ลำดับเจ้าหลวงครองนครเชียงใหม่

โดย สมาน สุดโต

พระตำหนักดาราภิรมย์ที่แม่ริมนี้ มีบันทึกรายพระนามเจ้าหลวงนครเชียงใหม่ 9 องค์ ผมจึงคัดลอกมาให้อ่านในคอลัมน์นี้ แต่ถ้านำข้อมูลนี้เปรียบเทียบกับข้อมูลอื่นอาจไม่ตรงกัน หรือคลาดเคลื่อน เช่น ปี พ.ศ. ในบันทึกที่พระตำหนักว่าพระเจ้ากาวิละทรงครองเชียงใหม่ พ.ศ. 2324 ข้อมูลในเอกสารอื่นว่าเป็น พ.ศ. 2325 เป็นต้น ดังนั้นต้องหาข้อมูลมายืนยันกันต่อไปว่าใครคลาดเคลื่อน

อย่างไรก็ตาม ความเป็นมาเจ้าครองนครเชียงใหม่นั้น ข้อมูลจากวิกิพีเดียว่า

ในสมัยที่เป็นประเทศราชของอาณาจักรธนบุรี เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ มีบรรดาศักดิ์เป็น “พระยาประเทศราช” โดยมีพระยาวิเชียรปราการ (บุญมา) เป็นพระยาเชียงใหม่องค์แรก

ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์มีพระยาเชียงใหม่บางองค์ได้รับสถาปนาเป็น“พระเจ้าประเทศราช” เป็นกรณีพิเศษ เช่น พระเจ้ากาวิละ พระเจ้ามโหตรประเทศ

จนถึงวันที่ 16 ต.ค. พ.ศ. 2399 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงสถาปนาพระยาประเทศราชในราชวงศ์ทิพย์จักรทั้งสามองค์ คือ พระยาเชียงใหม่ พระยาลำปาง และพระยาลำพูน ขึ้นเป็น “เจ้าประเทศราช”ส่วนการสิ้นสุดเจ้าครองนครเชียงใหม่

ข้อมูลที่เดียวกัน กล่าวว่า สืบมาจนถึงเจ้าแก้วนวรัฐ ผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 9 ซึ่งถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2482 คณะรัฐมนตรีสมัยจอมพล แปลก พิบูลสงคราม มีมติให้ยุติการตั้งเจ้าประเทศราช ทำให้ตำแหน่งเจ้านครเชียงใหม่สิ้นสุดลงนับแต่นั้น

ส่วนลำดับเจ้าครองนครเชียงใหม่ ตามบันทึกที่พระตำหนักดาราภิรช์มีดังนี้

1.เจ้ากาวิละ พ.ศ. 2324 ถึง พ.ศ. 2358

2.เจ้าหลวงพระยาธรรผลังกา พ.ศ. 2359 ถึง พ.ศ. 2364

3.เจ้าหลวงเศรษฐีคำฟั่น พ.ศ. 2366 ถึง พ.ศ. 2368

4.เจ้าหลวงพุทธวงศ์ พ.ศ. 2368 ถึง พ.ศ. 2389

5.พระเจ้ามโหตรประเทศ พ.ศ. 2390 ถึง พ.ศ. 2397

6.พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์ พ.ศ. 2399 ถึง พ.ศ. 2413

7.พระเจ้าอินทวิชยานนท์ พ.ศ. 2416 ถึง พ.ศ. 2440

8.เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ พ.ศ. 2444 ถึง พ.ศ. 2453

9.เจ้าแก้วนวรัฐ พ.ศ. 2453 ถึง พ.ศ. 2482

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี 2475 ทางประเทศสยามได้ยกเลิกระบบประเทศราช ทำให้ฐานะของเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ถูกยกเลิกไป เหลือเพียงการสืบเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า เป็นผู้สืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ซึ่งบทบาทที่เห็นได้ชัดคือ การแสดงความจงรักภักดีต่อพระบรมราชจักรีวงศ์ในพระราชพิธีต่างๆ