่คิดค่าแฟรนไชส์์ ขอเพียงแค่ยึดกฎหลักของเราก็คือ 1 แก้ว 1 บาท จะต้องมอบให้กับมูลนิธิเด็กที่ช่วยเหลือเด็กกำพร้า หรือมอบให้เด็กกำพร้าในบริเวณชุมชนใกล้เคียงเท่านั้น และแนวคิดรายได้ 2.5 เปอร์เซ็นต์จะต้องหักเข้ากองทุนช่วยเหลือผู้ที่เคยตกเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคงเป็นทุนให้พวกเขาเปิดร้านสร้างรายได้เลี้ยงชีพต่อไป

ในช่วงหลังเริ่มมีคนสนใจอยากจะทำเป็นอาชีพเสริม เป็นคนที่มีอาชีพหลักอยู่แล้วแต่อยากเปิดร้านหารายได้เพิ่มเติม หรือเป็นคนลงทุนแต่ไม่ใช่คนที่ได้รับผลกระทบ แรกๆ ก็ดูผิดหลักการเราจึงไม่รับ แต่สุดท้ายผมก็ยอมพบกันครึ่งทางโดยให้เขาเปิดร้านในชื่อบุหงาได้ แต่ขอให้พนักงานในร้านเป็นผู้ที่เคยตกเป็นผู้ต้องหาในคดีความมั่นคง ต้องยึดหลัก 1 แก้ว 1 บาทให้เด็กกำพร้า แบ่งรายได้ 2.5 เปอร์เซ็นต์ต่อเดือนเข้ากองทุนกลาง เพื่อสร้างอาชีพสร้างรายได้ให้กับคนเหล่านี้ตามแนวทางของเราต่อไป”

ปัจจุบันร้านบุหงาเป็น 1 ใน 10 กิจการที่เข้ารอบโครงการพลังเปลี่ยนแปลงเพื่อสังคมปีที่ 8 ของบริษัท บ้านปู ร่วมกับสถาบัน เชนจ์ ฟิวชั่น ภายใต้มูลนิธิบูรณะชนบทแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์

อันวาร์ กล่าวอย่างภูมิใจว่า หลังจากเข้าร่วมโครงการก็ได้เกิดความร่วมมือกับทางภาครัฐมากขึ้น ซึ่งต่อไปเราต้องมีแผนงานที่ชัดเจนมีรายละเอียดในเรื่องการลงทุนและการตอบแทนสังคมให้ชัดเจนกว่านี้ คิดค้นสูตรกาแฟใหม่ของร้าน มองหาผู้ร่วมลงทุนขยายกิจการ เพื่อสร้างรายได้กลับมาให้กับเด็กกำพร้าและผู้บริสุทธิ์คนอื่นๆ ได้มีอาชีพมีรายได้ที่มากขึ้น

คนที่สนใจสามารถติดต่อเข้ามาได้ที่เฟซบุ๊ก BungaTehTariKandCoffee เพื่อร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการแก้ปัญหาอันแสนเปราะบางให้เกิดความมั่นคงยั่งยืนด้วยอาชีพสุจริตขึ้นมา