พิสมัย ผุยพรม ครูช่างศิลป์แห่งแผ่นดิน

โดย ภาดนุ  

ในแวดวง “งานเครื่องโลหะ” ที่ถือเป็นงานหัตถกรรมชั้นสูงของไทย ต้องมีชื่อของ พิสมัย ผุยพรม ครูช่างเครื่องโลหะ จ.สุโขทัย ขึ้นทำเนียบผู้เชี่ยวชาญด้านหัตถศิลป์ไทยอยู่ด้วย

ปัจจุบันพิสมัยได้เปิดร้านขายเครื่องเงินดีไซน์เก๋ไก๋ ที่ไม่บอกก็ไม่รู้ว่าเป็นฝีมือระดับครู เพราะมีรูปทรงที่ทันสมัยซึ่งด้านฝีมือนั้น เธอเคยได้รับรางวัลด้านผลิตภัณฑ์เครื่องเงินลงยา โดยได้โล่เกียรติคุณเหรียญทองสินค้าทางวัฒนธรรม (CPOT) และเคยได้รับรางวัลจากมือของ วีระ โรจน์พจนรัตน์ รมว.วัฒนธรรม มาแล้ว

อีกทั้งยังได้รับการยกย่องให้เป็นครูช่างศิลปหัตถกรรม ปี 2554 ผู้เชี่ยวชาญด้านเครื่องเงินลงยา ที่เป็นการนำภูมิปัญญาดั้งเดิมมาสู่การผลิตเครื่องประดับเงินได้อย่างงดงามและมีเอกลักษณ์ จาก SACICT หรือศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน) ที่เห็นความสำคัญในการอนุรักษ์ สืบสาน และรวบรวมงานหัตถศิลป์ไทยอันทรงคุณค่า นอกจากนี้เธอยังได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินโอท็อป ปี 2560 โดยกรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย อีกด้วย

พิสมัยเล่าย้อนไปในวันเริ่มต้นอาชีพด้านหัตถศิลป์ว่า เธอเริ่มจากเก็บเกี่ยวประสบการณ์ในการทำงาน จนกลายเป็นความรักในการออกแบบเครื่องเงิน ที่มีทั้งสไตล์โมเดิร์นและสไตล์คลาสสิกอันมีเอกลักษณ์ ซึ่งฉีกกฎการออกแบบเครื่องเงินไปเลยก็ว่าได้

“เดิมทีดิฉันไม่ใช่คนสุโขทัย แต่เมื่อหลายปีก่อนดิฉันได้ย้ายตามครอบครัวมาอยู่ที่ ต.ท่าชัย อ.ศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย แล้วเริ่มต้นอาชีพด้วยการเป็นเสมียนในร้านขายเครื่องเงิน มีหน้าที่ทั้งทำบัญชี ขายของ และตรวจสอบคุณภาพสินค้า ดิฉันจึงเริ่มสะสมประสบการณ์ในการขายเครื่องเงินทั้งในร้านและตามอีเวนต์ระดับจังหวัดต่างๆ มาเรื่อยๆ อยู่หลายปี”

พิสมัยสั่งสมประสบการณ์มากขึ้นจึงเปิดร้านของตัวเองเมื่อ 6 ปีที่แล้ว โดยใช้ชื่อร้านว่า “ร้านลำตัด เงินโบราณ” พร้อมทั้งนำสินค้าจากร้านเดิมมาวางขายด้วย ต่อมาในปี 2549 เธอจึงจดทะเบียนร้านเป็นของตัวเอง โดยใช้ชื่อร้านว่า “ไหมเงิน” ซึ่งมาจากชื่อเล่นของตัวเอง เอกลักษณ์เครื่องประดับเงินล้วนเป็นฝีมือการออกแบบของพิสมัยแทบทั้งสิ้น โดยเป็นการทำงานร่วมกับช่างฝีมือเครื่องเงินสุโขทัย ซึ่งถือเป็นงานที่ละเอียดอย่างมาก และถือเป็นงานถักทอเงินโบราณที่ได้รับการถ่ายทอดฝีมือจากรุ่นต่อรุ่นมานานนับ 700 ปีแล้ว

“จุดเด่นของเครื่องเงินสุโขทัยจะแตกต่างจากร้านทั่วไปตรงที่ บางร้านอาจจะมีรูปแบบที่ค่อนข้างโบราณหรืออนุรักษนิยมอยู่สักหน่อย แต่ด้วยความคิดที่อยากจะทำให้เครื่องเงินของเราฉีกแนวและเป็นที่สนใจของคนยุคนี้ ดิฉันจึงนำลวดลายของเครื่องเงินโบราณมาประยุกต์เข้ากับรูปทรงสมัยใหม่ที่มีความเป็นสากลมากขึ้น โดยได้แรงบันดาลใจมาจากเครื่องประดับที่นักออกแบบรุ่นใหม่ๆ นำมาออกร้านโชว์ในงานต่างๆ หรือดูจากนิตยสารบ้าง แต่จะยังคงความมีกลิ่นอายของเครื่องเงินสุโขทัยไว้ในชิ้นงานด้วย

นั่นคือแม้เราจะเปลี่ยนรูปแบบจากเครื่องเงินที่มีรูปทรงโบราณมาเป็นเครื่องเงินที่มีรูปทรงทันสมัยมากขึ้น อาทิ ทรงเหลี่ยม ทรงเรขาคณิต ฯลฯ แต่ยังไงเราก็ยังนำลวดลายเก่าของสุโขทัย เช่น ลายกระหนก และลายอื่นๆ มาใช้ในเครื่องเงินเหล่านี้ด้วย รวมทั้งออกแบบให้เข้ากับคนรุ่นใหม่ด้วยเช่นกัน

แรกเริ่มเลยงานเครื่องเงินจะเป็นสีพื้นๆ เราจึงนำสีสันเข้ามาแต่งแต้ม จากเดิมมีแค่ 3 สี คือ สีแดง เขียว น้ำเงิน แต่ตอนนี้เราได้ประยุกต์ใช้สีฟ้า เหลือง และเขียวตองอ่อนเข้ามาด้วย ซึ่งพอทำเครื่องเงินออกมา เราก็จะนำมาลงสี แล้วจึงนำไปเผาให้สีเหล่านี้ติดอยู่ในเนื้อเงินอีกที”

พิสมัย เสริมว่า ในยุคปัจจุบันกลุ่มลูกค้าได้เปลี่ยนไป ไม่ใช่เพียงผู้ใหญ่ที่นิยมใส่เครื่องประดับเงินคู่กับผ้าไทยเพียงกลุ่มเดียวอีกต่อไปแล้ว แต่ยังมีลูกค้ากลุ่มวัยรุ่นและวัยทำงานด้วย ดังนั้นจึงจำเป็นต้องออกแบบเครื่อง ประดับให้มีความทันสมัยเพื่อรองรับลูกค้ากลุ่มใหม่ด้วย นี่คือแนวความคิดของบุคคลที่พัฒนาตัวเองอยู่อย่างสม่ำเสมอ

“แม้ดิฉันจะไม่ได้เรียนออกแบบมาโดยตรง แต่ก็สามารถนำประสบการณ์ในการทำงานที่ร้านเครื่องเงินมาใช้ในการออกแบบรูปทรงของเครื่องเงินได้ ตอนนี้ร้านของเรามี 3 สาขา คือ สาขาแรกร้านไหมเงิน สาขาที่สอง ร้านไหมเงินไหมทอง ปัจจุบันก็เริ่มทำเครื่องทองไปด้วย และสาขาที่สาม ร้านไหมทอง ทองโบราณ ซึ่งจะเน้นเครื่องทองโบราณในสมัยสุโขทัยเป็นหลัก โดยทั้ง 3 ร้านนี้อยู่ที่ ต.ท่าชัย จ.สุโขทัย ทั้งหมดเลย”

การพัฒนารูปแบบของงานออกแบบเครื่องเงิน พิสมัยได้กำลังเสริมคือ ลูกสาวคนโตที่ศึกษาจบทางด้านบริหารธุรกิจมาดูแลด้านการตลาดและโซเชียลมีเดีย ที่สำคัญกว่านั้น ลูกชายคนเล็ก ซึ่งศึกษาจบจากวิทยาลัยช่างทองหลวง มาช่วยดูแลไลน์การผลิตทั้งหมด

ด้วยการออกแบบที่สวยงามประกอบกับได้ฝีมือช่างโบราณมาช่วยสร้างงานชิ้นสวยๆ จึงทำให้เครื่องเงินมีราคาสูงถึงหลักแสน และเครื่องทองมีราคามากถึงหลักล้านบาททีเดียว

พิสมัย ทิ้งท้ายว่า ปัจจุบันธุรกิจเครื่องเงินและเครื่องทองซึ่งเป็นธุรกิจของครอบครัว ถือเป็นส่วนหนึ่งที่สร้างแรงบันดาลใจให้คนรุ่นใหม่หันมาให้ความสนใจเครื่องเงินกันเยอะขึ้น โดยล่าสุด เทศบาลเมืองศรีสัชนาลัยและ ททท.ได้ส่งเสริมการท่องเที่ยว ทั้งผลักดันให้คนรุ่นใหม่ได้รู้จักเครื่องเงินกันมากขึ้น เมื่อนักท่องเที่ยวมาที่สุโขทัย เธอจะจัดเวิร์กช็อปในราคาย่อมเยาเพียงแค่ 300 บาท เพื่อให้นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติได้มาร่วมกันแต่งแต้มสีสันตามที่ชอบลงบนเครื่องเงินชิ้นที่พวกเขาซื้ออีกด้วย

“การเวิร์กช็อปนี้จะเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยทำให้คนรุ่นใหม่หันมาสนใจในเรื่องเครื่องประดับเงิน พร้อมทั้งหันมานิยมใช้เครื่องเงินดีไซน์ใหม่ๆ กันมากขึ้น เพราะแต่ละคนจะได้มีส่วนร่วมเรียนรู้ และเมื่อนำไปใช้ก็จะช่วยกันบอกต่อถึงข้อดีของเครื่องประดับเงินให้คนรู้จักและสนใจกันมากยิ่งขึ้นไปอีก”