ศูนย์ฝนหลวงฯ ที่ทั่วโลกยอมรับ

โดย ไชยวัฒน์ สาดแย้ม

หากจะกล่าวถึงโครงการพระราชดำริแล้วนั้น โครงการฝนหลวงนับว่าเป็นหนึ่งในหลายพันโครงการพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) และต้องถือได้ว่าโครงการฝนหลวงดังกล่าวนั้นเป็นศาสตร์แห่งพระราชาที่ผู้คนทั่วโลกให้การยอมรับ

เนื่องด้วยโครงการฝนหลวงดังกล่าวสามารถแก้ปัญหาภัยแล้งที่เกิดขึ้นในพื้นที่ต่างๆ ของประเทศไทยให้ผ่านพ้นไปได้ด้วยดีจนเป็นที่ประจักษ์แก่ชาวโลก ทำให้หลากหลายประเทศขอเข้ามาศึกษาเรียนรู้และทดลองนำเอาไปใช้ทำฝนหลวง เพื่อช่วยแก้ไขปัญหาภัยแล้งในประเทศของเขาบ้าง

วิวัฒน์ ศัลยกำธร รมช.เกษตรและสหกรณ์ เปิดเผยว่า ทางกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรและอุปโภคบริโภคของประเทศ จึงสนับสนุนการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ 20 ปี ของกรมฝนหลวง

ละการบินเกษตร ด้วยการจัดตั้งโครงการศูนย์ฝนหลวงเฉลิมพระเกียรติขึ้นมาบนพื้นที่ 50 ไร่ ใน อ.ชะอำ จ.เพชรบุรี ซึ่งภายในโครงการจะประกอบไปด้วย ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านการดัดแปรสภาพอากาศ และศูนย์ปฏิบัติการฝนหลวงภาคใต้ตอนบน ทั้งนี้เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการดัดแปรสภาพอากาศสำหรับบุคลากรและบุคคลทั่วไป ซึ่งกรมฝนหลวงฯ ได้ขอพระราชทานนามศูนย์ดังกล่าวว่า “ศูนย์ฝนหลวงเฉลิมพระเกียรติ” เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร และน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร “พระบิดาแห่งฝนหลวง”

สุรสีห์ กิตติมณฑล อธิบดีกรมฝนหลวงและการบินเกษตร กล่าวว่า ขณะนี้กรมฝนหลวงและการบินเกษตรได้ร่วมกับสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.) พัฒนาสารฝนหลวงทางเลือกจำนวน 5 สูตร ได้แก่ AR23 AR25 AR31 AR38 และ AR42 เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติการฝนหลวงในช่วงที่สภาพอากาศไม่เอื้ออำนวย มีความชื้นสัมพัทธ์ในอากาศต่ำกว่าร้อยละ60 โดยสารดังกล่าวมีคุณสมบัติดูดความชื้นสัมพัทธ์ที่ระดับร้อยละ 50 ได้ถึง 10 เท่า ปัจจุบันอยู่ระหว่างการทดสอบการปฏิบัติการในพื้นที่จริงว่าจะได้ผลมากน้อยเพียงใด เพื่อเพิ่มโอกาสการทำฝนหลวงบรรเทาปัญหาภัยแล้งและการขาดแคลนน้ำอุปโภคบริโภคในพื้นที่ต่างๆ

ส่วนสารฝนหลวงสูตรเดิม คือสูตร 1 หรือเกลือสินเธาว์ ก็จะมีการใช้เช่นเดิม หากสภาพอากาศมีความชื้นสัมพัทธ์ร้อยละ 60 ขึ้นไป ขณะเดียวกันปัจจุบันกรมฝนหลวงฯได้ลงนามความร่วมมือด้านวิชาการกับกรมทรัพยากรน้ำบาดาล เพื่อบริหารจัดการน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ โดยจะมีการกำหนดเป้าหมายขึ้นบินปฏิบัติการฝนหลวงให้สอดคล้องกับแผนบริหารจัดการน้ำบาดาลและการเติมน้ำใต้ดินระดับตื้น เพื่อรองรับภาวะวิกฤตและภัยพิบัติได้อย่างเหมาะสม โดยในช่วงวันที่ 30-31 ม.ค.ที่ผ่านมา ได้มีปฏิบัติการฝนหลวงเติมน้ำในอ่างเก็บน้ำปราณบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ และอ่างเก็บน้ำแก่งกระจาน จ.เพชรบุรี ทำให้มีปริมาณน้ำเพิ่มขึ้นรองรับความต้องการใช้น้ำในช่วงหน้าแล้ง

สำหรับความเป็นมาของโครงการพระราชดำริฝนหลวงนั้น กรมฝนหลวงและการบินเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้บันทึกเอาไว้ว่า โครงการพระราชดําริฝนหลวงเกิดขึ้นจากพระราชดำริส่วนพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เมื่อคราวเสด็จฯ ทรงเยี่ยมราษฎรในพื้นที่แห้งแล้งทุรกันดาร 15 จังหวัด ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ระหว่างวันที่ 2-20 พ.ย. 2498 ในวันจันทร์ที่ 14 พ.ย. 2498 เสด็จฯ โดยรถยนต์เดลาเฮย์ ซีดานสีเขียว จาก จ.นครพนม ไป จ.กาฬสินธุ์ ผ่าน จ.สกลนคร และเทือกเขาภูพาน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้ทรงรับทราบถึงความเดือดร้อนทุกข์ยากของราษฎรและเกษตรกรที่ขาดแคลนน้ำอุปโภคบริโภคและการเกษตร เมื่อเสด็จฯ กลับถึงกรุงเทพมหานครจึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ เทวกุล วิศวกรและนักประดิษฐ์ควายเหล็กที่มีชื่อเสียงเข้าเฝ้าฯ แล้วพระราชทานแนวความคิดนั้นแก่ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ เทวกุล

จากทฤษฎีเริ่มแรกที่เกิดขึ้นหลังจากพระราชดำริ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ยังทรงใช้เวลาอีก 14 ปี ในการทรงวิเคราะห์วิจัย ทบทวนเอกสาร รายงานผลการศึกษาและข้อมูลต่างๆ แล้วพระราชทานให้ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ เทวกุล เพื่อประกอบการค้นคว้าทดลองมาโดยตลอด

จากปี 2498 เป็นต้นมา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระองค์ได้ทรงศึกษาค้นคว้าและวิจัยทางเอกสาร ทั้งด้านวิชาการอุตุนิยมวิทยาและการดัดแปรสภาพอากาศ ซึ่งทรงรอบรู้และเชี่ยวชาญเป็นที่ยอมรับทั้งในและต่างประเทศ จนทรงมั่นพระทัยจึงพระราชทานแนวคิดนี้แก่ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ เทวกุล ผู้เชี่ยวชาญในการวิจัยประดิษฐ์ทางด้านเกษตรวิศวกรรมของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ขณะนั้นในปีถัดมา และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หาลู่ทางที่จะทำให้เกิดการทดลองปฏิบัติการในท้องฟ้าให้เป็นไปได้