อะไรคือฟรีทีวี (1)

“ฟรีทีวี” เป็นคำที่ใช้เรียกกลุ่มช่องรายการที่ประกอบไปด้วย ช่อง 3 ช่อง 5 ช่อง 7 อสมท ช่อง 11 และไทยพีบีเอส มายาวนาน โดยความเข้าใจของคนทั่วไปกลุ่มช่องรายการทั้ง 6 ช่องนี้ จะสามารถดูได้ทั่วไป ถือว่าเป็นพื้นฐานที่ไม่ว่าอยู่ที่ไหน ดูผ่านระบบอะไร จะต้องดูทั้ง 6 ช่องนี้ได้

จริงๆ แล้วการที่เป็นฟรีทีวีนั้นมีองค์ประกอบที่สำคัญ คือ ช่องทีวีจะต้องใช้ทรัพยากรของชาติในการออกอากาศ และเพราะใช้ทรัพยากรของชาติอันเป็นสมบัติของประชาชนทุกคน การที่ประชาชนจะเข้าถึงช่องทีวีดังกล่าวจึงควรจะไม่มีเงื่อนไขใดๆ ไม่ว่าจะโดยเศรษฐศาสตร์และเทคโนโลยี ดังนั้นฟรีทีวีเป็นบริการสาธารณะที่ประชาชนจะต้องได้รับบริการโดยไม่มีค่าใช้จ่ายหรือ “ฟรี”

ที่ผ่านมา การที่ฟรีทีวีทั้ง 6 ช่อง สามารถดูได้ทุกที่ ทุกระบบ ไม่ว่าผ่านดาวเทียม หรือเคเบิลนั้น เป็นเพราะความสมัครใจของทั้งตัวช่องรายการเอง และผู้ให้บริการโครงข่ายดาวเทียม หรือเคเบิล ไม่ได้เกิดจากการพัฒนาแนวคิดเรื่องบริการสาธารณะแต่อย่างใด ดังนั้นการเป็นฟรีทีวี จึงเป็นในทางปฏิบัติ ไม่ได้มีกฎข้อบังคับหรือกฎหมายใดกำหนดว่าให้เป็น “ฟรีทีวี”

ทีวีดิจิทัลที่เกิดในปี 2557 เมื่อพิจารณาองค์ประกอบจัดได้ว่า ทีวีดิจิทัลเป็นฟรีทีวี เหมือน 6 ช่องเดิม เพราะทีวีดิจิทัลเป็นกิจการที่ใช้คลื่นความถี่ที่รัฐธรรมนูญกำหนดให้เป็นทรัพยากรของชาติ ดังนั้นทีวีดิจิทัลจึงเป็นฟรีทีวีไปโดยปริยาย

ด้วยที่ไม่มีกฎข้อบังคับใดสถาปนาสถานะฟรีทีวีให้กับทีวีดิจิทัล จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องสร้างหลักการการเป็นฟรีทีวี หน้าที่ ความรับผิดชอบ ของผู้ประกอบการฟรีทีวี รวมถึงหน้าที่ของผู้ที่เกี่ยวข้องที่จะทำให้เข้าถึงฟรีทีวีอย่างทั่วถึงโดยปราศจากเงื่อนไข ให้สอดคล้องกับการเป็นบริการสาธารณะ

แนวคิดเรื่องบริการสาธารณะนี้ เป็นแนวคิดที่ไม่สอดคล้องกับแนวคิดการแข่งขันเสรี เพราะรัฐมีความจำเป็นที่จะต้องแทรกแซงกลไกตลาดเพื่อให้ประชาชนสามารถได้รับบริการสาธารณะได้อย่างทั่วถึงและมีประสิทธิภาพ ดังนั้นเมื่อมองในมุมของธุรกิจแล้วการที่รัฐก้าวเข้าสร้างกฎต่างๆ จึงมักจะถูกวิพากษ์วิจารณ์จากมุมมองการแข่งขันเสรี

อย่างใดก็ตาม คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) จึงได้ออกประกาศ กสทช. เรื่อง หลักเกณฑ์การเผยแพร่กิจการโทรทัศน์ที่ให้บริการเป็นการทั่วไป (มัสต์ แครี) ประกาศฉบับนี้ถือได้ว่าเป็นกฎหมายฉบับแรกของไทยที่ให้คำนิยามของ “ฟรีทีวี” อย่างแท้จริง

โดยประกาศฉบับนี้เรียกฟรีทีวีว่า บริการโทรทัศน์ที่เป็นการทั่วไป โดยได้กำหนดนิยามว่า “บริการโทรทัศน์ที่ใช้คลื่นความถี่ที่ผู้ใช้บริการสามารถรับชมได้เป็นการทั่วไป โดยไม่กำหนดเงื่อนไขในการได้รับบริการทั้งหมด” และด้วยนิยามนี้ทีวีดิจิทัลจึงได้รับสถานะเป็นฟรีทีวี

เมื่อการเป็น “ฟรีทีวี” ได้มีการรับรองโดยกฎของ กสทช.แล้ว ประกาศฉบับนี้จึงได้กำหนดหน้าที่ของผู้ที่เกี่ยวข้องต่างๆ เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงฟรีทีวีได้อย่างสมที่เป็นบริการสาธารณะอย่างแท้จริง ใครทำอะไร อย่างไร เพื่อให้ประชาชนได้รับบริการอย่างทั่วถึงโปรดติดตามตอนหน้า