ซึมเศร้า... (อย่า) เลือกที่จะจบชีวิต!

เรื่อง วันพรรษา อภิรัฐนานนท์ภาพ คลังภาพโพสต์ทูเดย์

ข่าวความตายของผู้เสียชีวิตที่เลือกจบชีวิตของตัวเอง ถี่กระชั้น พร้อมๆ กันในช่วงท้ายปีต่อต้นปีที่ผ่านมา สร้างความสะเทือนใจขณะเดียวกันก็สร้างความประหลาดใจให้ไม่น้อย อะไรนะที่ทำให้คนคนหนึ่งจบชีวิตของตัวเองลงได้ ท่ามกลางความรักความหวังที่หากจะมีห้อมล้อมพวกเขาไว้ หากก็เป็นพวกเขาเองที่ตัดสินใจเลือกเพียงความตาย

โรคซึมเศร้าบอกได้เลยว่าน่ากลัว เพราะสุดท้ายคือการเลือกที่จะจากโลกนี้ไปอย่างไม่กลับมาอีก เมื่อเร็วๆ นี้มีข่าวนางแบบสาวไทยวัย 19 ปีฆ่าตัวตาย นายตำรวจใหญ่อนาคตไกลตัดสินใจลาโลก ใช้อาวุธปืนคู่กายยิงศีรษะตัวเองดับกลางห้องทำงาน สำนักงานตำรวจแห่งชาติ กลายเป็นข่าวใหญ่ รวมทั้งข่าวนางแบบวัยรุ่นที่จ้างมอเตอร์ไซค์รับจ้างทำการไลฟ์สดกระโดดสะพานพระราม 8

ไม่นับข่าวตำรวจอีกหลายนายที่มีข่าวฆ่าตัวตายในช่วงเวลาเดียวกัน หรือแม้กระทั่งนักร้องเคป๊อป จงฮยอน นักร้องสุดดังวงไชนี่ (SHINee) ประเทศเกาหลีใต้ ที่ฆ่าตัวตายในห้องพักด้วยการรมควันพิษ ก็เสียชีวิตจากไปพร้อมด้วยจดหมายลาตายที่สะท้อนความเจ็บปวดที่สุดสะเทือนฉบับหนึ่ง ทั้งหมดมาจากสาเหตุเดียวกัน...โรคซึมเศร้า

ศ.นพ.มาโนช หล่อตระกูล ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล เล่าว่า ข่าวการฆ่าตัวตายเกิดขึ้นและเป็นข่าวอยู่บ่อยครั้งในช่วงนี้ อธิบายจากสาเหตุโรคซึมเศร้าที่ผู้ป่วยมักเป็นคนที่มีความเสี่ยงในระดับหนึ่งอยู่ก่อนแล้ว เมื่อเจอความกดดันต่างๆ เช่น การงาน การเรียน ความรัก ก็อาจทำให้เป็นโรคซึมเศร้าได้

ปัจจัยเสี่ยงยังเกิดขึ้นได้จากพันธุกรรม ซึ่งเป็นผลจากความผิดปกติของยีน จึงถือเป็นโรคหนึ่งที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม รวมทั้งยังเกิดได้จากฮอร์โมน นั่นทำให้ผู้หญิงมีโอกาสเสี่ยงมากกว่าผู้ชาย นอกจากนี้ ปัจจัยเรื่องการ เลี้ยงดู หากมีการพลัดพรากจากพ่อแม่ในวัยเด็กก็ทำให้มีแนวโน้มสูงเช่นกัน

ศ.นพ.มาโนช เล่าว่า ในร่างกายมีสารสื่อประสาทที่ชื่อว่า ซีโรโทนิน หากมีค่าต่ำกว่าปกติจะส่งผลให้การสื่อสารเซลล์ประสาทนั้น ทำงานได้ไม่ดีภายในบางส่วนของสมองและยังมีสารอีกหลายตัวที่ทำให้การทำงานภายในสมอง ไม่ดีนัก แต่ซีโรโทนินจะเป็นสารตัวหลักที่เป็นปัจจัยให้เกิดภาวะซึมเศร้าได้

อาการของโรคซึมเศร้าคือ ความซึมเศร้า รวมทั้งมีอาการเบื่อหน่าย โดยปกติแล้วมักคิดกันว่า คนเป็นโรคซึมเศร้าต้องเศร้า ร้องไห้ เสียใจ แต่มีอยู่จำนวนไม่น้อยที่ไม่ได้ร้องไห้ ไม่ได้ซึมเศร้า แต่มีอาการเซ็ง เบื่อ ไม่กระปรี้กระเปร่า ไม่มีชีวิตชีวา เพื่อนชวนไปไหนก็ไม่อยากไป เบื่อไปหมด ไม่มีความสนุกสนานในใจ

สำหรับอาการของโรคซึมเศร้าที่มีผลกระทบต่อการ ฆ่าตัวตาย เมื่อซึมเศร้าแล้วจะรู้สึกว่าตัวเองไม่มีค่า บางคนคิดว่าไร้ค่า คนเราจะมีชีวิตไปทำไม แต่อาการความรู้สึก ที่พบบ่อยคือ ซึมเศร้าร่วมกับโรคเรื้อรังทางด้านกาย เช่น โรคมะเร็ง โรคอัมพาต ซึ่งทำให้เกิดแนวโน้มที่เกิดการ ฆ่าตัวตายได้ อาจเกิดความรู้สึกว่าเป็นภาระกับผู้อื่น

จึงควรสังเกตผู้ที่มีอาการว่า นิสัยเปลี่ยนไปจากเดิมหรือไม่ พูดน้อยลง เงียบลงกว่าเดิม ผอมลง ไม่พูดไม่จา ดูซึมๆ ซึ่งช่วงเริ่มแรกที่เป็นอาการ อาจไม่ค่อยสังเกต เห็นนัก แต่เมื่อสะสมมากๆ เข้า อาการจะแสดงชัดเจน อารมณ์ต่างๆ จะเหมือนกราฟที่ค่อยๆ ตกลง

"ในขั้นต้นควรเริ่มด้วยการรับฟัง หลักการสำคัญคือ ฟังให้มาก เพราะส่วนใหญ่เมื่อผู้ป่วยจะเริ่มพูด ยังไม่ทันฟังเลย บางทีก็ให้กำลังใจไปว่า สู้ๆ แต่จริงๆ ต้องฟังเขาก่อนว่าเขาจะพูดจะสื่อสารว่าอะไร เป็นการให้เขาได้ระบายสิ่งที่อัดอั้นในใจ คนเราถ้าได้พูดอะไรออกมา ความเครียดก็จะลดลง"

รศ.นพ.เดชา ลลิตอนันต์พงศ์ อาจารย์ประจำวิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เล่าว่า ประเทศไทยมีผู้ป่วยโรคซึมเศร้า 2% โดยในประชากร 1 ล้านคน มีผู้ป่วยโรคซึมเศร้าที่ฆ่าตัวตาย 4,,000-5,000 คน เปรียบเทียบอัตราส่วนแล้วมีความเสี่ยงในระดับที่ไม่สูงมาก โดยในกรอบเวลา 10 ปีที่ผ่านมามีแนวโน้มการฆ่าตัวตายของผู้ป่วยโรคซึมเศร้าที่ลดลง

ปัจจัยสำคัญที่เกี่ยวข้องกับโรคมีหลายอย่าง หนึ่งในนั้นคืออาชีพ เศรษฐสถานะ การศึกษา และวุฒิภาวะในการจัดการทางอารมณ์ กรณีที่เป็นข่าว ยกตัวอย่างเช่นอาชีพของผู้พิทักษ์สันติราษฎร์ อธิบายได้ไม่ยาก นั่นเพราะนายตำรวจเป็นอาชีพที่มีอาวุธประจำตัว จึงทำให้การเข้าถึงอาวุธง่ายกว่าบุคคลทั่วไปที่ไม่มีอาวุธปืน

"ผู้หญิงมีสถิติการพยายามทำร้ายตัวเองมากกว่าผู้ชาย แต่ความสำเร็จของการฆ่าตัวตาย ผู้ชายทำสำเร็จมากกว่า มีความรุนแรงของรูปแบบการเอาชีวิตมากกว่า ตัวเลขของผู้เสียชีวิตจึงเป็นผู้ชายมากกว่าผู้หญิง" รศ.นพ.เดชา กล่าว

สำหรับนักร้องนักแสดงหรือนางแบบ บุคคลผู้อยู่ในวงการบันเทิง แท้จริงของสาเหตุส่วนหนึ่งเนื่องจากเป็นกลุ่มคนที่มีความสันทัดในเรื่องของอารมณ์ ใช้อารมณ์ในการทำงาน สะสมอารมณ์ต่างๆ ขณะเดียวกันก็มักเป็นผู้มี พื้นนิสัยที่หวือหวาเปราะบาง กลุ่มนี้ชอบทำงานการแสดงก็เพราะจะได้สามารถแสดงออกทางอารมณ์ได้มาก

"กลุ่มนักแสดงหรือคนในวงการบันเทิง เป็นกลุ่มอาชีพที่มีความวู่วามทางอารมณ์ในระดับหนึ่งอยู่แล้ว เมื่อถูกจุดด้วยความเครียด ความกดดัน ก็แทบจะไม่ยับยั้งชั่งใจ ไม่อาจควบคุม"

สำหรับประเทศไทย รูปแบบการจบชีวิตอันดับหนึ่งคือการแขวนคอ อุปกรณ์ที่ถูกพบว่านำมาใช้มากที่สุดคือ สายชาร์จแบตเตอรี่มือถือ รองลงมาคือการใช้สารพิษ และกระโดดที่สูง อาชีพที่พบได้นอกเหนือจากตำรวจและดารานักแสดงคือ อาชีพทนายความ ที่บรรทัดฐานความเคร่งครัด มีส่วนผลักดันให้พบเจอโรคซึมเศร้าและความตาย

"ไม่ใช่ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าทุกคนที่ฆ่าตัวตาย แต่ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าทุกคนมีความเสี่ยงในการฆ่าตัวตาย และไม่ใช่แค่โรคซึมเศร้าเท่านั้น โรคทางจิตเวชอื่นๆ ก็ทำให้ผู้ป่วยตัดสินใจเลือกจบชีวิตได้"

สำหรับโรคทางจิตเวชอีกหลายโรคที่นำมาซึ่งการฆ่าตัวตาย เช่น โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคจิตเภท นอกจากนี้คือสภาพเศรษฐกิจสังคมในปัจจุบันที่เปลี่ยนแปลงไป ไม่ว่าจะเป็นการแข่งขัน การดำเนินชีวิตแบบครอบครัวเดี่ยว การไม่อดทนรอ การไม่ยอมรอ ปัญหาการปรับตัว ทั้งหมดนี้สะท้อนสถานการณ์โรคซึมเศร้าที่มีแนวโน้มสูงขึ้น

"บางคนไม่มีประวัติซึมเศร้า แต่เพราะการตัดสินใจบกพร่อง ก็ทำให้ตัดสินใจฆ่าตัวตาย เพราะเช่นนั้นจึงต้องพยายามเช็กตัวเองว่า เรามีความเสี่ยงหรือไม่ ถ้าเช็กแล้วใช่ ซึมเศร้ายังไงเต็มที่ให้เวลาไม่เกิน 3-6 เดือน ถ้าเกินจากนี้ไปพบจิตแพทย์"

นพ.เดชา เล่าว่า เช็กและหมั่นเช็ก เพราะความ เจ็บป่วย ความขัดแย้งหรือความสูญเสีย ความโชคร้าย รวมทั้งอุบัติเหตุทางสมอง จะเปิดวงจรกระตุ้นโรคซึมเศร้าให้เกิดขึ้น โดยเฉพาะในผู้ที่รับพันธุกรรมโรคซึมเศร้ามาจากพ่อแม่ โดย 50% ของผู้ป่วยมีสาเหตุมาจากพันธุกรรม ไม่ใช่สิ่งแวดล้อม!

วิธีป้องกันที่ดี คือ มีเพื่อน มีคนปรึกษา มีคนพูดคุย ลดความเครียดในตัวเรา สำคัญที่สุดอยู่ที่มุมมองของการมองปัญหา ถ้ามุมมองของเราดี เลือกที่จะเผชิญหน้ากับความกลัวความกดดันอย่างสร้างสรรค์ ปรับความคิด ปรับอารมณ์ ผ่อนคลาย อย่าจมกับเรื่องที่ทำให้รู้สึกหดหู่ ใช้หลักความพอเพียง เพื่อสร้างและปรับสมดุลในจิตใจ

พระอาทิตย์ขึ้นแล้วพระอาทิตย์ก็ตก ประจำยามเป็นไปและเป็นมาอกาลิโก เช่นเดียวกับโรคซึมเศร้า ที่ผู้รู้ว่าไว้ว่าถ่ายทอดทางพันธุกรรมมานานนับ อยู่แต่ว่าเราจะรู้เข้าใจและหยุดยั้งได้เพียงไหน สถิติจำนวนความตายก็ย่อมน้อยลงเพียงนั้น ถ้าคุณคือผู้ป่วยโรคซึมเศร้า...เลือกที่จะไม่จบชีวิต! n