เมืองเก่าภูเก็ต ชุมชนท่องเที่ยวชนะเลิศอาเซียน

โดย อชัถยา ชื่นนิรันดร์

“ภูเก็ต” ไข่มุกอันดามัน สวรรค์ของนักท่องเที่ยว นอกจากธรรมชาติที่สวยงามแล้ว ประเพณี วัฒนธรรม ซึ่งสะท้อนผ่านอาหารพื้นเมืองก็เป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมกันอย่างมาก ไม่เพียงเท่านี้ ภูเก็ตยังเป็นเมืองที่มีเรื่องราวประวัติศาสตร์ยาวนาน ซึ่งปัจจุบันยังคงเห็นได้จากชุมชนเมืองเก่าภูเก็ต

ล่าสุด กรมการท่องเที่ยว กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา ได้พิจารณาคัดเลือกให้ชุมชนท่องเที่ยวย่านเมืองเก่าภูเก็ตได้รับรางวัลชนะเลิศมาตรฐานการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของอาเซียน ASEAN Sustainable Tourism Award : ASTA ประเภทผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยวในเมือง (Urban Product)

ชุมชนเมืองเก่าภูเก็ตหล่อหลอมวัฒนธรรมหลายรูปแบบมารวมกัน มีตึกแถวโบราณสถาปัตยกรรมแบบชิโนโปรตุกีส ความงามแบบคลาสสิก เรียงรายสองฝั่งถนน เป็นร่องรอยประวัติศาสตร์อันรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ยุคสมัยการทำเหมืองแร่ที่เฟื่องฟู โดยชุมชนย่านเมืองเก่าได้ริเริ่มเก็บรวบรวมข้อมูลหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของอาคารชิโนโปรตุกีสพร้อมทั้งอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าให้ลูกหลานได้เห็นคุณค่า

ย่านเมืองเก่ามีรูปแบบวัฒนธรรมเฉพาะที่เรียกว่า “บาบ๋า ย่าหยา เพอรานากัน” มีพิพิธภัณฑ์ภูเก็ตไทยหัว เป็นแหล่งรวบรวมเรื่องราวของย่านเมืองเก่า และวิถีชีวิตวัฒนธรรมชาวจีนโพ้นทะเลที่อพยพมาทำเหมืองเป็นแหล่งท่องเที่ยวหนึ่งในชุมชนย่านเมืองเก่า โดยจัดกิจกรรมท่องเที่ยวถนนวัฒนธรรม เส้นทางเดินชมเมืองเก่าภูเก็ต ระยะทาง 4.5 กิโลเมตร แบ่งเส้นทางเป็น 6 ช่วง

ช่วงที่ 1.ถนนภูเก็ต ถนนรัษฎา และถนนระนอง ช่วงที่ 2.ถนนพังงา ถนนภูเก็ต และถนนมนตรี ช่วงที่ 3.ถนนถลาง ช่วงที่ 4.ถนนกระบี่ และถนนสตูล ช่วงที่ 5.ถนนดีบุก ถนนเยาวราช ตรอกสุ่นอุทิศ และซอยรมณีย์ และช่วงที่ 6 ถนนเทพกระษัตรี

นักท่องเที่ยวสามารถเดินชมและฟังเรื่องราวของเมืองภูเก็ต นอกจากนี้ย่านเมืองเก่ายังเป็นแหล่งรวมสินค้าของที่ระลึก อาทิ ชุดบาบ๋า ย่าหยา ชุดพื้นเมืองของชาวภูเก็ต และอาหารพื้นเมืองจานเด็ด เช่น หมี่ผัดฮกเกี้ยน อาโป๊ง หมี่หุ้นกระดูกหมู โอ้เอ๋ว และร้านกาแฟเก๋ๆ อีกหลากหลาย

ดอน ลิ้มนันทพิสิฐ ประธานชุมชนท่องเที่ยวย่านเมืองเก่าภูเก็ต กล่าวว่า เริ่มเข้ามาทำงานด้านนี้เข้าปีที่ 5 ในอดีตชุมชนเป็นสังคมเมืองที่ต่างคนต่างอยู่ ไม่มีการเคลื่อนไหวจึงปรึกษาหารือในชุมชนรวมกลุ่มกันขึ้นมาเพื่อให้เกิดการเคลื่อนไหวในชุมชนให้เป็นชุมชนที่มีชีวิตชีวา โดยการจัดกิจกรรมถนนคนเดินหลาดใหญ่ ถนนถลางเฉพาะวันอาทิตย์  

เมื่อเกิดแนวคิด ตามมาด้วยความเห็นมากมายในชุมชน มีผลกระทบทั้งข้อดี ข้อเสีย แต่ในที่สุดสามารถตกลงและเคารพกติกาของชุมชนให้เกิดกิจกรรมการท่องเที่ยวในย่านเมืองเก่า ทำให้ร้านค้าต่างๆ เริ่มเปิดตัวขึ้นมา บ้านในชุมชนที่เคยปิดบ้านไม่ได้ใช้ประโยชน์ก็เห็นโอกาส เปิดบ้านเป็นร้านค้า เกสต์เฮาส์ จาก 4 รายเป็น 20 ราย ร้านขายของที่ระลึก ร้านอาหาร เกิดขึ้นมากมาย คนรุ่นหนุ่มสาวกลับมาทำงานที่บ้านกันมากขึ้น มีการบูรณะตกแต่งบ้านให้ดีขึ้น ช่วยกันอนุรักษ์อาคารเก่า ประเพณีวัฒนธรรมการแต่งกาย อาหาร

ดอนบอกว่า จากจุดเริ่มต้น โดยชุมชนต้องการให้เกิดการส่งเสริมการท่องเที่ยวอย่างจริงจัง ได้เข้าพบหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งเทศบาลนครภูเก็ต ท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดภูเก็ต การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานภูเก็ต นำเสนอของดีในชุมชน ทั้งอาคารชิโนโปรตุกีส ห้องแถวโบราณ ศาลเจ้า ตลาดสด โรงตีเหล็ก เกิดเส้นทางการท่องเที่ยว นำนักท่องเที่ยวเดินชมวิถีชีวิตชุมชน

“กิจกรรมถนนวัฒนธรรม นักท่องเที่ยวสามารถเดินชมเส้นทางต่างๆ ได้เอง หรือหากต้องการมัคคุเทศก์ท้องถิ่น ก็พร้อมจัดให้ได้”

สำหรับรางวัลที่ได้รับครั้งนี้ ดอนบอกว่า คณะกรรมการที่ได้เข้ามาตรวจเยี่ยมในชุมชน ตรวจสอบทุกด้าน แม้แต่ห้องน้ำ เรามีห้องน้ำที่สะอาดได้มาตรฐาน รางวัลที่ได้รับเป็นมิติของชุมชนที่รวมกันขับเคลื่อนเป็นที่ยอมรับในระดับประเทศและต่างประเทศ เพื่อให้เกิดความยั่งยืนแท้จริง

“ชุมชนย่านเมืองเก่าได้จดทะเบียนเป็นชุมชนท่องเที่ยวที่ถูกต้องตามกฎหมาย มีใบอนุญาต มีประกันภัยแก่นักท่องเที่ยว ขอให้มั่นใจได้ในการเข้ามาท่องเที่ยวเรามีอาหารปลอดภัย ห้องน้ำสะอาด ทุกอย่างได้มาตรฐาน เราจะทำเรื่องราวของชุมชนต่อเนื่องเพื่อให้เกิดการพัฒนาให้เป็นการท่องเที่ยวที่ยั่งยืนภายใต้มนต์เสน่ห์ย่านการค้าเมืองเก่าภูเก็ตที่เปรียบเสมือนพิพิธภัณฑ์มีชีวิต” ดอน กล่าว

กนกกิตติกา กฤตย์วุฒิกร ผู้อำนวยการการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานภูเก็ต กล่าวว่า ชุมชนย่านเมืองเก่าภูเก็ตเป็นชุมชนท่องเที่ยวแท้จริง เป็นเอกลักษณ์ของชุมชนในการรักษาแบบดั้งเดิม อาหารการกิน ชีวิตความเป็นอยู่ เป็นเมืองที่มีวิถีชีวิตที่ดี คงความดั้งเดิมไว้ได้ดี จึงเป็นหนึ่งในโครงการท่องเที่ยวภูเก็ต เส้นทาง 12 จุดห้ามพลาด โดยนำตัวแทนเอเยนต์ทัวร์ในประเทศและต่างประเทศเข้ามาท่องเที่ยว ประชาสัมพันธ์

ด้าน ศิรวี วาเล๊าะ ท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดภูเก็ต ก็บอกว่า ชุมชนท่องเที่ยวย่านเมืองเก่าภูเก็ตเกิดขึ้นจากการระเบิดจากข้างใน ทำให้เกิดความยั่งยืน มีองค์ความรู้ที่ดีมาก การดูแลชุมชนต้องคำนึงถึงเศรษฐกิจ สังคมสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม ให้ดูแลเพื่อถ่ายทอดสู่รุ่นต่อไปได้

สมใจ สุวรรณศุภพนา นายกเทศมนตรีนครภูเก็ต  กล่าวว่า เทศบาลนครภูเก็ตมีแนวทางการพัฒนาย่านการค้าเมืองเก่าให้สอดคล้องกลมกลืนกับสภาพแวดล้อมและเรื่องราวของชุมชนเพื่ออนุรักษ์ สืบสานเรื่องราวในอดีตให้คงอยู่ต่อไป รวมถึงพัฒนาด้านโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ผิวจราจรในรูปแบบแสตมป์แอสฟัลติกคอนกรีต มีแสตมป์พื้นลวดลายสื่อความหมายเรื่องราวชุมชน เช่น พื้นรูปเรือสำเภา หมายถึง จุดเริ่มต้นของคนจีนที่เข้ามาอยู่อาศัย มีการค้าขาย ณ ถนนถลาง พื้นเป็นรูปดอกไม้ หมายถึง ซอยรมณีย์ เคยเป็นแหล่งสถานบันเทิงยามค่ำคืน และแยกถนนถลางตัดกับถนนเยาวราช แสตมป์พื้นเป็นรูปบ้านรูปแบบสถาปัตยกรรมชิโนโปรตุกีส สะท้อนถึงการผสมผสานทางวัฒนธรรมต่างๆ ในยุคสมัยหนึ่งที่สืบทอดกันมาถึงปัจจุบัน

จากความตั้งใจของคนในชุมชน ผสานกับการสนับสนุนจากภาคส่วนต่างๆ ริเริ่ม ดำเนินการ เรียนรู้จากการปฏิบัติ ปรับปรุง สร้างองค์ความรู้ เพื่อส่งต่อมรดกทางวัฒนธรรมสู่คนรุ่นใหม่ต่อไป ซึ่งเป็นรูปแบบการพัฒนาอย่างยั่งยืน