ASEAN Single Window

สถาบันระหว่างประเทศเพื่อการค้าและการพัฒนา www.itd.or.th

ระบบศุลกากรอิเล็กทรอนิกส์ ณ จุดเดียวของอาเซียน หรือที่เรียกว่า ASEAN Single Window (ASW) ถือเป็นประเด็นที่สำคัญของการอำนวยความสะดวกทางการค้าในอาเซียน โดยระบบศุลกากรอิเล็กทรอนิกส์ ณ จุดเดียวของอาเซียนมุ่งพัฒนาและควบรวมระบบศุลกากรอิเล็กทรอนิกส์แห่งชาติ หรือ National Single Window (NSW) โดยจะพยายามวางพื้นฐานทางเทคนิค กฎหมาย และองค์ประกอบเชิงสถาบัน ตลอดจนการออกแบบและดำเนินโครงการนำร่อง เพื่อทดสอบระบบในการแลกเปลี่ยนข้อมูลทางการค้าและศุลกากรภายในประเทศสมาชิกอาเซียน

โดยในปี 2553 ได้มีการลงนามของประเทศสมาชิกในบันทึกความเข้าใจร่วมกันเกี่ยวกับการดำเนินโครงการนำร่อง การเชื่อมโยงข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์และพิธีสาร ว่าด้วยการอำนวยความสะดวกทางศุลกากรอิเล็กทรอนิกส์ ณ จุดเดียว เพื่อทดสอบโครงสร้างพื้นฐานและขั้นตอนต่างๆ

ทั้งนี้ หน่วยงาน United States Agency for International Development (USAID) ของสหรัฐอเมริกา ได้สนับสนุนการดำเนินโครงการที่ชื่อว่า Advance ASW ในช่วงระหว่างปี 2551-2556 โดยครอบคลุมทั้งการสนับสนุนทางการเงินและเทคนิค เพื่อการพัฒนาและจัดตั้ง ASW ในทางเทคนิค และรวมระบบ NSW ของประเทศสมาชิกอาเซียน ทั้ง 10 ระบบเข้าด้วยกัน ซึ่งต้องอาศัยการตัดสินใจเกี่ยวกับการแลกเปลี่ยนข้อมูลและข่าวสาร

การจัดทำข้อมูล และระบบการสื่อสารอย่างรอบคอบ โครงการดังกล่าวนี้ได้มีส่วนผลักดันให้มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์ภายในประเทศสมาชิก และพัฒนาชุดข้อมูลของอาเซียน วิธีการสำคัญประกอบด้วย การพัฒนาซอฟต์แวร์ และการแลกเปลี่ยนข้อมูลการรับรองต้นกำเนิดของสินค้าภายในประเทศสมาชิกอาเซียน (ฟอร์ม ดี) และข้อมูลใบขนส่งสินค้าของอาเซียนภายใต้เอกสารประกาศพิธีการศุลกากรของอาเซียน (ASEAN Customs Declaration Document : ACDD) ครอบคลุมการดำเนินระบบจัดการความเสี่ยง และการออกใบรับรองสุขอนามัยพืชทางอิเล็กทรอนิกส์

นอกจากนี้ โครงการยังได้มีส่วนออกแบบและประเมินผลการดำเนินงาน และโครงการนำร่องต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับประเทศสมาชิกอาเซียน และพบว่าการแลกเปลี่ยนข้อมูลภายในกลุ่มประเทศสมาชิกที่ได้ดำเนินการบ้างแล้ว สามารถเป็นจุดเริ่มต้นของการเชื่อมต่อระบบศุลกากรอิเล็กทรอนิกส์ ณ จุดเดียวในเชิง บูรณาการของภูมิภาคได้

ในปี 2558 ประเทศสมาชิกทั้งหมดได้รวมตัวกันเป็นประชาคมอาเซียนอย่างเป็นทางการ โดยการดำเนินงานของ ASW ยังมีความล่าช้า ระบบเริ่มใช้งานได้เพียงบางส่วน และมีเพียงบางประเทศที่มีความพร้อมเข้ามาใช้ระบบ โดยสิงคโปร์มีความพร้อมสูงสุด ขณะที่มาเลเซีย ไทย และอินโดนีเซีย ต่างกำลังเร่งพัฒนาให้ทัดเทียมกับสิงคโปร์ ส่วนบรูไน ฟิลิปปินส์ และเวียดนาม มีผลการดำเนินงานที่รองลงไป และยังมีประเด็นต้องปรับปรุงแก้ไข NSW ของตนเอง

ขณะที่กัมพูชา สปป.ลาว และเมียนมา ยังมีข้อจำกัดในการพัฒนาหลาย ประการ เช่น การขาดทักษะและความเชี่ยวชาญทางเทคนิคของบุคลากร การ ขาดงบประมาณสนับสนุน การขาดความร่วมมือและการประสานงานระหว่าง หน่วยงานต่างๆ เป็นต้น

ภาพรวมผลการดำเนินงานของ ASW ในช่วงที่ผ่านมา ทำให้มีการใช้เอกสารลดลง ประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย สิงคโปร์ และไทย ได้เริ่มแลกเปลี่ยนข้อมูลถิ่นกำเนิดสินค้า (Rules of Origin) แล้ว แต่ในอนาคตข้างหน้า อาเซียนได้ตั้งเป้าหมายที่จะให้การดำเนินงานของ ASW ครอบคลุมไปถึงการแลกเปลี่ยนข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์เกี่ยวกับการขนถ่ายสินค้าผ่านท่าเรือ ท่าอากาศยาน และด่านชายแดนที่สำคัญของภูมิภาค อันจะนำไปสู่การใช้ประโยชน์จาก ASW ของทุกประเทศสมาชิกอย่างเต็มรูปแบบภายในปี 2563 ต่อไป